Kadınlar neden erkeklerden fazla yaşıyor?
Yeni araştırmalar, kadınların erkeklerden daha uzun ömürlü olmasının yalnızca yaşam tarzı ve sağlık alışkanlıklarıyla açıklanamayacağını, evrimsel faktörlerin de belirleyici olduğunu ortaya koyuyor.
Dünya genelinde kadınların erkeklerden daha uzun yaşadığı uzun zamandır biliniyor. Bu fark genellikle kadınların daha sağlıklı beslenme ve yaşam tarzlarına sahip olmalarına ya da sağlıklarını daha fazla önemsemelerine bağlanıyordu. Ancak Science Advances dergisinde yayımlanan yeni bir araştırma, bu farklılığın kökeninde evrimin de etkili olduğunu öne sürüyor.
Araştırmaya göre, yaşam süresi farkı yalnızca insanlarla sınırlı değil. Dişi memelilerin büyük bölümünde erkeklerden daha uzun ömürlü oldukları, kuş türlerinde ise erkeklerin dişilere kıyasla daha uzun yaşadığı gözlemlendi.
Euronews'in haberine göre bulgular, tıbbi gelişmeler ve yaşam koşullarındaki iyileşmelerden bağımsız olarak kadınların erkeklerden daha uzun yaşamaya devam edebileceğini ortaya koyuyor.
Bin 176 tür incelendi
Bilim insanlarının bugüne kadar yapılmış en kapsamlı analiz olarak nitelendirdiği çalışmada, şempanzelerden kemirgenlere, geyiklerden kuşlara kadar bin 176 farklı tür, hem doğal yaşam ortamlarında hem de hayvanat bahçelerinde izlendi.
Sonuçlar, memeli türlerinin yüzde 72’sinde dişilerin erkeklerden ortalama yüzde 12 daha uzun yaşadığını gösterdi. Öte yandan kuş türlerinin yüzde 68’inde erkeklerin dişilerden ortalama yüzde 5 daha uzun yaşadığı belirlendi.
Kromozomların rolü
Uzmanlar, cinsiyet kromozomlarındaki farklılıkların bu ömür farkını açıklamada önemli bir etken olabileceğini söylüyor. Memelilerde dişilerde iki X kromozomu, erkeklerde ise bir X ve bir Y kromozomu bulunuyor. İki X kromozomu, dişilerin zararlı genetik mutasyonlardan korunmasına yardımcı oluyor. Kuşlarda ise durum tersine: dişilerde farklı kromozomlar bulunurken erkekler aynı kromozomdan iki çifte sahip ve bu da onlara hayatta kalma avantajı sağlıyor.
İstisnalar da var
Almanya’daki Max Planck Enstitüsü’nden Johanna Stark, bazı türlerde bu düzenin tam tersi sonuçlar verdiğini belirterek şunları söyledi:
“Örneğin birçok yırtıcı kuş türünde dişiler erkeklerden hem daha iri hem de daha uzun ömürlü. Bu da cinsiyet kromozomlarının hikayenin yalnızca bir kısmını açıkladığını gösteriyor.”
Bilim insanları, genetik farklılıkların yanı sıra cinsel seçilim, ebeveynlik biçimleri ve çevresel koşulların da ömür farklılıklarını şekillendirdiğine dikkat çekiyor. Tek eşli türlerde yaşam süresi farkı daha az görülürken, erkeklerin birden fazla eşe sahip olduğu ve cinsiyetler arasında belirgin boyut farklarının olduğu türlerde erkeklerin daha kısa yaşadığı tespit edildi.
Doğada daha da belirgin
Bu farklılık vahşi doğada en yüksek seviyedeyken, hayvanat bahçelerindeki daha kontrollü koşullarda bile devam etti. Araştırmacılar, dişilerin şempanze ve gorillerde insanlara göre daha belirgin avantajlı olduğunu, bunun da evrimsel kökenlere işaret ettiğini belirtti.