Dünya genelinde tereyağı fiyatları rekor seviyelere yakın seyretmeye devam ediyor ve artışın yakın zamanda durması beklenmiyor. Bu durum, Fransa’dan Yeni Zelanda’ya süt üreticilerinin yaşadığı zorluklar, Asya’da artan talep ve kârını korumaya çalışan süt işleyicilerinin ticari kararları gibi birçok etkenin birleşiminden kaynaklanıyor.
Sonuç olarak bu durum, tüketicilerin sevdiği gıdaların fiyatlarını daha da artırıyor.
Paris’in 9. ve 10. bölgelerindeki Mamiche'in ünlü kruvasanları da bu gıdalardan biri. Bloomberg'e göre fırının düzenli tedarikçisi artık kruvasan yapımında kullanılan bir Fransız tereyağı olan 'beurre de tourage'ı düzenli sağlayamıyor. Mamiche, fırınlarından tatlıların çıkmaya devam etmesi için başka yerlerden tereyağı aramaya başladı, ancak bu arayış da ek maliyet getiriyor.
Mamiche’in ticari sorumlusu Robin Orsoni, “Tedarikçi değiştirmek zorunda kaldığımızda farkı gerçekten hissediyoruz” dedi. Diğer tedarikçiler %25 ila %30 daha yüksek fiyat istiyor ancak Mamiche bu maliyeti üstlenmek zorunda kalıyor çünkü “müşterilerimizi mutlu etmek istiyoruz, tereyağına ihtiyacımız var”
Avrupa'da 2021'de 100 kilogramı 400 euro'nun altında seyreden tereyağı fiyatları bugün neredeyse 800 euro'ya ulaşmış durumda.
Tereyağı krizi nasıl ve neden başladı?
Dünya genelinde ihraç edilen tereyağının yaklaşık %70’i Avrupa ve Yeni Zelanda’dan geliyor. Her iki bölge de 2025’e tarihi düşük stoklarla girdi ve bu arz sıkışıklığı fiyatların rekor seviyelere çıkmasına yol açtı. Bu veriler, Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü’ne (FAO) ait.
Bu sıkışıklığın kökeni 2022’ye dayanıyor. O dönemde Avrupa’da süt fiyatları, enflasyon ve yakıt maliyetlerinin çiftçileri zorlamasıyla zirve yaptı. Bu durum, süt işleyicilerini kârlarını maksimize etmenin yollarını aramaya itti.
Tereyağı, çiğ sütten kremanın ayrılıp çalkalanmasıyla yapılıyor. İşlem tamamlandığında tereyağı ve yayıkaltı süt elde ediliyor. FAO ekonomisti Monika Tothova, yayıkaltı sütün “bazı endüstriyel kullanımları olsa da bunların oldukça sınırlı olduğunu” belirtiyor. Tereyağı yapımı için süt ürünlerinin işlenmesinin ardından kalan sıvıya yayıkaltı süt ismi veriliyor. Bu ürün yemek pişirmede, diğer süt ürünlerini üretmede ve hayvan yemi olarak kullanılıyor.
Buna karşılık “peynir yaptığınızda sütün tamamını kullanırsınız” diyor Tothova. Peynir yapımında ortaya çıkan yan ürün olan peynir altı suyu (whey) bile gıda üreticileri tarafından aroma ve besin değeri için, sporcular tarafından ise protein takviyesi olarak yoğun talep görüyor.
Durum böyle olunca Avrupa Birliği’ndeki süt işleyicileri de giderek daha fazla peynir üretmeye başladı. Bunun sonucunda AB’nin tereyağı üretimi düzenli olarak azaldı ve ABD Tarım Bakanlığı tahminlerine göre bu sezon son 8 yılın en düşük seviyesine gerilemesi bekleniyor.
Tüm bunların yanı sıra süt üretimi de giderek zorlaşıyor. Avrupa’da çiftçiler, finansal baskılar nedeniyle sürülerini küçültüyor. Fiyat raporlama ajansı Expana’dan süt piyasası analisti Jose Saiz’e göre çiftçiler şimdi de sığırlarını etkileyen mavi dil virüsü riskiyle karşı karşıya. İneklerin süt verimini düşüren nodüler deri hastalığı ise İtalya ve Fransa’ya yayılmaya başladı.
Üretim azalırken tüketim artıyor
Tereyağı, süt işleyicileri tarafından geri plana itilirken, tüketiciler özellikle Asya’da tereyağına daha fazla ilgi göstermeye başladı.
ABD Tarım Bakanlığı’na göre, küresel tereyağı tüketiminin 2025’te %2,7 artması ve üretimi geride bırakması bekleniyor. Çin’de talep sadece bir yılda %6 arttı. Tüketim Tayvan’da 2024-2025 arasında %4, Hindistan’da ise %3 yükseldi.
Hong Kong’daki Fransız fırın zinciri Bakehouse, Asyalı tüketicilerin değişen damak zevkine uyum sağladı. Kurucu ortak Gregoire Michaud’ya göre, yıllık tereyağı kullanımları iki yeni şube açmalarıyla birlikte bir yılda 96 ton artarak 180 tona çıktı. Ayrıca yılda 180 ton krema kullanıyorlar. Michaud, sadece köklü tedarikçilerden alışveriş yaptıklarını, Yeni Zelanda’nın üst düzey bir itibara sahip olduğunu ancak Çin’in henüz yeterince iyi olmadığını belirtti.
Küresel süt arzının %2,5’ini sağlayan önemli bir ihracatçı olan Yeni Zelanda’da tereyağı üretimi hâlâ pandemi öncesi seviyelere dönmedi ve 2020’den bu yana yıllık yaklaşık 500.000 ton civarında seyrediyor.
Paris’te olduğu gibi Hong Kong’daki Bakehouse da tedarik sıkıntısı ve yüksek fiyatlar nedeniyle kısa sürede üç farklı tedarikçiye geçmek zorunda kaldı: Avustralya’dan Yeni Zelanda’ya, ardından Belçika’ya. Şimdi ise dördüncü bir tedarikçi arayışına girmeleri gündemde.
Kaynak: Gazete Oksijen
