Aşı için sıranızı bekliyorsunuz. Peki aşıyı olduğunuz andan itibaren en yüksek koruma için yapılması gerekenler neler? New Scientist dergisi, “Aşıdan en yüksek verimi alın” başlığıyla bu konuyu kapak yaptı. Aşı herkeste aynı etkiyi göstermiyor. Bazı kişilerde olağanüstü koruma sağlarken bazılarında ise beklenen etkiyi yaratmıyor. Peki neden? Uzmanlara göre stresten uykuya, egzersizden alkole kadar birçok faktör aşının etkinliğini değiştirebiliyor.
Stres
Ohio State Üniversitesi’nin araştırmasına göre stresli bir dönemde aşıyı olan kişilerde antikor oluşumu çok yavaş oluyor. Aşının etki süresi de kısalıyor. Aşıdan önceki iki gün ve aşıyı olduktan sonraki 10 gün stresten uzak durmanın bağışıklık sisteminin antikor üretimi için kritik olduğu belirtiliyor.
Uyku
6 saatten az uyuyan kişilerde antikor oluşumu, 7 saatten fazla uyuyanlara göre çok daha yavaş oluyor. Aşı olmadan önceki iki gün uykuyu çok iyi almış olmak önemli. O iki günlük uyku aylar sonra aşının etkisini belirlemekte çok önemli oluyor.
Sosyal hayat
Pandemide ne kadar sosyalleşebilirim ki diye düşünebilirsiniz. Ama arkadaşlarla bağı kesmeyen ve mutlu bir evlilik sürenlerde bağışıklık çok daha kuvvetli oluyor bu da aşının etkinliğini artırıyor.
Alkol
Aşı olmadan iki hafta önce alkolü terk edip, ikinci aşıdan sonraki 3 haftaya kadar alkolsüz geçirmek antikor oluşumunun ideal seviyeye gelmesine yardımcı oluyor.
Egzersiz
Aşı olmadan 45 dakika önce egzersiz yapan kişilerde antikor oluşumunun çok daha hızlı olduğu görüldü. Günde 15 dakikanızı egzersize ayırarak aşının etkisini artırabilirsiniz.
Covid ölümlerinde obezite etkisi kanıtlandı
Dünya Obezite Federasyon’nun (WOF) yaptığı araştırmaya göre Covid nedeniyle meydana gelen 10 ölümden 9’u obezitenin yüksek olduğu ülkelerde gerçekleşti. Nüfusa göre obezite oranının yüzde 50’den fazla olduğu ülkelerde ölüm oranı 10 kat daha fazla. WOF, obezitenin az farkla ileri yaştan sonra ikinci büyük risk grubunu oluşturduğuna dikkat çekti ve aşılama önceliklerinin buna göre yapılması çağrısında bulundu. Araştırmada nüfusa göre obezitenin yüzde 40’ı aşmadığı hiçbir ülkede yüksek oranlı Covid ölümüne rastlanmadı. Obezitenin yüzde 50’yi aştığı tüm ülkelerde nüfusa göre Covid ölümleri istisnasız yüksek. En somut örnek Vietnam. Dünyada obezitenin en düşük olduğu bu ülke, nüfusa oranla Covid ölümlerinde de en düşük ikinci sırada. Buna karşılık nüfusa oranla Covid ölümlerinde dünyada üçüncü İngiltere, obezitede de dünya dördüncüsü. IMF de 2025’e kadar Covid nedeniyle oluşacak 28 trilyon dolarlık üretim kaybının 6 trilyon dolarlık bölümünün aşırı kilolu nüfustan kaynaklanacağını hesaplıyor.
C vitamini ya da çinko işe yaramıyor
ABD’de yapılan bir araştırma, C vitamini ve/veya yüksek dozda çinko takviyesi almanın koronavirüs semptomlarının azalmasında önemli bir etkisi olmadığını gösterdi. Araştırmayı yapan Dr. Perry Wilson, “Malesef koronavirüse karşı etkili ilaçlar evimizdeki ecza dolabında bulunmuyor” dedi.
Covid’i hafif atlattıysanız atalarınıza teşekkür edin
Salgında kronik hastalığı olmamasına rağmen bazı kişiler hastalığı çok zor atlatırken, kronik hastalığı olan bazıları grip kadar hafif geçirebiliyor. Peki bunun sebebi ne? Avrupa’da yayınlanan yeni bir araştırma koronavirüse yakalanmasına rağmen hastalığı hafif atlatan kişilerin ‘Neanderthal’ atalarından miras aldıkları genler nedeniyle şanslı olduklarını ortaya koydu. Proceedings of the National Academy of Sciences bilim dergisinde yayınlanan araştırmaya göre atalardan miras bir gen dizilimine sahip olan kişiler yüzde 22 oranında hastalığı hafif atlatıyor. Ya hafif semptomlarla ya da tamamen belirtisiz şekilde hastalığı yeniyorlar. Avrupa ve Asya’da yaşayanların yüzde 30’unda bu dizilim görülüyor.
Brezilya varyantı dünyayı tehdit ediyor
Brezilya varyantı B.1, ülkede 26 eyaletin 21’ine yayıldı. Ülkede günlük ölü sayısı 1700’ü aştı. B.1 hem daha bulaşıcı, hem de önceden iyileşen insanları yeniden enfekte etme özelliği taşıyor. Brezilya hükümeti aşılamada yetersiz kalıyor. Nüfusun sadece yüzde 2.6’sı (5.8 milyon kişi) aşılanabildi. Bunlarınsa sadece 1.5 milyonuna çift doz yapıldı. Ülke şu anda Çin yapımı CoronaVac aşısını kullanıyor. Özellikle Manaus ağır darbe yedi. Kentte yaşayanların 4’te 3’ü daha önce Covid geçirmişti. Buna rağmen ikinci kez enfekte olanların sayısı hızla artıyor.
Turuncudan sarıya dönüş için bile yol çok uzun
Sağlık Bakanlığı tarafından yayınlanan risk haritasına göre kırmızı ile boyanan 17 il çok yüksek riskli, turuncu renkteki 22 il ise yüksek riskli. Bu illerde kısıtlamalar büyük ölçüde devam ediyor. Salgının başından bu yana sayılar ve grafiklerle Türkiye’deki son durumu inceleyen Prof. Fatih Tank ve Zeki Berk, bir çalışmaya imza atarak kırmızı ve turuncu illerin sarı renge dönmesi için vakalarda gereken azalma oranlarını belirledi. Çünkü mavi ile sarı iller arasında kısıtlamalar anlamında hiçbir fark yok. O yüzden kısıtlamaların kalkması için turuncudan sarıya dönmek yeterli. Ama sarı bir şehir turuncuya dönerse pazar gününü kaybediyor. Buna göre, Ordu ilinin sarı renge dönebilmesi için vakalarının yüzde 83 azalması gerekiyor. Karadeniz’deki birçok il için durum aynı. Turuncu illerden Kocaeli’de yüzde 50, İstanbul’da yüzde 44, Muğla’da yüzde 13 azalma gerek. Sarıya en yakın illerden biri İzmir. Vaka sayısı yüzde 6 azalırsa turuncudan sarıya dönecek ve İzmir’de pazar günü sokağa çıkmak serbest olacak, okullar da açılacak. İki akademisyene göre Türkiye’de bir ilin kırmızıdan sarıya dönmesi kısa vadede mümkün değil.Tabloda da 10-15 gün içinde radikal bir değişim olmayacağını düşünüyorlar.