11 Şubat 2025, Salı Gazete Oksijen
Haber Giriş: 03.02.2025 11:23 | Son Güncelleme: 03.02.2025 11:28

NYT analizi: Avrupa, Trump belirsizliğinde savunma harcamalarını tartışıyor

Avrupa Birliği liderleri bugün İngiltere'nin de katılımıyla bir araya gelerek savunma harcamalarının nasıl finanse edilmesi konusunu tartışacak. NYT, Rusya'nın Ukrayna işgaliyle başlayan 'ortak savunma harcaması' gündeminin Trump dönemi belirsizliğinde Avrupa'yı nasıl etkilediğini inceledi
NYT analizi: Avrupa, Trump belirsizliğinde savunma harcamalarını tartışıyor

Jeanna Smialek ve  Steven Erlanger / The New York Times

Rusya’nın üç yıl önce Ukrayna’ya yönelik başlattığı kapsamlı işgal, Avrupa liderlerini savunma harcamalarını artırmaları gerektiğine ikna etti. Pazartesi günü, Avrupa Birliği ve İngiltere'den liderler Brüksel’de bir araya gelerek kritik bir soruyu tartışacak: Bu harcamalar nasıl finanse edilecek?

Bu endişe, Donald Trump’ın Beyaz Saray’a geri dönmesiyle daha da derinleşti.

ABD, Ukrayna’nın savaş çabalarına en büyük askeri mali desteği sağlayan ülke konumunda. Ancak Trump, Washington’un mali ve askeri desteğini hızla çekeceğini ve bu sorumluluğu Avrupa’ya bırakacağını öne sürdü. Ayrıca, NATO üyesi ülkelerin savunma harcamalarını yıllık ekonomik çıktılarının yüzde 5’ine çıkarmaları gerektiğini savundu. Bu oran, NATO’nun bu yaz yapılacak zirvede hedef olarak belirlemeyi planladığı yüzde 3 ila yüzde 3,5 seviyesinden çok daha yüksek.

ABD, gayrisafi yurt içi hasılasının (GSYİH) yalnızca yaklaşık %3,4’ünü savunmaya harcıyor.

Rusya’nın Ukrayna saldırıları AB’yi değiştirdi

Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik saldırısının ardından, serbest ticaret temelinde kurulan ve kendini bir “barış projesi” olarak tanımlayan Avrupa Birliği, artık caydırıcılık ve savunmaya daha fazla önem veriyor. Bu doğrultuda, savunma sanayisini genişletmeye ve harcamalarını daha verimli ve işbirlikçi hale getirmeye çalışıyor.

İngiltere Başbakanı Keir Starmer, Pazartesi günü Brüksel’de düzenlenecek toplantıya katılacak. Bu, İngiltere’nin Avrupa Birliği’nden ayrılmasından bu yana ilk kez bir İngiltere liderinin AB’nin 27 üyesiyle bir araya gelmesi anlamına geliyor.

Toplantının gündem maddelerinden biri, Avrupa Birliği’nin savunma harcamalarını finanse etmek için COVID-19 ile mücadelede olduğu gibi ortak borçlanmaya gidip gitmeyeceği olacak.

Avrupa Birliği’nin ortak borçlanma yoluyla savunma harcamalarını finanse etme planı, tartışmalı bir konu olmaya devam ediyor. Böyle bir ortak fon oluşturulması, NATO’nun üye ülkelere askeri bütçelerini artırmaları konusunda yaptığı bireysel baskıları zorlaştırabilir.

Pazartesi günü kapalı kapılar ardında yapılacak toplantıya katılacak 27 AB ülkesinden 23’ü NATO üyesi.

Avrupa’daki NATO müttefik kuvvetlerinin en üst düzey komutanı olan General Christopher G. Cavoli, Soğuk Savaş’tan bu yana ilk kez NATO üyesi ülkelere belirli askeri yetenek hedefleri belirledi. ABD’li general, NATO üyelerine belirli ekipman ve asker sayısı gereklilikleri sundu ve olası bir Rusya işgaline nasıl yanıt verileceği konusunda talimatlar verdi.

Yetkililer ve analistler, Avrupa’nın entegre hava ve füze savunması, uzun menzilli hassas topçu ve füzeler, uydu sistemleri ve havadan havaya yakıt ikmal tankerleri gibi kritik savunma unsurlarına sahip olmadığında hemfikir. Bu sistemlerin ABD’nin sağladığı destek olmadan Avrupa tarafından tamamen geliştirilmesi en az beş ila on yıl sürebilir.

Avrupa ülkeleri, savunma alanında gereksiz tekrarları azaltmayı da hedefliyor. Örneğin Ukrayna’ya şimdiye kadar en az 17 farklı türde obüs gönderildi, ancak bunların hepsi aynı tip mühimmat kullanmıyor. Bu tür uyumsuzluklar, savaş sahasında lojistik ve operasyonel zorluklar yaratıyor.

Doğuda Rusya, Batı’da ABD

Doğuda Rusya’nın tehdidi devam ederken, Batı’da Trump’ın desteği belirsizliğini koruyor. Bu nedenle, Avrupa liderleri, askeri kaynaklarını hem genişletmek hem de daha iyi koordine etmek için bir plana ihtiyaç duydukları konusunda hemfikir. Ancak farklı ulusal çıkarlar ve rekabet halindeki bütçe öncelikleri, Avrupa savunmasını yeniden şekillendirme sürecini zor, maliyetli ve uzun vadeli bir hedef haline getiriyor.

Özellikle Polonya ve Baltık ülkeleri gibi doğu kanadındaki önemli ülkeler, ABD’nin NATO’da ve Avrupa’nın savunmasında aktif rol üstlenmeye devam etmesi için ellerinden geleni yapmak istiyor.

Pazartesi günü Brüksel’de yapılacak zirve, bu sürecin ilk adımı olacak. AB liderleri, askeri finansman ve ortak silah tedariki konularını ele alacak. Zirvey İngiltere Başbakanı Keir Starmer ve NATO Genel Sekreteri Mark Rutte de katılacak.

Toplantının amacı, Avrupa’nın savunma önceliklerini belirlemek. Zirvede alınan kararlar, kıtanın en üst düzey diplomatlarından Kaja Kallas ve yeni savunma komiseri Andrius Kubilius’a yol gösterici olacak. Özellikle silah üretimi konusunda daha somut bir plan oluşturulması hedefleniyor.

Avrupa, Trump’ın taleplerine nasıl yanıt vereceğini tartışıyor

Pazartesi günü yapılacak zirvede, Avrupa’nın Washington ile ilişkileri de gündeme gelecek. Liderler, özellikle Trump’ın talepleriyle nasıl başa çıkacaklarını tartışacak. Yetkililer, toplantıda Trump’ın Grönland’ı satın alma isteğinin de ele alınmasını bekliyor.

Grönland, Danimarka’ya bağlı özerk bir bölge olup, Danimarka hem Avrupa Birliği üyesi hem de NATO müttefikikonumunda. Ancak Danimarka ve Grönlandlı liderler, bölgenin satılık olmadığını ve ABD’ye devredilmeyeceğini net bir şekilde belirtiyor.

Grönland meselesi, Washington’un Avrupa ile ilişkilerinin ne denli değişebileceğini gözler önüne seriyor. Trump, ABD’nin müttefiklerine ekonomik ve askeri baskı uygulamaya rakiplerinden daha istekli görünüyor.

Ancak Avrupa’da bu durum hâlâ şaşkınlıkla karşılanıyor.

Brüksel merkezli düşünce kuruluşu Bruegel’de kıta ekonomileri ve transatlantik ilişkiler üzerine çalışan kıdemli uzman Jacob Funk Kirkegaard, Trump’ın Grönland’ı satın alma planı için “Kimse bunu ciddiye almıyor ya da kelimenin tam anlamıyla değerlendirmiyor” dedi. Kirkegaard, “Kimse böyle bir olasılığı düşünmek istemiyor, çünkü bu dünya düzenini tamamen yeniden sorgulamayı gerektirir” ifadelerini kullandı.

NATO Genel Sekreteri Mark Rutte, Avrupa’nın ABD olmadan tamamen bağımsız bir savunma stratejisi geliştirmesinin gerçekçi olmadığını vurgularken, kıtanın daha kendi kendine yeterli hale gelmeyi hedeflemesi gerektiğini belirtti.

Son yıllarda Avrupa Birliği ülkeleri savunma harcamalarını önemli ölçüde artırdı. 2024 yılında AB ülkeleri, savunmaya yaklaşık 340 milyar dolar harcadı. Bu rakam, 2021 yılına kıyasla %30’luk bir artış anlamına geliyor. NATO’nun 32 üyesinden en az 23’ü artık GSYİH’lerinin %2’sini veya daha fazlasını savunmaya harcıyor, bu da NATO’nun belirlediği asgari hedefle uyumlu. Ancak Rutte, %2’lik oranın bir alt sınır olduğunu, bu yıl içinde daha yüksek bir hedefin belirleneceğini açıkça ifade etti.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in Ukrayna ile meşgul olması ve Rus ordusunun yıpranmış durumu, NATO ve Avrupa yetkililerine göre kıtaya 3 ila 7 yıllık bir zaman kazandırmış olabilir. Yetkililer, Putin’in NATO’yu test etmeye kalkışmadan önce bu süre içinde Avrupa’nın savunmasını güçlendirmesi gerektiğini düşünüyor.

Ancak savunma harcamalarını artırırken aynı zamanda koordinasyonu sağlamak kolay olmayacak.

Avrupa Politika Merkezi Araştırma Direktörü Janis Emmanouilidis, “Mantık bize ortak silah tedariki yapılması gerektiğini söylüyor” dedi. Ancak ülkeler arasındaki güvensizlik ve çelişen ulusal çıkarlar, savunma alanında daha bütünleşik bir yapı oluşturulmasının önündeki en büyük engeller olarak görülüyor.

Finansman en büyük soru işareti

Ortak silah tedariki konusunda finansmanın nasıl sağlanacağı en büyük soru işaretlerinden biri. Ortak fon programları gündemde, ancak bunun tam olarak nasıl şekilleneceği konusunda farklı görüşler bulunuyor.

Bunun bir yolu, Avrupa’nın 2020’de COVID-19 salgınıyla mücadele için oluşturduğu ortak finansman modeline benzer bir kolektif fon oluşturmak olabilir. Bir diğer seçenek, Avrupa Birliği’nin kredi kuruluşu olan Avrupa Yatırım Bankası (EIB) aracılığıyla destek sağlanması. Ayrıca, AB kurumsal yapısı dışında birkaç ülkenin bir araya gelerek fon oluşturması da ihtimaller arasında.

Geçtiğimiz hafta 19 Avrupa ülkesi, Avrupa Yatırım Bankası’na yönelik ortak bir mektup yayımlayarak, bankanın “güvenlik ve savunma sektöründe yatırım finansmanı sağlamada daha güçlü bir rol üstlenmesi ve özel sektörden finansman çekmesi için yeni yollar araştırması gerektiğini” vurguladı.

Mektupta, savunma projeleri için ‘özel ve tahsis edilmiş borçlanma’ konusunun ciddi şekilde ele alınması gerektiğibelirtildi. Ancak şu an için Almanya ve Hollanda gibi kilit AB üyeleri, savunma için ortak borçlanma fikrine karşı çıkıyor. Ayrıca, Avrupa Yatırım Bankası’nın doğrudan askeri amaçlı krediler vermesi yasal olarak yasak. Bu durum, finansman modelleri konusunda Avrupa’nın önünde zorlu müzakereler olduğunu gösteriyor.

© 2025 The New York Times Company