CNBC, ülke ülke analiz etti: ABD'li şirketler Körfez'de yapay zeka için zar atıyor
Körfez ülkeleri, dev varlık fonları ve ABD’li teknoloji devleriyle kurdukları ortaklıklarla yapay zekâda küresel merkez olma hedefini büyütüyor. Ancak uzmanlara göre bölge, çip tedariki, nitelikli insan kaynağı ve jeopolitik riskler gibi temel engelleri aşmadan bu yarışta kalıcı olamayacak
ABD’li teknoloji şirketleri, hızlı karar alma süreçleri, düşük bürokrasi ve yatırım dostu düzenlemeleriyle Körfez ülkelerini yeni teknoloji merkezleri olarak görüyor. OpenAI CEO’su Sam Altman, sık sık ziyaret ettiği Abu Dabi’yi “Yapay zekâyı herkes konuşmadan önce konuşan yer” olarak tanımlıyor.
CNBC'nin aktardığına göre Altman, Şubat 2024’te Dubai’deki Dünya Hükümet Zirvesi’nde yaptığı konuşmada, bölgenin vizyoner yaklaşımının “küresel AI gelişiminde önemli bir rol oynayabileceğini” söylemişti.
Ancak Körfez ülkeleri, ABD ve Çin’in sahip olduğu güçlü araştırma altyapısı ve insan kaynağından henüz uzak. Bölgedeki ekonomilerin görece yeni olması, yerli mühendis ve araştırmacı eksikliğini artırıyor. Suudi Arabistan’da AI alanındaki pozisyonların yarısından fazlası hâlâ boş durumda. Ayrıca, gelişmiş çiplere (GPU, NPU) erişim, ABD’nin ihracat kısıtlamaları nedeniyle istikrarsız seyrediyor.
Verisk Maplecroft analisti Torbjorn Soltvedt, bölgenin jeopolitik risklerinin yatırımcı güvenini zedeleyebileceğine dikkat çekiyor: “İsrail-Hamas savaşı sürdükçe, artan bölgesel çatışma riski yatırımcıların Körfez’e temkinli yaklaşmasına neden olacak.” Buna karşın, BAE ve Suudi Arabistan bugüne kadar tarafsız bir diplomasi izleyerek krizi yönetmeyi başardı.
Birleşik Arap Emirlikleri: G42 ve MGX merkezde
Abu Dabi, 1,7 trilyon dolarlık dev bir fon ağına sahip: ADIA, Mubadala ve ADQ. Bu fonlar, yapay zekâyı ekonomik dönüşümün itici gücü olarak görüyor. Ülkenin en önemli AI şirketi G42, Ulusal Güvenlik Danışmanı Şeyh Tahnun bin Zayid el-Nahyan’ın başkanlığında faaliyet gösteriyor.
Microsoft, 2023-2029 arasında ülkeye 15,2 milyar dolar yatırım taahhüt etti ve G42’ye 1,5 milyar dolar yatırım yaparak şirkette azınlık hissesi ve yönetim kurulu koltuğu kazandı. Bu anlaşma, Microsoft’a ABD ihracat kısıtlamalarına rağmen özel lisansla Nvidia AI çiplerini BAE’ye ihraç etme yetkisi sağladı.
G42’nin yatırımları arasında ABD merkezli çip üreticisi Cerebras, daha önce ise ByteDance gibi devler yer aldı. Mubadala ile birlikte kurduğu MGX adlı fon, OpenAI, Elon Musk’ın xAI girişimi ve Anthropic gibi yapay zekâ öncülerine yatırım yapıyor. Fonun nihai hedefi 100 milyar dolar büyüklüğe ulaşmak.
MGX ayrıca, BlackRock ile ortak 40 milyar dolarlık yatırımla Aligned Data Centers’ı satın aldı ve Trump destekli Stargate projesine dahil oldu. Bu proje, ABD dışında dünyanın en büyük yapay zekâ veri merkezi kompleksini BAE’de kurmayı hedefliyor.
Suudi Arabistan: Humain ile bölgesel AI merkezi olma hedefi
Veliaht Prens Muhammed bin Selman’ın “Vizyon 2030” planı çerçevesinde teknoloji, Suudi ekonomisinin yeni direği haline geldi. Kamu Yatırım Fonu (PIF) tarafından desteklenen Humain, ülkenin ulusal AI markası olarak Mayıs 2025’te kuruldu.
Humain, 18.000 Nvidia çipi satın alarak veri merkezlerinde kullanacağını açıkladı ve AMD ile 10 milyar dolarlık stratejik ortaklık kurdu. Şirketin hedefi, veri merkezi kapasitesini 2034’e kadar 6,6 gigavata çıkarmak. Bu, 2024 itibarıyla 53 gigavat kapasiteye sahip ABD’nin oldukça gerisinde.
Humain ayrıca Arapça büyük dil modelleri geliştiriyor ve geçtiğimiz ay “Humain Chat” adlı ChatGPT benzeri bir Arapça sohbet robotu piyasaya sürdü. Qualcomm ile yapılan yeni anlaşma, ülkeye bölgesel veri merkezi ağı kazandırmayı amaçlıyor.
Katar: “AI+X” stratejisiyle farklı bir yol
Katar, BAE ve Suudi Arabistan’dan farklı olarak devlet destekli bir AI devi kurmadı. Bunun yerine, yapay zekâyı her sektöre entegre eden “AI+X” adlı stratejiyi benimsedi. Katar Yatırım Otoritesi (QIA), 524 milyar dolarlık varlığıyla Anthropic, Databricks, Cresta ve Applied Intuition gibi şirketlere yatırım yaptı.
ABD merkezli ScaleAI, Katar hükümetiyle eğitim, sağlık, ulaşım ve kamu hizmetleri gibi alanlarda AI tabanlı çözümler geliştirmek için çalışıyor. QIA ayrıca, Elon Musk’ın xAI girişiminin 6 milyar dolarlık fonlama turuna da katıldı.
Qatar Investment Authority sözcüsü, CNBC’ye yaptığı açıklamada, “AI devriminin altyapısından kullanıcı uygulamalarına kadar tüm katmanlarında yatırım yapıyoruz” dedi.
Paradan çok icraat gerekiyor
Finansal güçlerine rağmen Körfez ülkeleri, lojistik ve çevresel zorluklarla karşı karşıya. Bölgedeki veri merkezleri, her gün 300.000 galon su harcıyor. Verisk Maplecroft’un raporuna göre Abu Dabi, Dubai ve İstanbul, 2030 itibarıyla “çok yüksek su stresi riski” taşıyan şehirler arasında.
UBS analisti Ulyana Lenvalskaya, “Körfez, artık sermaye açısından değil, uygulama gücü açısından sınanıyor” diyor. “Bölge; yetenek yetiştirme, dünya çapında araştırmacıları çekme ve uluslararası ortakları ikna edecek yönetişim standartları kurmak zorunda.”
Yine de bölge ülkeleri, ekonomik çeşitlenme ve teknoloji alanında küresel oyuncu olma hedeflerinden vazgeçmiş değil. Artan yatırımlar ve devlet desteği, Körfez’in önümüzdeki on yılda küresel yapay zekâ yarışında önemli bir aktörhaline gelebileceğine işaret ediyor.