Dünyanın yüzde 19’u aşıların yarısını aldı

Aşılama, salgını bitirmek için şu anda tek umudumuz... Ancak aşı milliyetçiliği öyle bir noktaya ulaştı ki Dünya Sağlık Örgütü, “Ahlaki bir çöküşe gidiyoruz” diyerek zengin ülkeleri suçladı. Bu suçlamada da hiç haksız değiller. Dünya yetişkin nüfusunun yüzde 14’ünü oluşturan en zengin ülkeler, 2021’in sonuna kadar nüfuslarının 3 katına yetecek miktarda aşı satın almak üzere anlaşma yaptılar. Zengin ülkelerin yaptığı anlaşmaların toplamı, üretilecek tüm aşıların yüzde 53’üne denk geliyor. Örneğin Kanada, nüfusunu 5 kez aşılayacak miktarda aşı satın aldı. 450 milyon nüfuslu Avrupa Birliği, 2 milyar doz aşı anlaşması yaptı. Kalan dozların yüzde 33’ü ise küresel nüfusun yüzde 81’ini oluşturan orta ve az gelirli ülkeler tarafından paylaşıldı. Buna karşılık en yoksul 70 ülkede 2021’de 10 kişiden sadece 1 kişinin aşılanabileceği hesaplanıyor. Bazı ülkelerin aşıya erişimi ise 2023 yılına kadar sarkacak. Dünya Sağlık Örgütü tarafından aşıya erişimin adil olması için yürütülen çalışmalar kapsamında kurulan aşı inisiyatifi Covax programında ise en fakir 92 ülke için bugüne kadar toplam 1.12 milyar dozluk aşı anlaşması yapılabildi. Bu miktar en zenginlerin aldığı aşının dörte birine denk geliyor. Ancak tedarik ve dağıtımda büyük sıkıntılar yaşanıyor. Covax, toplam aşı anlaşmalarının sadece yüzde 13’ünü kapsıyor. Şu an 22 ülkede 14.9 milyon kişiye aşı gönderilebilmiş durumda. Oysa bu ülkelerde 1.4 milyar kişi yaşıyor. Fransa, Norveç, İngiltere, ABD gibi ülkeler, kendi vatandaşlarının aşılanması bitince ellerinde kalacak olan dozları yoksul ülkelere gönderme taahhüdünü açıkladı, ancak bu Afrika ülkelerine aşının ancak 1-1.5 yıl sonra ulaşacağı anlamına geliyor.

Adil paylaşılsa yüzde 86 aşılanabilir

Şu an anlaşması yapılan aşılar tüm ülkelere nüfuslarına göre eşit ağırlıkta paylaşılsa: Dünya nüfusunun yüzde 86’sı aşılanabiliyor. 

• Covax programı olmasa: Dünyada aşılanamayan nüfus oranı yüzde 46 oluyor. 
• Covax ile düşük gelirli ülkelere aşı dağıtılırsa: Küresel aşılama yüzde 59’a ulaşıyor. 
• Düşük gelirli ülkelerde Covax olmadan aşılama sadece yüzde 33 oluyor. 
• Covax ile düşük gelirli ülkelerde aşılamada yüzde 49’a ulaşılabiliyor. 

Salgın çocukların psikolojisini vurdu 

İngiltere’de yapılan araştırmaya göre, evlere kapanarak online olarak derslere devam etmek zorunda kalan, arkadaşlarıyla görüşemeyen çocuklar arasında psikolojik problemi olanların oranı yüzde 10.8’den yüzde 16’ya kadar yükseldi. ABD’de ise 6-17 yaş arası her 6 çocuktan birinin depresyon gibi ruhsal sıkıntılar yaşadığı gözlendi. Çocukların uyku problemleri ve yalnızlık hisleri yoğunlaştı.  Bu durumdan en çok etkilenen ise henüz kendilerine ait bir cep telefonu ya da sosyal medya hesabı olmayan, internete erişimi de kısıtlı olduğu için yaşıtı arkadaşlarıyla teması tamamen kesilen ilkokul öğrencileri. Anaokul seviyesindeki çocuklarda ise durumun çok farkında olmamaları nedeniyle bir problem gözlenmedi. Ancak buna karşılık anaokul çağında çocukları olan ailelerin 4’te üçü eve kapalı kalan çocuklarının istek ve ihtiyaçları ile işleri arasında bir denge tutturamadıklarını söylüyor. 

Türkiye yeni vaka sayısında dünyada ilk dörde yükseldi

Sağlık Bakanlığı tarafından yayınlanan rakamlara göre Türkiye’de yeni vaka sayısı yeniden 30 binli rakamlara geldi. Şu an ilk sırada P1 varyantının vurduğu Brezilya var. Her gün 90 binden fazla yeni vaka tespit ediliyor. İkinci sırada 60 binle ABD ve üçüncü sırada 50 binle Hindistan var. Ancak üstümüzdeki üç ülkenin nüfusları Türkiye’nin kat be kat üstünde. 4 renkli risk haritası yayınlanmasa da, yüksek riskli kırmızı şehirler Türkiye’nin hemen hemen tamamına yayıldı. Daha önce turuncu olan İzmir, Ankara ve Antalya gibi şehirler haftalık vaka ortalamasında 100 binde 100’ün üzerine çıkarak kırmızıya döndü. Düşük riskli tek il kaldı; Şırnak.   13-19 Mart itibari ile nüfusun yüzde 60.18’i çok yüksek riskli illerde yaşıyor. Bir önceki haftaya göre bu kategorideki artış oranı yaklaşık yüzde 22.  Geçen hafta yüksek risk seviyesindeki illerin toplam nüfusu 32 milyondu. Bu hafta yeni katılan iller ile bu sayı 50 milyona çıktı. İzmir’de 4 haftada vaka artış oranı yüzde 161 oldu.  İstanbul’da yeni vakalar yüzde 41 artmış olmasına rağmen, önlemlerde 1 aydır bir değişiklik yapılmadı. Ağır hastalar bir ayda yüzde 30, aktif vakalar yüzde 48 arttı. Hayatını kaybedenler ise bir haftada yüzde 18 artış gösterdi. 

Aşı ‘uzun Covid’e de ilaç oluyor

Bazı kişiler koronavirüsten kaynaklı etkileri hastalığa yakalandıktan sonra birkaç hafta yaşasa da bazılarını ise Covid-19 çok daha uzun süre etkiliyor. Halsizlik, konsantrasyon bozukluğu gibi etkiler bu kişilerde hastalığı atlattıktan sonra aylarca devam edebiliyor. Bu duruma Uzun Covid (Long Covid) adı veriliyor. Ancak son yapılan araştırmaya göre, bu kişilerin belirtilerinde aşının ilk dozunu olmalarının ardından yüzde 32 gerileme kaydediliyor. Yani aşı, Covid’in uzun zamanlı etkilerine de çare oluyor.