Wall Street’te geçen haftaki dalgalanmanın başrolünde kuşkusuz, bilgisayar oyunu perakende zinciri GameStop vardı. Sıkıntılı mali yapısı olan ve darboğazdan kurtulmaya bir şirketin hisselerinin 15-16 kat artarak piyasa değerinin 28 milyar dolara çıkması, tüm bunların arkasında ise örgütlü bir küçük yatırımcı kitlesinin bulunması sansasyon yarattı. GameStop vakasını WallStreetBets forumunda örgütlenen küçük yatırımcıların “Wall Street züppelerine” verdiği bir ders olarak yorumlayanlar vardı. Aslında GameStop öncesinde de bu mücadelenin köşe taşları var. Örneğin son dönemde çok gündemde olan online yatırım platformu Robin Hood. Küçük yatırımcıların geçen haftaki zaferinde en büyük paylardan biri de Robin Hood’undu.
Bedava alım satım
Stanford mezunu iki göçmen genç, Baiju Bhatt ve Vladimir Tenev mezun olduktan sonra hedge fonlar için “yüksek frekanslı alım satım programı” yazarak biraz sermaye edindiler. Robin Hood’un “Biz kimiz” sekmesinde yer alan bilgilere göre, Wall Street’te yaptıkları bu mesai sırasında, fon ve bankaların finansal varlık alım satımlarını neredeyse sıfır komisyonla yaptıklarını gördüler. Oysa sıradan bir küçük yatırımcı bu işlemler için çok yüksek komisyon ödüyordu. İşlem başına minimum komisyon 10 dolardı. Hacim büyüdükçe komisyon da artıyordu. Occupy Wall Street hareketinden de etkilenip bu yapıyı değiştirmeye karar verdiler. California’ya gidip Robin Hood’u kurdular. Aynı sekmeden bir başka metin: “Misyonumuz, finans piyasalarını demokratikleştirmek. Robin Hood olarak biz, finans piyasalarının herkes için kurulup, çalışması gerektiğini düşünüyoruz.” Aslına bakarsanız yüzde 99’un yüzde 1’e, üstelik yüzde 1’in oyun alanı olan Wall Street’te meydan okumasıydı bu. Robin Hood, başta hisse senedi ve opsiyonlar olmak üzere bazı finansal araçlarda alım satım komisyonlarını sıfıra indirerek, piyasalarda gerçek bir devrim yaptı. Ameritrade, Charles Schwab gibi online alım satım platformları da komisyonlarını aşağı çekti. Ateşle barut misali
Bu sırada pandemi patladı. Trump biraz dirense de sonunda Amerika evine kapandı. Üzerine, hükümet işini gücünü kaybedenlere, dükkanını kapatmak zorunda olanlara nakit yardım yapmaya başladı. Ateşle barutun yan yana gelmesi gibi… Evinde sıkıntıdan patlayan genç insanlar, hükümetin postayla yolladığı birkaç bin dolarlık çekler, hisse senedi alım satımında sıfır komisyon. Üzerine de WallStreetBets forumunda, “Şu hisseye girip, bizi sömüren fonları batıralım” gibi çağrılar… Bu da yanan ateşin üzerine dökülen benzin oldu… Peki Robin Hood bu işten nasıl para kazanıyordu? Birkaç yolla… - Müşteri hesaplarındaki bakiyeleri başka finansal kurumlarda faizle değerlendirerek.
- Müşteri emirleri hakkında büyük kurumlara anında bilgi vermek.
- Bazı katma değerli hizmetlerden ücret almak.
Robin Hood’un sistemi geçen haftaya kadar kusursuz işledi. Ancak, piyasadaki aşırı dalgalanma, bazı hisselerin bir günde yüzde 100 yükselip ertesi gün yüzde 80 düşmesi gibi hareketler hedge fonların yanı sıra Robin Hood’u da uçurumun kenarına getirdi. Kitle imha silahı gibi
ABD’deki piyasa mekanikleri oldukça sofistike. Basitleştirerek anlatmaya çalışalım: Diyelim ki 1.000 liranız var. Bununla gidip 1.000 liralık hisse senedi alabilirsiniz. Daha yüksek bir risk alayım derseniz, vadeli piyasalarda kaldıraçlı işlemler (leverage) yapmak mümkün. (Bizdeki VİOP piyasası gibi) 1’e 10 kaldıraçlı bir piyasada 1.000 liranızla 10 bin liralık hisse senedi veya endeks kontratı alabiliyorsunuz. (1’e 10 masum bir oran, ABD’de 1’e 100, hatta daha yüksek kaldıraçlı işlem yapmak mümkün. Warren Buffet bu yüzden ‘vadeli işlemler piyasaların kitle imha silahıdır’ der) 1’e 10’la yatırımı yaptık. Aldığımız varlık yüzde 10 değer kazandı. Yani 10 bin liralık yatırım 11 bin TL oldu. Yani 1.000 liramız 2 bin TL’ye çıktı. Hisse senedi alsaydık 100 lira yani yüzde 10 kazanacakken, vadeli piyasada paramızı ikiye katladık. İnanılmaz! Ama bunun tersi de mümkün doğal olarak. 10 bin liralık vadeli yatırımımız yüzde 10 değer kaybederse 1.000 TL zarardayız. Bir başka deyişle anaparamız gitti, battık. Vadeli piyasalarda, yine kaldıraçlı sistemde elimizde olmayan kağıdı satmak da mümkün. Baktınız bir hisse senedi, size göre hak etmediği fiyata yükseldi. O fiyattan alıcı da var piyasada… Elinizde olmayan kağıdı satıp, düştüğünde yerine koyarak aradaki fark kadar kar yazabilirsiniz. Hem de 1’e 10’la yine. Tabii yükseliş sürerse aynı oranda zarar… Borsalar ve bu işlere aracılık eden kurumlar hiçbir zaman anaparanızdan fazlasını batırıp, sistemin açık vermesine izin vermezler. Bu yüzden anaparayı batırmaya doğru giden işlemlerde, yatırımcıdan ek teminat istenir. Örneğin 10 bin liralık yatırımınız 9 bin 100’e inmişse, 1.000 liralık anaparanın batmasına 100 lira kalmıştır. Bu durumda sistem örneğin “300 lira daha yolla” komutu verir. Yollamazsanız, kalan 100 liranın da uçmasına yakın bir noktada yatırımı nakde çevirir. Anaparanız gider ama sistem açık vermez, herkes yükümlülüğünü yerine getirmiş olur. Risk arttı, teminat istendi
Yukarıdaki örnekte yüzde 10’luk bir hareketten söz ettik. Geçen hafta Wall Street’te olanlar ise bunun kat kat fazlasıydı. Hareketler o kadar hızlı oldu ki, teminat çağrıları bile yapılamadan bazı pozisyonlar “patladı”. Robin Hood’un işlemlerinin para ve finansal varlık takasını yapan kurumlar daha fazla teminat istedi. İşlemlerin deyim yerindeyse çıldırdığı geçen hafta, takas kurumlarının Robin Hood gibi aracılardan hazır tutmalarını istediği teminat miktarı 26 milyar dolardan 33 milyar doların üzerine çıktı. İstenen ek teminatın büyük kısmını Robin Hood’un yatırması gerekiyordu. Çünkü iki gencin kurduğu platform, köklü Charles Schwab, Ameritrade gibi aracıların işlem hacimlerinin toplamını bile aşmıştı. Müşteri teminatı yüzünden sıkıntıya düşen Robin Hood da, perşembe gecesi 1 milyar dolarlık kaynak bularak darboğazı aştı. Çoktan yüzde 1’e girdiler
Şimdi tüm gözler Wall Street’in yaramaz çocuğu Robin Hood’da. Sadece geçen perşembe günü mobil aplikasyonu 177 bin kez indirilen Robin Hood’un 2.7 milyon günlük aktif kullanıcısı bulunuyor. Robin Hood, amatör yatırımcıları opsiyon gibi sofistike piyasalara kolayca yönlendirmek, otoritelere eksik ve yanlış bilgi vermek, rakiplerine oranla 4-5 kat daha fazla sistem çökmesine uğramak gibi suçlamalarla yüz yüze. Bir de şu var: Robin Hood bu olaydan hemen önce aldığı bir yatırımla piyasa değerini 8 milyar doları üzerine çıkarmıştı. Son 1 milyar dolarlık kaynakta şirketin değerlemesinin ne olduğu bilinmiyor. Ama fotoğraf çok net: Yüzde 1’e karşı açılan savaşın bayraktarı olan iki göçmen genç milyarderler kulübünde çoktan yerlerini aldı…
