Carol Rosenberg / The New York Times
ABD ordusu dünyanın 20 yıldır Guantanamo Kampı’ndaki tutuklular hakkında gördüklerini sıkı şekilde kontrol ediyor.
Gardiyanlarla mücadele eden mahkumların görselleri yok. Açlık grevi yapanlarla mücadele edilip onlara güç uygulanırken fotoğraflar yok. Görüntülerde ABD güçlerinden yalnızca birkaç kişi prangalar takılmış esirlere eşlik ediyor. Tutukluların veya gardiyanların ise hiçbir fotoğrafı yok.
WikiLeaks 2011’de sızdırılmış istihbarat dosyalarından bazı mahkumların gizli fotoğraflarını yayınladı ve avukatlar müvekkillerinin Uluslararası Kızılhaç Komitesi’nin çektiği bazı portrelerini kamuoyuna sağladı. Ancak 11 Eylül 2001 saldırılarından sadece aylar sonra Guantanamo'ya gelmeye başlayan mahkumların çok az görüntüsü kamuoyuna gösterildi.
Guantanamo Kampı’nın ilk görüntüleri nelerdi?
Şimdiye kadar. The New York Times Bilgi Edinme Hakkı Kanunu’ndan faydalanarak Ulusal Arşivler’e erişti ve savaş samanı Afganistan’dan Küba’ya getirile ilk mahkumların fotoğraflarını elde etti.
Askeri fotoğrafçılar bu yıl yayınlanan görüntüleri denizaşırı gözaltı ve sorgulama operasyonunun ilk aşamaları sırasında başta Donald Rumsfeld olmak üzere üst düzey liderleri ve savunma bakanını göstermek için çekmişti.
Görsel anlatımı yönetme uygulaması tutukluların 11 Ocak 2002'de üsse vardıkları ilk günden başladı. Ordu, CNN ve The Miami Herald'dan iki haber fotoğrafçısının tarihi anı aktarmasını yasaklamıştı. İki haber fotoğrafçısı ilk mahkumların gelişlerini anca kameralarını geride bırakarak izleyebilmişlerdi.
Bunun yerine Savunma Bakanlığı yaklaşık bir hafta sonra esirlerin ilk aylarda tutulduğu derme çatma esir kampı X-Ray Kampı'ndaki görüntülerini paylaşarak, dizleri üzerinde ilk 20 mahkumun bir fotoğrafını dağıttı. Başlangıçta yalnızca Pentagon yöneticileri için çekilmiş bu görüntüleri bir Donanma fotoğrafçısı çekmişti.
Cenevre Sözleşmeleri’ne göre savaş esiri tutan ülkeler, mahkumları “kamu merakından” korumakla yükümlü. Bush hükümeti, Pentagon'un yüzleri görünmediği için prangalar takılmış ve dizleri üzerindeki 20 adamın görüntüsünü yayınlamasına izin verdi.
Guantanamo Kampı’nın asılsız iddiaları
Ancak fotoğraf, Pentagon'un Guantanamo'ya hepsi George W. Bush’un başkanlığı sırasında getirilen yaklaşık 780 erkeğin ve erkek çocuğunun "en kötüsünün de en kötüsü" olduğu mesajını güçlendirdi. Çünkü nihayetinde oradaydılar.
Zamanla kayıtlar bunun doğru olmadığını gösterecekti. Şimdiye kadar sadece 18 tutuklu suçlandı ve sadece beşi askeri mahkeme tarafından mahkum edildi. 11 Eylül saldırılarıyla suçlananlar da dahil olmak üzere on tutuklunun yargılanma süreci ise devam ediyor. Başkan Barack Obama hapishaneyi kapatacağına dair söz vermişti ancak Kongre’deki Cumhuriyetçilerin muhalefeti tarafından engellendi.
Ardışık hükümetler orada tutulan erkek sayısını azaltmaya çalıştı. Tutukluların 37'si hariç hepsi kamptan ayrıldı. Bazıları yanlışlıkla serbest bırakıldı. Diğerleri El Kaide ve Taliban'ın piyadeleri olarak kabul edilince evlerine gönderildi ve oradaki hükümetlere teslim edildi.
Koleksiyondaki fotoğraflar
Bugün haber fotoğrafçıları bu koleksiyondaki fotoğrafları çekmiş olsaydı Guantanamo Kampı’ndaki ordunun uyguladığı sansürden hiçbirini bağışlamazdı.
Görseller, savaşta karşılaşacağı ilk "düşman savaşçının" yüzünü inceleyen genç bir Denizcinin gözlerindeki bakışı gösteriyor. Askeri sansürlerin daha sonra haber fotoğraflarında yasaklayacağı kısıtlamalar da dahil olmak üzere rutin güvenlik önlemlerini gösteriyor. Birçok erkeğin ne kadar zayıf ve yetersiz beslendiğini, bir askeri hastane çadırının içinde bileklerinden ve ayak bileklerinden zincirlediklerini gösteriyor.
En dramatik fotoğraflardan biri ise ordunun tutukluları Guantanamo Kampı’na getiren ilk uçuş sırasında nasıl doğaçlama yaptığını gösteriyor. Uçaktaki askeri fotoğrafçı Jeremy Lock'a göre bir adam derme çatma bir göz bağından sıyrılmaya çalışmıştı. Bu nedenle askerler onu koli bandıyla bağlamışlardı.
Fotoğrafta, güvenlik güçlerinden biri koli bandıyla bağlanmış tutuklunun yanında oturan adamın eline Amerikan bayrağı dikip hatıra fotoğrafı çektiriyor. Lock, patronlarının ne yapıldığını görmesi için o görüntüyü de yakalamış.
Guantanamo’da yaşananlar
Koli bandına bağlanmış mahkum ile onu Guantanamo Kampı’ndan tutulacağı tesis X-Ray Kampına götürecek okul otobüsüne nasıl bindirileceğini düşünen Deniz Piyadelerinin fotoğrafında görülenle aynı kişi. Fotoğraf, üç erkeğin ayağının tezatlarını gösteriyor.
O sırada görevdeki ABD kuvvetleri o gün yalnızca bir kişinin protez bacakla geldiğini hatırlattı. Hapishane belgeleri, adamın 11 Eylül sırasında kuzey Afganistan'da savunma bakan yardımcısı ve Taliban güçlerinin komutanı olan Molla Fazel Muhammad Mazlum olduğunu gösteriyor.
13 yıl sonra ABD Çavuşu Bowe Bergdahl ile takas edilerek Katar’a gönderildi. Taliban geçen yıl kontrolü ele geçirdikten sonra, militan hükümetin savunma bakanı yardımcısı oldu.
Askeri fotoğrafçı Lock, yakın zamanda güvenlik önlemlerinin nedenini anladığını belirtti. Tutukluların hareket etmesini önlemek için bilek ve bacaklarına kısıtlamalar, komplo kurmalarını önlemek için göz bağları ve kulaklıklar, olası tüberküloz bulaşmasına karşı korunmak için de tıbbi maskeler kullanılmış.
Bununla birlikte uygulanan duyusal yoksunluk tekniklerinin ona Survival, Evasion, Resistance and Escape Okulu (SERE) isimli, savaş esirlerinin hayatta kalma programına bir havacı olarak katıldığı dönemi hatırlattığını söyledi.
CIA ajanları El Kaide'nin şüpheli kıdemli üyelerini sorgulamak ve onlara işkence yapmak için bu programın bazı yönlerini yeniden tasarlamıştı. Tarih, bu gelişmiş sorgulamaların yüzlerce tutuklunun Guantanamo Kampı’na getirilmesinden aylar sonra başladığını gösteriyor.
© 2022 The New York Times Company
