Maliyeti şimdiden 6.7 milyar dolara dayandı: Trump başkanlık uçağına artık kavuşmak istiyor

Donald Trump ABD Başkanı seçildi, görev süresini tamamlayıp Beyaz Saray’dan ayrıldı ve şimdi geri döndü ama Boeing.Co başkanın binmek için can attığı ve kırmızı, beyaz, mavi renklere boyanmasını istediği yeni Air Force One jetini hala teslim edebilmiş değil.

Trump geçen ay “Bir uçağı bitiremediler!” diye şikayet ederken ertesi gün konuşan Boeing CEO’su Kelly Ortberg milyarder Elon Musk’tan “başkana uçakların temin edilmesi için” yardım istedi. Trump tarafından bürokrasi harcamalarını kısmak için görevlendirilen Musk şu sıralar bu konuda başkanın gözdesi.

Peki Boeing halihazırda tamamlanmış olan iki Boeing 747’yi başkana uygun hale getirmek gibi kolay görünen bir görevi tamamlamakta neden zorlanıyor? Proje neden başlangıçtaki maliyetini en az 2.7 milyar dolar aştı?

ABD Hava Kuvvetleri’ne göre birçok teknik sorun var. Kokpitteki hatalar, yolcu pencereleri, gövde strüktüründeki çatlaklar, aşırı gürültü ve benzersiz iki uçağın kullanım özelliklerinin onaylanması da buna dahil.

Hava Kuvvetleri’nin açıklamasında “uçağın kabul edilmesi için çözülmesi/hafifletilmesi gereken öncelikli risklerin ortadan kaldırılması adına Boeing ile Hava Kuvvetleri işbirliği halindedir. Bunlar geliştirme programlarının döngüsü içinde rastlanan tipik bulgulardır” ifadeleri kullanıldı.

İki yıl geciktiler

Boeing ilk uçağın modifikasyonuna Şubat 2020’de, ikincisinin ise Haziran 2020’de başladı. İlk olarak şu an mevcut olmayan bir Rus nakliye şirketi için yapılması planlanan iki jete birçok ayrıntı ve özellik eklendi. Uçaklar başkana özel ofis ve yatak odasının yanı sıra kapsamlı güvenli iletişim sistemleri ve gizli savunma kabiliyetleriyle donatıldı.

İlk gecikmelerden sonra Haziran 2022’de belirlenen mevcut resmi takvim uyarınca ilk uçağın Eylül 2026’da, ikincisinin ise Şubat 2027’de teslim edilmesi gerekiyor. İki tarih de ilk sözleşmedeki tarihlerden yaklaşık iki yıl daha geç.

Ama bu takvimler için de bu temmuzda uçağın motorunun çalıştırılması ve Mart 2026’da ilk deneme uçuşunu yapması gerekiyor. Gelgelelim yetkililere göre, Boeing haziran ortasında program takvimine dair güncellemesini verdikten sonra Hava Kuvvetleri’nin yapacağı revizyonun ardından bu tarihler de sarkacak.

İçinde başkan yoksa adı değişiyor

VC-25 olarak bilinen uçaklar, başkan yardımcısı gibi en üst düzey yetkilileri taşımaya yönelik ve sadece ABD Başkanı uçarken Air Force One olarak adlandırılıyor.

ABD Hava Kuvvetleri’ne göre uçakların henüz tamamlanmayan aşamaları ve yaşanan sorunlar şöyle:

Onay: Ticari bir 747’nin “dış kalıp hattını”, yani dış yüzeyini VC-25 olacak şekilde değiştirmenin riskleri var. Uçuş kalitesinin olumsuz etkilenmediğinin onaylanması gerekiyor. Boeing’in sözleşme kapsamında yaptığı analizle uçağın kabul edilebilir kullanım özellikleri sergilediği kanıtlandı. Yine de söz konusu modelleme henüz Hava Kuvvetleri denetimindeki uçuş testlerinden geçip onaylanmış değil. Federal Havacılık Dairesi ancak bu onaydan sonra gerekli sertifikayı verecek.

Personel eksiği: Yapı mekaniğindeki işgücü devridaiminin yüksek olması “ciddi miktarda personel eksikliğini” beraberinde getirerek uçak genelinde yönlendirme tertibatı gibi işlerin gecikmesine yol açıyor. Bazı işlerin yeniden yapılma gerekliliği gecikmeyi daha da uzatıyor. Hava Kuvvetleri açıklamasında “Boeing son derece rekabetçi emek piyasasında yapı mekaniği uzmanlarını geçici ve kalıcı olarak göreve getirmeyi sürdürüyor” denildi.

Pencereler: İngiltere merkezli GKN Aerospace firması başlangıçta yolcu pencerelerinin üretiminde sorun yaşamıştı ama hassas şartnameye uygun yeni pencereler için sertifikasyon sürecinin bu yaz tamamlanması bekleniyor. Hava Kuvvetleri, kokpit ve uçuş güvertesi pencerelerini üreten PPG Industries adlı yüklenicinin “zayıf performans” gösterdiğini söyledi. Boeing ise PPG hakkında başka yorum yapmadı.

İç gürültü: Karmaşık iç tasarım ve düzen sebebiyle gürültü arttı. Hava Kuvvetleri, “Boeing sorunu hafifletmek için çözümleri değerlendirip uyguluyor” ifadelerini kullandı.

güçlendirici kirişlerde Takviye “stringer’larında” çatlama: Müfettişler uçağın gövdesi boyunca uzanan güçlendirici kirişlerde çatlaklar tespit etti. Hava Kuvvetleri’ne göre “çatlaklar uçağın güvenliğine etki etmese de Federal Havacılık Dairesi onaylı prosedürler uyarınca Boeing tarafından onarılıyor.”
Hava Kuvvetleri ayrıca teslimatın “Covid-19 pandemisinin etkileri iç mekan tedarikçisindeki değişim, işgücü kısıtları, elektrik tesisatı için verilen mühletler ve öngörülen test uygulamaları” sebebiyle geciktiğini bildirdi.

Boeing, uçakların Trump’ın ilk döneminde yapılan sabit fiyatlı sözleşmede belirtilen maliyetlerini halihazırda 2.79 milyar dolar aşmış durumda. Şirketten yapılan açıklamada, “Program uyarınca ilerlemeyi sürdürüyoruz ve bu sorunları çözmek için müşterimizle yakın iş birliği içindeyiz” ifadeleri kullanıldı. Boeing ayrıca çalışanların güvenlik izinlerine dair süregelen bir sorunun çözüme kavuşturulduğunu söyledi.

Boeing kamuoyu önünde Hava Kuvvetleri’ne ve Beyaz Saray’a yönelik herhangi bir eleştiride bulunmasa da isim vermemek kaydıyla konuşan bazı eski şirket yetkililerine göre uçaklar için mühendislik planlarında revizyonu zorunlu hale getiren değişiklik talepleri üreticiyi zaman zaman öfkelendiriyor.

ABD Hava Kuvvetleri eski satın alma şefi Andrew Hunter “Air Force One programına dair ilk derdim tasarım sürecini tamamlamak için gereken bundan sonraki mühendislik işlerinin net bir tablosunu ortaya koymaktı. Boeing’in ne kadar iş kaldığını net bir şekilde ifade edememesi programın tamamlanmasına yönelik başarılı bir strateji geliştirmeyi son derece zorlaştırdı” diyor.