Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, yurt içi yerleşiklerin toplam mevduatına dair veriler açıkladı. Mevduatlarda dövizin payı yüzde 40’a yaklaşırken, Aksaray “en dövizci il” unvanını korudu. TL bazında reel artış sınırlı kalırken, döviz ve altın hesapları yükselişini sürdürdü. Rize ise toplam mevduatta altının payı ile “en altıncı il” konumunda bulunuyor.
Dünya gazetesinden Naki Bakır, Yurt içi yerleşiklerin mevduat verilerinden yola çıkarak Türkiye'nin mevduat haritasını çıkardı. Bakır'ın yazısı şöyle:
Yurt içi yerleşiklerin toplam mevduat hacmi içinde dövizin payı son bir yılda kaydettiği 1,6 puanlık artışla yüzde 40’a yaklaştı. Mevduatında yabancı para payını bu dönemde daha da artıran Aksaray 81 il içinde birinciliğini korudu. “En dövizci iller” sıralamasında bu ili yine İç Anadolu illeri olan Yozgat ve Karaman izledi. Yabancı para mevduat kapsamında altın hesaplarının payında ise Rize, Çankırı ve Malatya başı çekiyor.
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun (BDDK) eylül sonu itibarıyla toplulaştırılmış bankacılık istatistiklerini içeren Fintürk verilerine göre yurt içi yerleşiklere ait toplam mevduat, son bir yılda yüzde 40,7 oranında 6 trilyon 724,1 milyar lira artarak 23 trilyon 234,2 milyar liraya ulaştı. Bunun 14 trilyon 721,5 milyarını TL cinsi, 8 trilyon 512,7 milyar liralık bölümünü ise döviz cinsi mevduatlar oluşturdu.
Son bir yılda TL mevduatlar cari olarak yüzde 37,3 artış kaydederken, döviz mevduatının kur farkı da dahil TL cinsi tutarındaki nominal büyüme yüzde 47,1’e ulaştı. Son bir yılda TÜFE bazında yüzde 33,29 olan enflasyonla indirgendiğinde ise “reel” bazda TL mevduat hacminde yüzde 3, döviz mevduatı hacminde yüzde 10,4 ve toplam mevduat hacminde yüzde 5,6 genişleme yaşandığı belirlendi. Eylül 2024 sonunda toplam mevduat hacminin yüzde 35,05’ini oluşturan döviz tevdiat hesaplarının payı son bir yılda 1,59 puan artarak yüzde 36,64’e çıktı.
Her 100 TL mevduatın 45 TL’si İstanbul’da
Türkiye nüfusunun yaklaşık beşte birinin yaşadığı İstanbul, sanayi, hizmetler, ticaret, finans, gümrük ve benzeri sektörlerce yaratılan katma değer bakımından diğer il ve bölgelerle arasındaki gelişmişlik farkına paralel biçimde bankacılık sektöründeki toplam mevduat hacminin de yaklaşık yarısına sahip durumda.
Eylül sonu itibarıyla toplam yurt içi mevduatın yüzde 45,3 oranındaki 10 trilyon 522,2 milyar lirası, İstanbullu mudilere ait. İstanbul’un toplam mevduattaki payı bir yıl önceye göre 1,1 puan arttı. İstanbul, 6 trilyon 657,1 milyar lira ile toplam yurt içi TL mevduatın yüzde 45,2’sine ve 3 trilyon 865,1 milyar lira ile de döviz mevduatının yüzde 45,4’üne sahip. İlin toplam mevduatının yüzde 36,7’si döviz cinsinden. İstanbul’un mevduat hacminde önemli oranda ticari mevduat yer alıyor. Yurt içi mevduatta ilk on ilin sırası son bir yılda değişmedi.
Toplam mevduat hacminde İstanbul’u 3 trilyon 298,5 milyar lira ve yüzde 14,2 payla, önemli miktarda kamu mevduatına da sahip olan Ankara izliyor. Ankara’nın mevduat hacminde dövizin payı yüzde 32 düzeyinde. Yurt içi mevduatta 1 trilyon 275 milyar lira ile üçünü sıradaki İzmir’in toplamdaki payı yüzde 5,5. Üç büyük ili 792,8 milyar liralık mevduatı ile Antalya, 562,9 milyarla Bursa izliyor. 436,5 milyarlık mevduatla Kocaeli, 355 milyarla Adana, 334,1 milyarla Muğla, 327,6 milyarla Konya ve 322,5 milyar lira ile Mersin en fazla mevduata sahip ilk on il arasında.
Yurt içi mevduatın yüzde 78,5 oranındaki yaklaşık 18 trilyon 227,2 milyar liralık bölümü bu on ilde yer alıyor. En az mevduata sahip illerin başında ise Bayburt geliyor. Nüfusu 50 bine yaklaşan bu ilin bankalardaki toplam mevduatı eylül sonu itibarıyla sadece 5,6 milyar lira. Ardahan 7,7 milyar, Hakkâri 8,3 milyar, Kilis 8,4 milyar ve Gümüşhane 12,6 milyar lira ile en az mevduata sahip iller arasında yer alıyor.
İstanbul-Hakkâri farkı 21 kat
Eylül sonu itibarıyla Türkiye ortalamasında kişi başı ortalama mevduat miktarı 168 bin 475 lira. İstanbul, kişi başına düşen ortalama mevduat miktarında yaklaşık 831 bin 452 TL ile 81 il içinde ilk sırada yer alıyor.
Bu ili, kişi başı 690 bin liralık kişi başına ortalama mevduatla, önemli oranda kamu mevduatının da bulunduğu Ankara, 369 bin 690 lira ile yüksek turizm gelirine sahip Muğla, yaklaşık 360 bin 983 lira ile yine önemli bir turizm merkezi olan Antalya ve 341 bin 544 lira ile İzmir izliyor. Daha sonra 261 bin lira ile Kocaeli, 234 bin 110 TL ile Aydın, 224 bin 685 lira Denizli, 224 bin TL 461 lira ile Çanakkale ve 223 bin 408 lira ile Balıkesir geliyor.
Eylül sonu itibarıyla Türkiye ortalamasında 126 bin 199 olan kişi başı tasarruf mevduatı baz alındığında ise sıralama değişiyor. İstanbul kişi başına 384 bin 482 TL tasarruf mevduatı ile sıranın yine en başında yer alırken, 313 bin 592 TL ile Muğla ikinciliğe yükseliyor. Kişi başına tasarruf mevduatında daha sonra 266 bin 321 TL ile Ankara, 265 bin 895 lira ile Antalya ve 254 in 508 lira ile İzmir gelirken, Tunceli’nin 204 bin 398 lira ile 6’ncı olduğu görülüyor.
Aydın 200 bin 39 TL, Çanakkale 190 bin 828 TL, Balıkesir 185 bin 334 TL ve Uşak 183 bin 992 TL ile ilk onda yer alıyor. Hakkâri ise 27 bin 841 TL’si tasarruf mevduatı olmak üzere kişi başına 39 bin 540 TL toplam mevduat ile en son sırada. Buna göre İstanbul’da kişi başına ortalama mevduat miktarı Hakkari’nin 21 katı, tasarruf mevduatı miktarı ise 13,8 katı düzeyinde. Kişi başına en az mevduatı olan diğer iller ise toplam 47 bin 106 TL ile Şırnak, 50 bin 42 TL ile Muş, 55 bin 182 TL ile Ağrı ve 56 bin 824 TL ile Şanlıurfa.
En “dövizci” il Aksaray
Toplam mevduatı içinde dövizin payı en yüksek il olan Aksaray, son bir yılda daha da yükselen oranla birinciliğini sürdürdü. Eylül sonu itibarıyla Aksaray’ın 64,8 milyar lira olan toplam mevduatının yüzde 53,9’unu döviz hesapları oluşturdu. Aksaray’ın mevduatında dövizin payı bir yıl önce yüzde 49,3 düzeyinde bulunuyordu.
Mevduatta dolarizasyon oranında bu ili
yüzde 51,1 ile Yozgat,
yüzde 50,9 ile Karaman,
yüzde 50,4 ile Bingöl,
yüzde 49,2 ile Elâzığ
yüzde 48,6 ile Bayburt
yüzde 48 ile Nevşehir
yüzde 47,7 ile Gümüşhane
yüzde 47,6 ile Kütahya
yüzde 46,9 Rize izledi.
Mevduatında dövizin oranı en düşük iller ise yüzde 20,2 ile Ardahan, yüzde 23,6 ile Şanlıurfa ve Bitlis, yüzde 23,7 ile Hakkâri ve yüzde 24,1’le Kars.
En altıncı iller
Yabancı para cinsi mevduatın eylül sonu itibarıyla 2 trilyon 628,8 milyar liralık bölümünü “altın” mevduat hesapları oluşturuyor. Altın mevduatı hesabı, bankaların müşterilerinin fiziki altınlarını ya da altın karşılığı TL/döviz bakiyelerini kaydî (elektronik) ortamda altın cinsinden sakladıkları bir mevduat türü ve yastık altı altınlar bunun dışında yer alıyor. İl bazında altın mevduatı hacminde; nüfusu ve ekonomik gelişmişliği ile paralel olarak üç büyük il başı çekiyor. İstanbul 907,1 milyar, Ankara 310,2 milyar, İzmir 159,5 milyar liralık altın hesabına sahip bulunuyor. Bunları da 87,4 milyar lira ile Antalya, 81,7 milyar lira ile Bursa izliyor.
Ancak illerin toplam mevduatı içinde altın hesaplarının payına göre tablo değişiyor. Rize, toplam mevduatında yüzde 32’lik payla “en altıncı” il konumunda. Bu ilin eylül sonu itibarıyla toplam 53,9 milyar lira olan mevduatının 17,3 milyar lirası altın hesaplarında.
Toplam mevduatında altının payında Rize’yi;
yüzde 28,1’le Çankırı,
yüzde 27,6 ile Malatya,
yüzde 26,7 ile Kütahya,
yüzde 26,1’le Karabük
yüzde 25,9 ile Kırıkkale
yüzde 25 ile Elâzığ
yüzde 23,5 ile Bolu
yüzde 23,4 ile Isparta
yüzde 22,9 ile Artvin izledi.
İstanbul, en büyük altın mevduatı hacmine sahip il olmasına karşılık, toplam mevduatında altının payında ise yüzde 8,6 ile en son sırada yer alıyor. Altın mevduatının payı en düşük illerde İstanbul’u yüzde 8,7 ile Gaziantep, yüzde 9,2 ile Tunceli, yüzde 9,4’le Ankara ve yüzde 10’la Şırnak izliyor.
