Erika Solomon / The New York Times
Ukrayna'nın güç durumdaki doğu cephesinden uzaktaki yeni mücadele siperlerden değil, ara sokaklar ve geniş caddelerde veriliyor. Bu cephelerde düşman Pavlov, Çaykovski veya Büyük Katerina gibi isimlerle adlandırılıyor.
“Katillerle ortak yanımız olsun istemiyoruz”
Ukrayna genelinde yetkililer şehirlerini “dekolonize” etmek için projeler başlatıyor. İsimleri Rusya İmparatorluğu veya Sovyetler Birliği tarihini çağrıştıran sokaklar ve metro durakları, şubat ayı sonlarında işgal eden ulusun izlerinden kurtulmak isteyen halk tarafından dikkatle inceleniyor. Lviv belediye başkanı yardımcısı, şehrin binden fazla caddesinin adını inceleyen komitenin başkanı Andrey Moskalenko, "Ülkemizi kültürel cephede de savunuyoruz. Katillerle hiçbir ortak yanımız olmasını istemiyoruz" diye konuştu.
Ukrayna’ya özgü değil
Ukrayna böyle bir tarihi muhasebeyi üstlenen ilk ülke olmaktan çok uzak. ABD, on yıllardır İç Savaş döneminden kalma anıtları yeniden adlandırmakla uğraşıyor. Ukrayna da ilk kez böyle bir çabaya girişmedi. Ukrayna, Sovyetler Birliği'nin çöküşünden sonra totalitarizmle eş anlamlı hale gelen, komünist yönetim dönemini anımsatan sokakları yeniden adlandıran ve heykelleri kaldıran birçok Doğu Avrupa ülkesinden biriydi.
Bu sefer amaç ulusal kimlik oluşturmak
Lviv Ivan Franko Ulusal Üniversitesi'nden tarihçi Vasyl Kmet, bu kez Rus isimlerini silme kararının sadece işgale ve Sovyet tarihine karşı bir meydan okuma sembolü olmadığını söyledi. Birçok kişinin yüzyıllar boyunca daha güçlü komşusu tarafından bastırıldıklarını düşündüğünü, bu hamlenin Ukrayna kimliğini yeniden yaratmakla ilgili olduğunu söyledi. Kmet, "Dekolonizasyon kavramı biraz daha geniş. Bugün Rus siyaseti Rusça konuşan dünyanın propagandası üzerine inşa edilmiştir. Bu, güçlü bir alternatif, modern bir ulusal Ukrayna söylemi yaratmakla ilgili” dedi.
Batıdaki Lviv şehri “dekolonizasyon” kampanyaları yürüten birçok bölgeden biri. Bunlardan bir diğeri de 100'den fazla sokağı yeniden adlandırmayı planlayan kuzeybatıdaki Lutsk şehri. Sakinleri çoğunlukla Rusça konuşan güney liman kenti Odesa'daki politikacılar, şehri 1794'te kuran Rus imparatoriçesi Büyük Katerina'nın anıtını kaldırıp kaldırmamayı tartışıyor.
Rus iş birlikçileri de hedef altında
Başkent Kiev’in belediye meclisi, Leo Tolstoy’un adını taşıyan metro durağının ismini Ukraynalı şair ve muhalif Vasyl Stus ile değiştirmeyi düşünüyor. Belarus işgalde Moskova'nın yanında yer aldı. Bunun karşılığında Polonya'nın Ukrayna'ya verdiği desteği onurlandırmak adına Minsk isimli durağın adı Varşova’ya değiştirilebilir. İnceleme altında olanlar sadece Rus isimleri de değil. Lviv komitesi bazı Ukraynalıların anıldığı sokak isimlerini de silmeyi planlıyor. KGB de dahil olmak üzere Sovyet güvenlik teşkilatlarıyla iş birliği yapan yazar Petro Kozlaniuk bu isimlerden biri.
Lviv komitesi kültürel ikonların isimlerini değiştirirken akademisyenlere danıştığını belirtti. Ancak bazı isimlerin silinmesi karmaşık tepkiler aldı. Pyotr İlyiç Çaykovski gibi isimlerin tarihi yanıltıcı olabilir. Klasik müzik bestecinin aile kökleri günümüz Ukrayna'sındaydı. Hatta bazı müzikologlar eserlerinin Ukrayna halk müziğinden ilham aldığını söylüyor.
Çaykovski tartışması
Lviv'den birkaç kilometre ötede, Viktor Melinçuk yeniden adlandırılan sokaklar için yeni plaketler ve direkler yapmak için hazırlanan bir tabela fabrikasını işletiyor. Her değişiklikte ticari çıkarı olduğunu kabul etmesine rağmen bazı yeni isimler konusunda kararsız. Melinçuk “Belki de başka dönemlerden gelen klasik yazarlar veya şairleri tutmalıyız, emin değilim. Her şeyi tamamen reddedemeyiz. Orada iyi şeyler vardı” diyor. Ancak komitenin kararlarının arkasında durmaya karar verdi. Karar oy birliğiyle alındı: Çaykovski gidecekti.
Gizli kahramanları onurlandırmak istiyorlar
Moskalenko "Bir sokağı yeniden adlandırmamız 'Bu kişi bu icadı yapmadı veya önemli değildi' dediğimiz anlamına gelmiyor. Hamlemiz, bahsi geçen kişilerin eserlerinin bir kolonizasyon aracı olarak kullanıldığı anlamına geliyor" dedi. Kmet, katkıları tarihe karışmış bazı Ukraynalıları onurlandırmak için bir fırsat görüyor. Sovyet döneminde Ukrayna kültürünü ve kitaplarını gizlice koruduğunu söylediği, pek bilinmeyen kütüphaneci Fedir Maksymenko'nun adını Lviv’deki bir caddeye vermeyi umuyor. Kmet “Ben ve Ukrayna kültürü ona çok şey borçluyuz. Bugün kurtardıklarını korumak için çok çalışmalıyız" diye konuştu.
© 2022 The New York Times Company
