Tiroidiniz varsa ilk yapmanız gereken gluteni kesmek

Dr. Mark Hyman: Merhaba. Bu hafta en yaygın tiroid fonksiyon bozukluğu olan Haşimoto tiroiditinden bahsedeceğiz. Hoş geldin George. Haşimoto hastalığı nedir?  Dr. George Papanicolaou: Merhaba. Tiroid sorunu çok yaygın bir rahatsızlık; daha çok kadınlarda görülüyor. Haşimoto ise bu işlev bozukluğunun, özellikle yüksek tiroidin en yaygın nedeni. Haşimoto hastalığı otoimmün bir süreç. Otoimmünite, vücudunuzun kendi dokunuza karşı antikor üretmeye başlaması demek. Ama biz bu otoimmün hastalığa hipotiroidi muamelesi yapıyoruz. İlaçlar sayesinde birçok hastanın tiroid uyarıcı hormon (TSH) değerleri normale dönüyor, ama kendilerini berbat hissetmeye devam ediyorlar.  Dr. Mark Hyman: Üstelik düşük tiroid hastalarının yarısına teşhis konulamıyor. Yani bu başlı başına bir sorun. Kadınların yüzde 20’si ve erkeklerin yüzde 10’undan bahsediyoruz; rakamlar çok yüksek. Bir problem daha var: Tiroidin neden çalışmadığının temel nedeni ile ilgilenmeden, sadece tiroid replasmanıyla tedavi etmeye çalışıyoruz. İltihabın sebebini araştırmıyoruz. Dr. George Papanicolaou: Bağışıklık sisteminin bozulmasına neden olan mekanizmalar hakkında net bilgimiz yok. Ancak otoimmün hastalıklar genellikle bir arada bulunuyor. Bir otoimmün hastalığınız varsa, başka bir tane daha olma ihtimali yüksek. Haşimoto en yaygın olanı, çünkü gluten ile yakından bağlantılı. Çoğu Haşimoto hastası, gluten duyarlılığına ve çölyak hastalığına yatkın genlere sahip. Bu nedenle gluten Haşimoto için oldukça güçlü bir tetikleyici. Haşimoto hastasıysanız ilk yapacağınız şey gluteni kesmek. Dr. Mark Hyman: Gluten ile otoimmün hastalık arasında nasıl bir ilişki var? Dr. George Papanicolaou: Gluten, sızdıran bağırsak sendromunu tetikleyebiliyor. Ancak çoğu durumda tiroid rahatsızlığı, özellikle de Haşimoto hastalığı olan kişinin zaten bağırsağında da disbiyoz veya mikrobiyom dengesizliği gibi bir problem oluyor. Bağırsaklarında enflamasyon olunca, besinleri içeride tutup toksinleri dışarıda bırakan, yani bir nevi bekçi görevi gören bağırsak zarında sorun yaşanıyor.  Dr. Mark Hyman: Gluten yüzünden sızdıran bağırsak sendromu görülüyor, tüm vücutta iltihap başlıyor ve farklı organlar etkileniyor. Bunun sonucunda bazı insanlarda romatoid artrit, sedef hastalığı bazılarında da Haşimoto ortaya çıkıyor, değil mi? Dr. George Papanicolaou: Gluten içeri girince bağırsak sızdırmaya başlıyor. Bunun üzerine bağışıklık sistemi gluteni yabancı olarak görüyor ve ona karşı antikor üretiyor. Glutenin yapısı tiroide çok benzediği için bu antikorlar tiroide karşı da üretiliyor. Sonuçta bağışıklık sisteminin kafası karışıyor ve kendi tiroid hormonuna karşı antikor üretmeye başlıyor.  Dr. Mark Hyman: Araştırmalara göre Haşimoto hastaları gluteni kesince tiroid antikorları da azalıyor. Otoimmünite düşüyor. Bu nedenle, otoimmüniteye neden olan tüm faktörleri düşünmek gerçekten önemli. Peki enflamasyon ve otoimmüniteyi tetikleyen başka neler var? Dr. George Papanicolaou: Hamilelik önemli bir etken. Tiroit bezi iltihabının farklı türleri var ve Haşimoto üzerinde hamilelik gerçekten de etkili. Hamilelikteki keskin östrojen iniş çıkışları bağışıklık sisteminde bozukluğu, bu da Haşimoto’yu tetikliyor. Hamilelikte bağışıklık sistemi baskılanıyor, ancak bebek doğduktan sonra bir bakıma geri dönüyor. Sonuçta uygun immün yanıtı vermenizi önleyen bir işlev bozukluğu veya dengesizlik ortaya çıkıyor ve tiroide karşı antikor geliştiriyorsunuz.  Dr. Mark Hyman: Tiroit en hassas organlardan biri, metabolizmamızı, ruh halimizi, cinsel fonksiyonumuzu, kilomuzu, kas kütlemizi, cilt ve saç sağlığımızı düzenliyor. Çevresel kimyasallar tarafından kuşatılmış durumdayız, toksik yükümüz çok yüksek. Cıva, ağır metaller gibi kimyasallar bu bezin işleyişini bozuyor. Otoimmün hastalığa neden oluyorlar. Bu hastalığın çevresel toksinlerden kaynaklandığı gösteren çalışmalar da var. Yine de çoğu endokrin uzmanı toksik yükü ve cıva seviyesini ne kontrol ne de tedavi ediyor. Fonksiyonel tıpta ise biz temel nedenleri araştırıyoruz. Gluten, sızdıran bağırsak, çevresel toksinler, ağır metaller ve hatta diğer virüsler, enfeksiyon gibi sebepler olabilir. Dr. George Papanicolaou: Haşimoto strese bağlı da olabilir. Stres bütün endotel doku, özellikle de bağırsak ve beyin üzerinde büyük etki yapıyor ve gerek bağırsakta gerekse beyinde sızdırmaya yol açabiliyor. Ardından otoimmün rahatsızlıklar ortaya çıkıyor. Hipotiroidi, özellikle de Haşimoto hastalığı, bütün vücutla ilgili bir problem. Tiroidi etkileyen sistemik bir problem. Hastanın antikor sayısını düşürmek işe yarıyor. Bu sayede tiroid bezi daha iyi çalışıyor, çünkü antikor saldırısından kurtulmuş oluyor. Ama yine de tiroid bezini etkileyen başka organ sistemleri de var.  Üç çocuğu olan, yoğun stres altında bir kadın hastanın hormonal dengesizlikleri tiroidle sınırlı kalmıyor; adrenal ve kortizolü, östrojen-progesteron dengesini de hesaba katmak gerekiyor. Sadece tiroide odaklanıp geri kalanları göz ardı ederseniz hasta iyileşmiyor. Dr. Mark Hyman: Bütüncül yaklaşım şart. Böbrek üstü bezleriniz stresten mahvolmuşsa, tiroid beziniz de düzgün çalışamaz. Çok fazla, hatta normal miktarda tiroid aldığınızda bile, böbrek üstü beziniz düzgün çalışmıyorsa vücudunuza fazla gelir. Bu yüzden sızdıran bağırsak, beslenme gibi unsurların hepsi dikkate alınmalı. Peki hangi beslenme eksiklikleri tiroid işlevini olumsuz etkiliyor? Dr. George Papanicolaou: Elbette hemen iyot akla geliyor; ama iyot kesinlikle sorun çıkaracak diye bir şey yok. Bunu özellikle vurgulamak isterim. İyot seviyesi yüksek olan biri Haşimoto hastalığına yakalanırken, iyot seviyesi düşük veya yetersiz olan birinde aynı hastalık görülmeyebilir. Hastalıkta rol oynayan bir diğer etken ise D vitamini, çünkü tiroid işleyişi için önemli. Selenyum, çinko ve magnezyumu da unutmayalım. Her 10 kadından sekizinde D vitamini ve selenyum eksikliği var. Bazı doktorlar hala eskiden kalma 0.45-4.5 aralığına bakıyor; ama artık değerlerinizin 1.5-2.5 aralığında olması gerekiyor. Yani doğru değer aralığına bile bakılmıyor olabilir.  Dr. Mark Hyman: Tiroid hormonunu artıran yiyecekler de var, değil mi? Balıkta ve Brezilya fıstığında selenyum var. Kabak çekirdeği ve istiridyede çinko var. Yağlı balıklarda Omega-3 var. D vitamini için ringa balığı ve mantar tüketilebilir, ama yeterli seviyeye ulaşmak için güneş veya vitamin takviyesi gerekecektir. Balık ve deniz yosunundan iyot alınabilir. Birçoğumuz bu besinleri yeterince tüketmiyoruz. Dr. George Papanicolaou: Diyete dikkat edilmeli. Tiroid sorunu olanların genellikle beslenmeleri de sıkıntılıdır; karbonhidrat, işlenmiş gıda ve şeker tüketimleri fazla olur. Karbonhidrat tüketmek isterler; çünkü sistemik bir rahatsızlık vardır. Bu böbrek üstü bezini, bağırsak fonksiyonunu, karbonhidrat metabolizmasını ve insülin direncini etkiler. Dr. Mark Hyman: Peki tiroid bezinin yeterince çalışmadığı nasıl anlaşılır? Dr. George Papanicolaou: En yaygın belirti yorgunluktur. Kilo almaya yatkın olursunuz. Bağırsaklarda katılık, kabızlık olabilir. Depresyon potansiyeli, ilgisizlik gibi durumlar ortaya çıkabilir. Saç dökülmesi olası. Kaşlarınız uçlara doğru incelir. Tırnaklar sertleşir. Cilt kurulaşır. En yaygın belirtiler bunlar.  Dr. Mark Hyman: Kuru deri, tırnak kırılması, sıvı tutulumu, kas krampları. Ayrıca düşük cinsellik dürtüsü, depresyon, hafıza kaybı. Dr. George Papanicolaou: Sabahları baş ağrısı. Beyin sisi.  Dr. Mark Hyman: Sabah yorgunluğu çok ciddi. Sabahları yorgun kalkan biri genelde bunu yaşlanmaya veya çok çalışmaya yorar. Bunlar hayati sorunlar değil, ama hayati sorunlara yol açabilirler. Mesela hipotiroidi kalp krizi riskini artırır.

Haşimoto olan nasıl beslensin?

Dr. George Papanicolaou: Haşimoto sendromu ilk başladığında aşırı miktarda tiroid hormonu salgılanır. Yani Haşimoto’nun ilk belirtileri hipertiroidiye benzer. Hastalık ilerledikçe, tedavi görseniz bile muhtemelen uygunsuz tedavi gördüğünüz için bir hipotiroidi-hipertiroidi döngüsüne girersiniz. Tiroid hormonunuz bir artıp bir azalır. Diyetinize dikkat etmeyip gluten ve diğer enflamatuvar gıdaları tüketmeye devam ettikçe bağışıklık sisteminiz tetiklenir. Kötü beslendiğiniz bir hafta sonundan sonra iyi beslenmeye başlayıp birkaç hafta glutenden ve diğer enflamatuvar gıdalardan kaçınınca, kendinizi daha iyi hissettiğinizi fark edersiniz. Yani hipertiroidi ve bahsettiğimiz belirtiler aslında Haşimoto başlangıcının habercisi olabilir ve diğer sorunların önüne alınmazsa tedaviye rağmen geçmez. Dr. Mark Hyman: Bu belirtilerle doktora giderseniz hangi testler yapılır? Dr. George Papanicolaou: Tiroidinize baktırırsanız, tiroid uyarıcı hormon olan TSH kontrol edilir. Bu hormon hipofiz bezi tarafından salgılanır ve tiroid bezine daha fazla tiroid hormonu üretmesini söyler. Yani tiroidiniz düşükse, TSH seviyeniz çok yüksek çıkar. Dr. Mark Hyman: Üstelik normal seviyelerin bile ideal olmadığını öğreniyoruz. TSH 5’i geçmesin deniyor, ama ben en fazla 2 olması gerektiğini düşünüyorum. Dr. George Papanicolaou: Ayrıca serbest tiroid olan T3’e bakılır. Tiroid bezimiz iki tiroid hormonu salgılar; bunlardan aktif olan T3, aktif olmayanı T4’tür. T4 karaciğerde, kaslarda, bağırsakta, kalpte T3’e dönüştürülür. Hücre metabolizmasına etki eder. Bu yüzden serbest T4, serbest T3 ve ters T3’e bakılır. Ters T3 bir enflamasyon belirtecidir. İltihabı yüksek olan kişilerde yüksek olabilir. Ayrıca antikorlar içinde esas olarak tiroid peroksidaz antikoruna bakılır; çünkü Haşimoto teşhisinde en iyi sonuç veren antikor budur. Dr. Mark Hyman: Öte yandan TSH, T3 ve T4 değerleri tamamen normal olan biri de yüksek antikora sahip olabilir. Yüksek antikor süregelen bir otoimmün rahatsızlığın habercisidir ve ilerlemeden müdahale gerektirir.  Antikor üretmeye başlayan hastalar genellikle tiroid replasmanıyla, yani eksik olan tiroidin yerine konmasıyla kendilerini çok daha iyi hisseder.  Ancak Haşimoto hastalığını geçirmek ve antikorları azaltmak için yapılacak birçok şey var. Diyet, yaşam tarzı, doğru takviyeler ve detoks, hormonal denge vs. Her zaman kolay olmaz, ama mümkündür. Tiroid tükenmeden bir an önce başlarsanız her şey daha kolay olur. İnsanların tiroid için doğru besinleri alıp almadığını nasıl kontrol edebiliriz? Dr. George Papanicolaou: Her zaman beslenme yetersizliklerine bakarız. Tiroid özelinde iyot seviyesine bakılır. 24 saatlik iyot idrar testi en iyi sonuçları verir.  Sonra selenyum, çinko, magnezyum ve D vitamini değerlerine bakarız. Birinin tiroid işleyişini değerlendirmek için bakacağım başlıca besinler bunlar. Dr. Mark Hyman: Bu çok önemli; çünkü beslenmeyi ideal hale getirmek ve sorun çıkarabilecek bazı gıdaları diyetten çıkarmak gerekiyor. Şu sıralar insanlar yeşil meyve-sebze suyuna (green juice) çok meraklı. Herkes bunları süper sanıyor. Ama bunların da fazlası tiroid bezinin işleyişini durdurabilir. Çünkü abartırsanız bu sefer de hipotiroidi komasına girebilirsiniz.  Çok yaygın bir hastalıktan söz ediyoruz. Haşimoto hastası gelince klasik yöntem Synthroid ilacı vermektir. Peki biz bundan başka ne yapıyoruz? Diyet, yaşam tarzı ve doğru takviye açısından neler yapıyoruz? Tiroid ilaçlarına ihtiyaç varsa ne yapıyoruz? Dr. George Papanicolaou: Yukarıda saydıklarımızın yanında hormon testi yapıyoruz; çünkü hormon dengesi çoğu hasta için çok kritik. Dört noktalı kortizol tükürük testi yapıyoruz.  Haşimoto hastası olsun olmasın, tiroid sorunu yaşayanların hiçbirinin tek problemi tiroid olmuyor. Bağırsak ve adrenal de daima işin içinde oluyor. Bu yüzden ileri adrenal testi yaparak hormon dengesinden emin olmaya çalışıyoruz. Ardından gluten tüketiyorsa, kesinlikle gluteni bırakmalarını söylüyorum. Ayrıca süt ürünlerini de bırakmaları gerekiyor, çünkü bunlardaki kazein de bağışıklık sistemini tetikleyebiliyor.  Sonra iltihabı azaltmaya çalışıyoruz. Örneğin, omega-3 yağ asitleri iltihabı azaltmada çok önemli, bunlardan aldırıyoruz. Detoks çok önemli. Tiroidiniz karaciğerinizin toksinlerden arınmasına, gün boyu ürettiğiniz ve aldığınız toksinlerden kurtulmanıza yardımcı oluyor. Detoks desteği için glutatyonun öncülü olan N-asetil sistein ve yüksek dozda D vitamini, ayrıca glutatyon veriyoruz.  Dr. Mark Hyman: Çinko, selenyum, multivitamin, balık yağı, D vitamini gibi temel şeyler bile büyük fark yaratıyor. Bence eliminasyon diyeti, örneğin anti-enflamatuvar diyet uygulamak da mühim.  Dr. George Papanicolaou: Eliminasyon diyeti denince gluten, süt ürünleri, mısır, soya, yumurta, maya ve hatta bazen baklagilleri beslenmeden çıkarmak gerek. Hasta 6 ila 8 hafta bu diyeti yaptıktan sonra, tiroidi desteklediğini bildiğimiz bazı besinleri de almışsa, kendini daha iyi hissetmeye başlıyor. D vitamini, glutatyon ile birlikte bağışıklık sistemini dengelemek ve bağırsaklarınızı sağlıklı ve kontrol altında tutmak için gerçekten önemli.  Dr. Mark Hyman: Kişiye özel olmalı, çünkü herkes farklı. Dr. George Papanicolaou: Kadınlarda Haşimoto ve tiroid hastalıkları çok çok yaygın ve bu rahatsızlığın tedavisi sizi hekim olarak en çok tatmin edenlerden biri. Çünkü vücutlarının başka birçok yerini etkilediğinden, böyle bir hastalığı iyileştirince yıllardır süregelen dertleri çözülmüş oluyor. İnsanlar yeniden ideal sağlığına, enerji ve libido seviyesine ulaşıyor ve yaşamdan keyif alıyorlar. Bunu görmek çok güzel. Dr. Mark Hyman: Tam da bunu kast ediyorum. Yaşamdan keyif almaktan daha önemli bir şey yok. Teşekkürler George.