İlk kez 16 Nisan’da BionTech’in ABD’li ortağı Pfizer’in CEO‘su Albert Bourla, koronavirüs aşılarının etkisini artırmak için üçüncü doza gereksinim olabileceğini ve aşılamanın her yıl tekrarlanması gerekebileceğini söyledi. Bu sözler hem aşıya milyarlarca dolar ödeyen ülkeleri hem de aşıya karşı temkinli olan milyonlarca insanı tedirgin etti. ABD’nin koronavirüsle mücadele için kurduğu kurulun başında bulunan Prof. Anthony Fauci, “İnsanların aşı olup olmamaya karar vermesi bir kamu sağlığı kararıdır. Bu ilaç şirketlerinin vereceği bir karar değil” diyerek tepki gösterdi.
Gerekçe antikorun düşmesi
Ancak Biontech aşısının mucidi Prof. Uğur Şahin’in 28 Nisan’da kullandığı ifadeler bunun gerekçesini anlatıyordu... Aşının ilk dozdan ancak 12 gün sonra koronavirüse karşı koruma sağlamaya başladığını, maksimum koruma seviyesine ise ancak ikinci doz aşıdan 7 gün sonra ulaşıldığını anlatan Şahin, “Ancak koruma zaman içinde azalıyor. Altı ay sonra sağlanan korumanın yüzde 95‘den yüzde 91‘e gerilediğini görüyoruz. 8 ay sonra da antikorlar büyük oranda azalıyor” dedi. Bu nedenle yüzde yüze yakın bir korumayı sağlayabilmek için üçüncü doz aşıya ihtiyaç olacağını kaydederek “9 ay, en geç 12 ay sonra üçüncü doz aşı, korumanın gerçekten güçlendirilmesini sağlayacaktır. Kanımca daha sonra, büyük ihtimalle her yıl ya da 18 ayda bir aşı olunması gerekecek” diye konuştu.
Son olarak geçen hafta Bilim Kurulu Toplantısı’nın ardından Sağlık Bakanı Fahrettin Koca ile TV’lerden canlı yayınlanan bir video konferans yapan Uğur Şahin, orada da “Üçüncü dozu en erken 6 ay sonra, ya da 2’nci dozdan 9 ay sonra verirsek yeter“ ifadesini kullandı.
‘Booster’ doz varyantlara karşı
The Economist “Booster” (Güçlendirici-Yükseltici) olarak da anılan bu üçüncü doz tartışmasını masaya yatırdı. Buna göre aşı üreticileri Pfizer ve Moderna bu yılın başında iki doz aşı olmuş kişilere üçüncü doz aşı vererek bunun antikor seviyesini nasıl değiştirdiğini tespit etmek için çalışma başlattı. Moderna’nın yayınladığı ilk sonuçlara göre üçüncü doz verilen kişilerde Güney Afrika ve Brezilya gibi tehlikeli varyantlara karşı güçlü bir bağışıklık yanıtı alındı.
The Economist’in görüşüne başvurduğu uzmanlara göre üçüncü doz iki soruna çözüm sağlıyor: Antikor seviyesi zaman geçtikçe azalıyor ve bağışıklık sistemi daha çabuk yayılan ve daha ölümcül olan varyant virüslere karşı korumasız kalıyor. Aşı vücuda olası bir yeni ‘saldırıya’ karşı tatbikat yaptırıyor. Virüs yenildiğinde vücudun hafızası olan B ve T hücreleri yeni bir saldırıya karşı ne yapılması gerektiği bilgisini depoluyor.
Üçüncü doz bağışıklık sistemine bir önceki savaşı nasıl kazandığını yeniden hatırlatmak veya değişmiş bir düşmana karşı savunmada neleri değiştirmesi gerektiğini öğretmek için gerekli. Bu nedenle üçüncü doz aşının belki de varyantlara karşı daha çok koruma sağlayan farklı bir yapıda olması da düşünülüyor.
Üçüncü doz farklı aşı olabilir mi?
Üçüncü doz konusundaki bir başka tartışma da ilk iki dozda uygulanan aşıdan farklı bir aşının üçüncü doz olarak kullanılıp kullanılamayacağı... Yani iki doz Sinovac olduysanız üçüncü dozu Biontech olabilir misiniz? Ya da iki doz Biontech olan kişiler üçüncü dozu Sputnik V olabilir mi? Geçtiğimiz hafta Financial Times, Oxford Üniversitesi tarafından geliştirilen AstraZeneca aşısının üçüncü doz aşı olarak kullanıldığında etkili olduğunu gösteren bir haber yayınladı. Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, daha önce iki doz Covid-19 aşısı olanlara önümüzdeki bir yıl içinde hatırlatma dozunun gündemde olduğunu belirterek, bunun Türk aşısıyla yapılabileceğini söylemişti. Doktorların ise üçüncü dozun yerli aşıyla yapılıp yapılamayacağına dair farklı görüşleri bulunuyor. Kayseri Erciyes Üniversitesi tarafından geliştirilen ve Faz 3 çalışmalarına başlamak üzere olan yerli aşı aynı Sinovac aşısı gibi inaktif bir aşı. Bu nedenle iki doz Sinovac olanların yerli aşıyla üçüncü dozu olabileceği, farklı bir teknoloji olan mRNA ile geliştirilen Biontech aşısından iki doz olanların ise yine Biontech ile üçüncü dozu olmasının daha doğru olacağı belirtiliyor.