Nobel ödüllü ekonomist uyardı: Gelir eşitsizliği, iklim krizi kadar tehlikeli

Dünyaca ünlü ekonomist ve Nobel Ödülü sahibi Joseph Stiglitz, küresel servet dağılımındaki uçuruma dikkat çekerek “Eşitsizlik, doğa yasası değil; siyasi tercihlerimizin sonucu” dedi.

Stiglitz’in başkanlık ettiği bağımsız uzmanlar komitesi, G20’nin Güney Afrika dönem başkanlığı kapsamında hazırladığı “Küresel Eşitsizlik Raporu”nu bu hafta sunmaya hazırlanıyor. Bu rapor, G20 tarihinde ilk kez “eşitsizlik” konusunu devlet liderlerinin gündemine taşıyor.

Almanya merkezli gazete Spiegel'e göre raporun sonuçları çarpıcı: 2000–2024 arasında dünya genelinde yaratılan yeni servetin yüzde 41’i en zengin yüzde 1’e gitti, buna karşılık nüfusun alt yarısı yalnızca yüzde 1’ini alabildi. Uzmanlara göre, bu dönemde en zengin yüzde 1’in ortalama serveti 1,3 milyon dolar artarken, en yoksul yüzde 50’nin serveti yalnızca 585 dolar yükseldi.

Ayrıca 2,3 milyar insanın yeterli gıdaya düzenli erişimi yok; bu sayı 2019’dan bu yana 335 milyon kişi arttı. Raporda, eşitsizliğin yalnızca ekonomik değil, aynı zamanda siyasi istikrarı tehdit eden bir sorun haline geldiği belirtiliyor. Stiglitz, “Bu durum toplumları parçalıyor, demokrasiyi zayıflatıyor ve ekonomik büyümeyi sürdürülemez hale getiriyor” dedi.

Raporun kapsadığı ülkeler, dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 90’ını temsil ediyor ve bunların yüzde 83’ünde yüksek eşitsizlik düzeyi tespit edildi. Uzmanlar, önümüzdeki on yıl içinde 70 trilyon dolarlık mirasın aktarılacağını ve bu sürecin eşitsizliği daha da derinleştireceğini öngörüyor.

Çözüm önerileri: Vergiler, kamu yatırımları, sosyal politika

Ekonomistler, çözüm için küresel ölçekte koordineli adımlar öneriyor. Bunlar arasında servet ve miras vergilerinin güçlendirilmesi, kamusal yatırımların artırılması ve eşitlik odaklı sosyal politikaların yaygınlaştırılması yer alıyor. Ayrıca, G20 içinde “Küresel Eşitsizlik Gözlemevi” kurulması öneriliyor — tıpkı iklim değişikliği için oluşturulan yapılar gibi.

Verilere göre dünyadaki toplam gelirin yüzde 47’si en zengin yüzde 10’un elinde, en yoksul yüzde 10’un payı ise sadece yüzde 0,9. Raporda Hindistan örneği dikkat çekiyor: 2014–2023 arasında ülkenin en zengin yüzde 1’inin gelir ve servet payı, sömürge dönemindekinden bile daha yüksek seviyelere ulaşmış durumda.

Stiglitz’e göre, tablo değişebilir: “Eşitsizlik bir kader değil; bilinçli politikaların ürünü. Aynı şekilde, doğru kararlarla tersine çevrilebilir.”