Kara deliklerden kanser hücrelerine: GPT-5, bilimde sınırları zorluyor

OpenAI ve bilim insanlarının hazırladığı yeni bir rapor, şirketin son yapay zeka modeli GPT-5’in kara deliklerden kanser hücrelerine, matematik bulmacalarından füzyon araştırmalarına kadar çok geniş bir yelpazede bilimsel çalışmalara nasıl katkı sağladığını ortaya koyuyor.

Scientific American'da yer alan yazıya göre; rapordaki her bölüm, farklı alanlardan örnekler içeriyor: bir matematikçi ya da fizikçi çözüm bulamadığı bir problemle uğraşırken, bir doktor laboratuvar sonuçlarını doğrulamaya çalışırken GPT-5’ten yardım istiyor. Bazen yapay zeka hata yapıyor, bazen zaten bilinen bir sonuca daha kısa yoldan ulaşıyor. Ancak bazı durumlarda, dikkatli bir insan rehberliğiyle, bilimin sınırlarını biraz daha öteye taşıyabiliyor.

Kara delikler çevresinde dalgaların nasıl davrandığına ilişkin bir deneyde GPT-5, kendi başına hesaplamaları yürütüp daha önce doğru olduğu kanıtlanmış sonuçlara ulaştı. Bu, modelin bu düzeyde bilimsel hesaplamaları yapabildiğini gösterdi. Nükleer füzyon üzerine yapılan başka bir projede ise GPT-5, araştırmayı hızlandıran bir model geliştirdi. Çalışmaya dahil olmayan California Üniversitesi San Diego’dan gökbilimci Floor Broekgaarden “Yapay zekanın kodlama süresini dramatik biçimde kısaltabilmesi, günler sürecek işi dakikalara indirebilmesi, araştırma pratikleri açısından devrim niteliğinde” dedi.

Bağışıklık hücreleri üzerine çalışan bir başka araştırma ekibi ise GPT-5’i verilerini yorumlamak için kullandı. Modelin açıklamaları, laboratuvarın zaten doğruladığı sonuçlarla örtüştü. Çalışmayı yürüten doktor Derya Unutmaz, makalede şöyle yazdı:

“GPT-5 Pro, biyomedikal araştırmalarda gerçek bir mekanistik ortak araştırmacı gibi işlev görebiliyor; aylar sürecek muhakemeyi dakikalara sıkıştırıyor, fark edilmeyen hipotezleri ortaya çıkarıyor ve doğrudan deneysel olarak test edilebilir stratejiler geliştiriyor”

Matematikte sınırları zorluyor

Makale ayrıca GPT-5’in katkısıyla yapılan birkaç yeni matematiksel keşfi de duyuruyor. İnsan uzmanların yönlendirmesiyle, model 1992’de matematikçi Paul Erdős tarafından ortaya atılan uzun süredir çözülmemiş bir problemi çözdü. Ayrıca bilgisayar sistemlerinin karar verme sınırlarını açıklayan yeni bir kural geliştirdi; dallanma diyagramlarında küçük desenlerin ortaya çıkışını gösteren başka bir ilke keşfetti; ve büyüyen bir ağın içinde gizli yapıları tespit etmenin bir yolunu buldu. Keşifler mütevazı olsa da gerçek görünüyor ve her biri insan matematikçiler tarafından doğrulandı.

Çalışmaya dahil olmayan California Üniversitesi Santa Cruz’dan astrofizikçi Ryan Foley, “Bir dil modelinden matematik alanında bu kadar etkileyici bir şey görmemiştim. Sanırım bu modeller, teorilerin nasıl oluşturulup değerlendirildiğini ve geliştirildiğini kökten değiştirecek” dedi. Ancak Foley bir uyarı ekledi: “İnsanlar yaratıcıdır; yapay zeka ise tepkisel. Yine de keşif hızının çok hızlı artacağını düşünüyorum”

Araştırmada yer almayan bir diğer bilim insanı, California Üniversitesi San Diego’dan bilgisayar bilimci Prithviraj Ammanabrolu, yayımlanan çalışmanın tam anlamıyla bilimsel bir makaleden çok vaka incelemeleri dizisi olduğunu söyledi. Çünkü deneylerin tekrarlanabilmesi için yeterli ayrıntı sunulmuyor ve alternatif yöntemlerle karşılaştırma yapılmıyor. Yine de Ammanabrolu, “Yapay zekanın araştırmaya katkı potansiyeli, bir yıl öncesine göre bile çok ileride. Bu, bilim insanlarının önceki bulguları bir araya getirip yeni içgörüler elde etmesine olanak tanıyan yepyeni bir dönemi işaret ediyor” dedi.

Bilimsel bir dahi gibi gözükebilir

GPT-5’in güçlü yönlerinden biri de devasa miktarda bilimsel literatürü tarayabilme yeteneği. Çevrimiçi olarak “çözülmemiş” diye listelenen bir matematik problemi için 1980’lerden bir makalede aslında çözümün yer aldığını tespit etti. Başka bir durumda, 1960’larda yayımlanmış bir Alman makalesinde sorunu çözen birkaç satırı buldu. Model, dil engelini ve dönemler arasındaki yazım farklarını kolayca aşabildi.

Tüm bunlar GPT-5’i bilimsel bir dahi gibi gösterebilir, ancak makale yazarları bunun doğru olmadığını özellikle vurguluyor. GPT-5, doğru ellerde, sayısız makale okumuş, yorulmadan hesaplamaları tekrar yapabilen hızlı ve titiz bir asistan. Ancak insan yargısı hala vazgeçilmez. Araştırmacılar, modelin zaman zaman kendinden emin bir şekilde yanlış sonuçlar verdiğini, var olmayan makalelere atıfta bulunduğunu veya gerçek yazarları anmadan alıntı yaptığını da belirtiyor.

Broekgaarden, “İnsan uzmanlığı hala kritik önemde" dedi. Ancak yapay zekanın “veri derleme, araştırma makalelerini özetleme ve karmaşık hesaplamaları yürütme gibi pek çok görevi devralabileceğini” de ekledi.

Yapay zekanın araştırmayı nasıl dönüştüreceği henüz tam olarak bilinmiyor. Yeni modeller birkaç ayda bir piyasaya çıkıyor.