Financial Times’ın iki önemli teknoloji yazarı, Facebook’un sahibi Zuckerberg’in Metaverse projesini mercek altına aldı. Uzmanlar, internetin yerine geçebilecek yeni sanal alemin “dünyaya dijital gayrimenkul muamelesi yaptığını” söylüyor
Hannah Murphy & Madhumita Murgia
Mark Zuckerberg Facebook’un adını değiştirip Meta ismini tercih etmekle gelecek vizyonunu ortaya koyan cesur bir kumar oynuyor. Metaverse (meta-evren) vizyonu şimdilik uzak görünüyor; hatta hiçbir zaman gerçeğe dönüşmeyebilir. Ama Zuckerberg bunu internet evriminin bir sonraki aşaması olarak görüyor ve kararını vermiş: Şu anda dünyanın belki de en tartışmalı teknoloji şirketi olan 3 milyar kişilik sosyal ağı, bu treni kaçırmayacak. Teknoloji haberleri platformu Stratechery’ye konuşan Zuckerberg “2020’lerin sonunda, hatta belki de ortasında, sanal gerçeklik (VR) cihazlarının hemen her alanda dizüstü ve masaüstü bilgisayarlardan daha kullanışlı hale geleceği bir aşamaya varacağımızı tahmin ediyorum” demişti. Facebook’u yeniden adlandırarak ve yapılandırarak niyetini ortaya koydu.
Adını mı temizliyor?
Meta’nın bir yarısı temel sosyal ağ işlerinden oluşacak. Diğer yarısı ise Metaverse için ayrılmış Reality Labs (Gerçeklik Laboratuvarı) olacak. Bu hamle şirketin iş modelinin geleceğine dair ciddi soruları da beraberinde getiriyor. Kullanıcıların gizlilik ve güvenliğine dair kaygılar da var. Metaverse ortamından pay almaya çalışan tek teknoloji devi Facebook değil. Özellikle Apple’ın da artırılmış ve sanal gerçeklik cihazları üzerinde çalıştığı düşünülüyor. Ama Zuckenberg dünyanın akıllı telefonlara geçişini kaçırdığı için, bir sonraki büyük değişimin ön saflarında yer almak adına fazlasıyla motive görünüyor. Facebook’un karıştığı son skandallarla arasına mesafe koyması gerekiyordu. Geçtiğimiz günlerde muhbir Frances Haugen bol miktarda şirket içi evrakı yetkililere ve gazetecilere sızdırmış, Facebook’un düzenlemelere uymakta ne kadar zorlandığını gözler önüne sermişti. Ancak Zuckerberg röportajlarında değişimin en az altı aydır dikkatle planlandığını, kimilerine göre giderek toksik hale gelen markadan kaçmak gibi bir niyeti olmadığını belirtiyor.
20 bin mühendis
Zuckerberg, “Metaverse bizim için bir sonraki aşamayı simgeliyor” diyor. Şirket pazartesi günü analistlere yaptığı açıklamada, 2022 yılında Metaverse projesine 10 milyar dolar harcayacağını ve işletme harcamalarının önümüzdeki yıllarda artacağını bildirdi. Projede şu anda 10 bin Facebook çalışanı görev alıyor ve Avrupa’da 10 bin kişinin daha istihdam edilmesi planlanıyor. Şu anki faaliyetler Facebook’un kıdemli isimlerinden Andrew ‘Boz’ Bosworth’un sorumluluğunda. Bosworth kısa süre önce bütün grubun teknolojiden sorumlu başkanı oldu. Instagram eski ürün yöneticisi Vishal Shah da Metaverse üzerine çalışıyor ancak kaç tane kıdemli yöneticinin sürece katılacağı belirsiz. Mirabaud Securities teknoloji analisti Neil Campling, yeni segmentin bu yıl tahminen 7 milyar dolar kaybedeceğini ve söz konusu kayıpların “önümüzdeki yıl artacak gibi göründüğünü” söyledi. Ancak Campling’e göre, bu birimin kazançlarını ayıran Facebook, aynı zamanda “söz konusu yatırımların ölçeğinin aynı alandaki tüm şirketlerden çok daha büyük olduğunu gösteriyor”. Metaverse’ün sadece donanım boyutuna odaklanan bazı şirketler var; öte yandan Epic Games ve Roblox işin yazılım tarafına eğilmiş durumda. Ama Facebook’un “her şeyi kapsayan platform yaklaşımı”, kullanıcıların “bütün dijital yaşamlarını geçirebileceği” bir yer sağlayacak şekilde tasarlanmış. Yatırımcılar da Reality Labs gelirlerinin, WhatsApp ve Instagram’ın da aralarında bulunduğu diğer sosyal medya işlerinden ayrılmasını memnuniyetle karşıladı. Zuckerberg’in azametli planları başarılı olursa, kazancı reklam gelirlerinden elde edilen milyarlarca dolardan ibaret olmayacak. Yepyeni bir online alışveriş işi de ortaya çıkacak. NFT’lerin giderek popülerlik kazandığı dünyada, dijital ekonomide alternatifler yaratmak istediğini söylüyor. Örneğin kullanıcılar sanat eseri veya kıyafet gibi dijital ürünleri alıp bunları farklı uzaylar arasında taşıyabilecek.
Tahakküm riski
Meta’nın geleceği, kullanıcıları sosyal ve oyun dışı deneyimlerin değerine ikna etme becerisine bağlı. GroupM ticari istihbarat bölümü global başkanı Brian Wieser’e göre, Facebook’un lekelenen itibarına karşın pazarlamacıları bu yeni platforma çekebilmesi gerekiyor. Girişim şu ana kadar geliştiricilerden, özellikle de kripto ve NFT piyasasıyla ilgilenenlerden farklı tepkiler aldı. Eski koruma fonu müdürü, kripto meraklısı ve Real Vision Group’un hem kurucu ortağı hem de CEO’su olan Raoul Pal, Twitter üzerinden şunları söyledi: “Her şeye kötü gözle bakmamak, dünyanın farklı bir eksende döndüğünün farkına varmak gerekiyor. Metaverse yepyeni bir GSYİH katmanı ve hangi evren deneyimini seçerseniz seçin, size sonsuz fırsatlar sunuyor.” Ancak Fight for the Future Direktörü Evan Greer, Zuckerberg’in Metaverse’e “el koymaya” ve “gelecekteki insan ilgisi ve etkileşimi üzerindeki tahakkümünü pekiştirmeye çalıştığı” uyarısında bulunuyor. Proje bazı akademisyenler ve uzmanlar tarafından da eleştirildi. Facebook’un mevcut platformunu kontrol etmekte zorlandığı izlenimini verdiği bir dönemde, yeni projenin ciddi gizlilik ve güvenlik sorunlarına yol açmasından korkuluyor. Her halükarda Facebook’un üzerinde büyük baskı var. Özellikle genç kullanıcıların online güvenliğini sağlamak ve onları kötü niyetli kişilere ve istismara karşı korumak zorunda.