Koronavirüs aşı piyasasını 6 üretici domine ediyor. Pfizer-BioNtech, Moderna ve AstraZeneca, zengin ve gelişmiş ülkelere aşı tedariği sağlarken; Çinli Sinovac ve Sinopharm ile Rusya’nın Gamaleya Enstitüsü ise özellikle gelir seviyesi nispeten daha düşük olan gelişmekte olan ülkelere aşı sağlıyor. Şimdiye dek dünyada uygulanan aşı dozu sayısı 1.5 milyara yaklaşırken birçok ülkede halen aşılamanın yavaşlığı konusunda tartışmalar sürüyor. Aşılamalar tüm ülkelerde öncelikli gruplardan başlatıldı. Fakat yaşı tutmayan, çoğunlukla zengin ve sık seyahat eden kişiler aşıya öncelikli olarak ulaşmanın yollarını arıyor. Bunun için aşıların diğer ilaçlar gibi satılması düşüncesi tartışılıyor. Geçtiğimiz aylarda Türkler’in Sırbistan’a ‘aşı turu’ paketi kapsamında giderek aşılanabilecekleri iddiaları Belgrad’daki büyükelçilik tarafından yalanlanmıştı. Ancak dünyanın doğusunda bazı ülkeler, özel firmalara anlaşmalar yaparak ülkeye aşı getirip satmaları konusunda izin verdi. Peki bu ülkelerde neler yaşandı?
Dubai
Dubai hükümeti yabancılara 1 yıl uzaktan çalışma için kampanya başlattı. Ayda 4 bin euro’dan fazla geliri olan herkes Dubai’ye 12 aylık ‘uzaktan çalışma’ vizesi için başvurabiliyor. 600 euro karşılığı alınan bu vize aşı hakkını da beraberinde getiriyor. Dünyanın birçok zengini bu vizeyi alarak Dubai’de aşılarını olup ülkelerine geri döndü. İngiltere’de bu tür imkanı olan zenginlere 55 bin dolara 1 aylık Dubai aşı tatili satışı yapılıyor.
ABD
Aşılama için Amerikan vatandaşı olmak gerekmiyor. Beyaz Saray’ın kararıyla ABD’ye ayak basan, hatta ülkede yasa dışı olarak bulunanlar bile bedava aşı olma hakkına sahip. Aşı için Pfizer/Biontech ya da Moderna olmak üzere iki seçenek sunuluyor. Ülkedeki herhangi bir merkeze giden kişiler turist de olsalar kimliklerini beyan ederek ücretsiz aşı olabiliyor. Ülkemizdeki tam kapanma döneminde birçok zengin Türk’ün ABD’ye aşı olmaya gittiği ortaya çıktı.
Pakistan
Aşılamanın çok yavaş gittiği gelişmekte olan ülkelerden biri olan Pakistan’da Chughtai Lab isimli firma, hükümetten Sputnik V aşısını Rusya’dan ithal etmek için izin aldı. Ancak 10 dolara mal edilen aşının 125 dolara satılacağı anlaşılınca Pakistan’da şirket hakkında soruşturma başlatıldı. Buna rağmen ardı ardına başka özel şirketler ve klinikler Rusya ile anlaşma imzalayarak 50 bin doz aşıyı ülkeye getirdi. Fiyat ortalama bir Pakistanlı’nın aylık gelirinin yüzde 30’una denk gelen 80 dolardı. Ama aşılar zengin Pakistanlılar’ın bu merkezlere akın etmesiyle tükendi. Satışlar Karachi ve İslamabad gibi büyük şehirlerde gerçekleşti.
Endonezya
Mart ayında hükümet 7 binden fazla özel şirkete aşı ithal etme izni verdi. Ancak tek bir şartla: Sadece kendi çalışanlarını ve ailelerini aşılamak için. Ayrıca şirketlere aşıları kendi çalışanlarına parayla değil bedava verme uyarısı da yapıldı. Buna karşılık getirilen binlerce doz aşının aslında hakkı olmayan kişilere çok yüksek fiyatlarla satıldığı iddiaları ortaya atıldı.
Hindistan
Astrazeneca aşısını ülkede üretmek için lisans aldı, aynı zamanda yerli aşı Covaxin de üretilmeye başlandı. Buna karşılık ayda 75 milyon doz üretim 1.4 milyar nüfusu aşılamakta çok yetersiz kaldı. 5 ayrı Hint şirketi Sputnik V aşısını Hindistan’da üretmek için anlaşma yaptı. Hükümet de bu şirketlere ürettikleri aşıların yarısını iki-üç katı fiyatla satma izni verdi. Bu şirketlerden birinin CEO’su Adar Poonawalla, bakanlardan, zengin Hintliler’den, CEO’lardan ve nüfuzlu kişilerden gelen telefonlardan ve tehditlerden bunaldığı için çareyi İngiltere’ye yerleşmekte buldu.
Tayland
Henüz Tayland hükümeti hiçbir aşı anlaşması yapmamışken geçen Aralık ayında bazı özel klinikler Moderna ile anlaşma yaparak 330 dolara zengin Taylandlılara aşı satmak için reklamlar yayınladı. O dönemde satışı durduran Bangkok yönetimi Mart ayında tüm hastanelere aşı satma izni verdi. Çalışanlarını aşılayarak eski çalışma sistemlerine dönmek isteyen şirketlerle turizm alanında faaliyet gösteren firmalar yoğun talep gösterdi. Çinli Sinovac’tan alınan aşılar 65 dolara satılıyor.
Kolombiya
Devlet Başkanı Ivan Duque, 21 Nisan’da ülke genelinde aşılamanın daha da yaygınlaştırılması için özel şirketlere aşı ithal etme izni verildiğini duyurdu. Ülke içinde aşıların satışının kritik sektörler göz önünde bulundurularak yapılması gerektiği belirtildi.