Busan’da kritik buluşma: Trump-Şi görüşmesinde 'anlaşma' mesajı

Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Donald Trump ile Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, Busan’daki Gimhae Hava Üssü’nde yaklaşık bir saat kırk dakika süren ikili görüşme yaptı. Bu temas, Trump’ın göreve dönüşünden bu yana iki liderin ilk yüz yüze buluşması oldu. Masada gümrük vergileri, yapay zekâ çipleri ve ihracat kontrolleri, nadir toprak elementleri tedariki, fentanil üretiminde kullanılan kimyasal girdiler ve tarım ürünleri ticareti gibi başlıklar yer aldı.

Görüşme öncesinde Trump, kendisine ait sosyal medya hesabı üzerinden, 'diğer ülkelerin test programları' nedeniyle ABD'nin nükleer silahlarını 'eşit şartlarda' test edeceğini ve sürecin 'derhâl' başlayacağını duyurdu. ABD’nin son nükleer denemesi 1992 yılında yapılmıştı. Trump’ın duyurusu, Rusya’nın son haftalarda bildirdiği denemeler ve Çin’in artan nükleer kapasitesi bağlamında uluslararası basında geniş yer buldu.

'Pek çok konuda anlaştık'

Görüşmenin basına açık bölümünde Şi Cinping, iki ülkenin 'dost ve ortak' olması gerektiğini, farklı ulusal koşullar nedeniyle zaman zaman sürtüşmelerin 'normal' olduğunu söyledi; iki liderin ilişkileri 'doğru rotada' tutmakla sorumlu olduğunu vurguladı.

Trump ise Şi’yi 'büyük bir ülkenin büyük lideri' olarak niteleyerek “Zaten pek çok konuda anlaştık, birkaç konuda daha anlaşacağız” ifadesini kullandı. 

Henüz bir duyuru gelmedi; ancak birçok konuda uzlaşma sağlandı

Reuters’a göre Trump, iki ülkenin bir yıl süreyle geçerli olacak ve her yıl otomatik olarak uzatılacak bir ticaret düzenlemesi üzerinde uzlaştığını, gümrük vergilerinin düşürüleceğini ve nadir toprak elementleri konusunda anlaşmaya varıldığını açıkladı.

Trump ayrıca Tayvan konusunun görüşmede gündeme gelmediğini, Ukrayna konusunda ise birlikte çalışma mesajı verdiklerini belirtti. Resmî bir anlaşma metni ise görüşme bitiminde paylaşılmadı.

BBC ve AP News, fentanil ile bağlantılı kimyasal girdilere uygulanan gümrük vergisinin 'derhâl' yarıya indirileceği yönünde Trump’tan mesajlar geldiği; Pekin’in de soya fasulyesi alımlarını yeniden başlatabileceğine işaret ettiği belirtildi. Buna rağmen Beyaz Saray görüşme bitiminde kapsamlı bir duyuru yapmadı.

Trump Busan’dan ayrılarak Washington’a hareket etti, Şi Cinping ise ertesi gün başlayacak Asya Pasifik Ekonomik İşbirliği zirvesi için Gyeongju’ya geçti.

Ön hazırlık yapıldı

Görüşme öncesinde Malezya’da yapılan teknik temaslarda, Amerikan ve Çinli ekonomi ekiplerinin “çerçeve mutabakat” için zemin oluşturduğu, nadir toprak elementlerine getirilen kısıtlamaların ertelenmesi ve karşılıklı gümrük vergilerinde ara formülün değerlendirildiği bildirilmişti.

Busan’daki buluşmada iki liderin yanında ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio, Hazine Bakanı Scott Bessent, Ticaret Bakanı Howard Lutnick ve ABD'nin Pekin Büyükelçisi David Perdue; Çin tarafından ise Dışişleri Bakanı Vang Yi, Başbakan Yardımcısı Hı Lifıng, Ulusal Reform ve Kalkınma Komisyonu Başkanı Cıng Şancie ve Ticaret Bakanı Vang Vıntao yer aldı.

Görüşmenin kritik başlıkları nelerdi? 

AP News görüşme öncesinde, kritik başlıkları şöyle sıraladı: 

Gümrük vergileri ve karşılık adımları: ABD'nin son bir yılda artırdığı gümrük vergileri ile Çin’in misilleme niteliğindeki düzenlemeleri, tedarik zincirleri üzerinde baskı yaratmıştı. Tarafların, karşılıklı takvim ve oranlara dair bir “geçiş düzeni” üzerinde çalıştığı belirtiliyordu.

Nadir toprak elementleri: Pekin’in rafinaj ve işleme kapasitesindeki belirleyici rolü, otomotivden savunmaya geniş bir yelpazede tedarik güvenliği sorununa yol açmıştı. Trump, “yolun açıldığı” mesajı verdi; ancak detay bekleniyor.

Yapay zekâ çipleri ve ihracat kontrolleri: ABD merkezli şirketlerin Çin pazarına satışları ile ulusal güvenlik kaygıları arasındaki denge, iki tarafın kırmızı çizgileri arasında yer alıyor.

Fentanil ve öncül kimyasallar: Washington, Çin kaynaklı girdilerin ABD’ye akışını yavaşlatmak için gümrük vergilerini kullanmıştı. Trump, bu hatta gevşeme sinyali verdi.

Tarım ürünleri: Soya fasulyesi alımlarının yeniden başlaması, ABD'li çiftçileri açısından kritik bir başlık olarak öne çıkıyor.