ABD Başkanı Donald Trump, İsrail ile Hamas arasında barış planının ilk aşaması üzerinde anlaşmaya varıldığını açıkladı. Trump’ın 20 maddelik çerçeve planının ilk aşamasına ilişkin anlaşma, Hamas’ın İsrail’e yönelik 7 Ekim saldırısının ikinci yıldönümünden bir gün sonra, Mısır’da yürütülen dolaylı müzakereler sonucunda sağlandı.
Trump, hem İsrail’in hem de Hamas’ın planın ilk aşamasını onayladığını ve bunun çok yakında tüm rehinelerin serbest bırakılmasını, ayrıca İsrail askerlerinin Gazze’deki “sarı hat” olarak adlandırılan sınıra çekilmesini sağlayacağını açıkladı. Üst düzey bir İsrailli güvenlik yetkilisine göre bu hat, Trump planı kapsamında İsrail’in yapacağı ilk geri çekilme sınırını temsil ediyor.
Hamas da savaşı sona erdirmeyi, İsrail’in Gazze’den çekilmesini ve rehine-tutuklu takasını içeren bir anlaşmaya varıldığını doğruladı; ancak Trump’tan ve garantör ülkelerden İsrail’in ateşkesi tam olarak uygulamasını güvence altına almalarını istedi.
Anlaşmanın gri alanları
Savaşın sona ereceğine dair umutlar artsa da, anlaşmanın bazı kritik ayrıntıları hâlâ netleşmiş değil.
Bunlar arasında uygulama takvimi, Gazze’nin savaş sonrası yönetimi ve Hamas’ın gelecekteki rolü yer alıyor.
Savaş sona erdiğinde Gazze’yi kimin yöneteceği konusunda henüz net bir tablo yok. Netanyahu, Trump, Batılı ve Arap ülkeleri, 2007’de rakip Filistin gruplarını Gazze’den çıkararak yönetimi ele geçiren Hamas’ın bu süreçte herhangi bir rol üstlenmesini reddediyor.
Trump’ın orijinal 20 maddelik planı, Filistin Yönetimi’ne bir rol öngörüyor, ancak bunun için kapsamlı reformlar yapılması şart koşuluyor.
Ne olacak?
İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu, perşembe günü hükümetini toplayarak anlaşmayı onaya sunacağını açıkladı.
Reuters'a konuşan bir Hamas kaynağı, anlaşmanın İsrail hükümetince onaylanmasının ardından sağ kalan rehinelerin 72 saat içinde teslim edileceğini söyledi. İsrail tarafı ise rehine takasının cumartesi günü başlamasının beklendiğini duyurdu. Toplam 48 rehineden 20’sinin hâlâ hayatta olduğu düşünülüyor.
Beyaz Saray’dan üst düzey bir yetkiliye göre, İsrail anlaşmayı onayladıktan sonra 24 saat içinde üzerinde uzlaşılan sınıra çekilecek. Ardından 72 saatlik süreç başlayacak ve rehinelerin pazartesi günü serbest bırakılmaya başlanması bekleniyor.
Hamas, elindeki rehinelerin ve İsrail’in hapsettiği Filistinli tutukluların listelerini teslim ettiğini de açıkladı.
Trump’ın önümüzdeki günlerde Mısır’a gitmesi bekleniyor. Beyaz Saray, Başkan’ın cuma günü bölgeye bir ziyaret planladığını duyurdu. Netanyahu, Trump’ı İsrail parlamentosunda konuşma yapmaya davet etti. Trump, Axios’a yaptığı açıklamada bu teklife “açık olduğunu” söyledi.
Trump’ın planının bir sonraki aşaması, savaş sonrası Gazze yönetiminde rol alacak uluslararası bir kuruluş olan “Barış Kurulu”nun oluşturulmasını öngörüyor. Bu kurulun başkanlığını Trump yapacak, üyeleri arasında eski İngiltere Başbakanı Tony Blair de yer alacak.
Anlaşmanın riskleri neler?
Anlaşmanın başarıyla tamamlanması, göreve ocak ayında başlayan Trump için şu ana kadarki en büyük dış politika başarısı olacak. Trump, göreve gelirken Gazze ve Ukrayna’daki savaşları hızlıca bitirme sözü vermiş, ancak bunun beklediğinden çok daha zor olduğunu görmüştü.
Hamas, şu ana kadar İsrail’in silahsızlanma talebini görüşmeyi reddetti. Bir Filistinli kaynak, İsrail askerleri Filistin topraklarında bulunduğu sürece Hamas’ın bu talebi kabul etmeyeceğini belirtti.
Konuya yakın iki kaynak, taraflar arasındaki en büyük anlaşmazlık noktalarının, İsrail’in çekilme mekanizması ve rehine takasıyla bağlantılı açık bir takvim olduğunu bildirdi. Hamas ayrıca İsrail güçlerinin tamamen çekileceğine dair bağlayıcı garantiler istiyor.
Trump’ın isteğiyle İsrail, Gazze’deki askeri operasyonlarını azaltmış olsa da, hava saldırılarını tamamen durdurmuş değil.
Planı destekleyen Arap ülkeleri, sürecin sonunda bağımsız bir Filistin devletine giden yolun açılması gerektiğini savunuyor. Netanyahu ise bunun “asla gerçekleşmeyeceğini” söylüyor.
Hamas, Gazze yönetimini yalnızca Arap ve Müslüman ülkelerin desteğiyle, Filistin Yönetimi denetiminde görev yapacak teknokrat bir hükümete devredebileceğini belirtiyor. Blair’in veya herhangi bir yabancı yönetimin Gazze’de rol almasını reddediyor.
Hamas’ın serbest bırakılmasını talep ettiği Filistinlilerin listesinde, İsrail’in bugüne kadar hiçbir ateşkeste bırakmayı kabul etmediği en önde gelen tutuklular yer alıyor. Filistinli kaynaklara göre listede, El Fetih lideri Mervan Barguti ile Filistin Halk Kurtuluş Cephesi Genel Sekreteri Ahmed Saadat bulunuyor. Her iki isim de İsraillilerin ölümüne yol açan saldırılarda rol aldıkları gerekçesiyle birden fazla müebbet hapis cezasına çarptırılmış durumda.
Al Jazeera'nın analizine göre, tüm İsrailli rehinelerin serbest bırakılmasıyla birlikte, İsrail’in Gazze’deki saldırılarını yeniden başlatması durumunda Filistinlilerin elindeki pazarlık gücü daha da azalacak. Ali Harb tarafından kaleme alınan analizde, İsrail'in Mart ayında imzalanan ateşkesi bozduğu hatırlatılarak "Gazze’deki İsrailli rehinelerin varlığı, İsrail’in saldırılarını durdurmasa da, Başbakan Netanyahu üzerinde iç siyasi baskı yaratıyordu. Rehine aileleri sık sık protestolar düzenleyerek savaşın sona ermesini talep etmişti" değerlendirmesinde bulunuldu. Rehinelerin serbest bırakılmasıyla birlikte Hamas, yaptığı açıklamada ateşkesin sürdürülmesinde Donald Trump’ın rolünün belirleyici olacağını vurguladı. Grup, açıklamasında önce kişisel övgülerden hoşlandığı bilinen bir lider olan ABD başkanını övdü. Ardından ise onu, İsrail’i anlaşmaya uymaya zorlamaya çağırdı.
Kaynak: Gazete Oksijen
