CNN: ABD'nin AIDS kararı yeni HIV türlerine sebep oluyor

ABD, amiral gemisi AIDS yardım programı PEPFAR’a (US President’s Emergency Plan for AIDS Relief) bazı fon ödemelerini askıya aldı. Uluslararası kuruluşlar ve Kongre üyeleri, kesintilerin şimdiden hastaları olumsuz etkilediğini ve kritik projelerin durmasına yol açtığını belirtiyor.

Bütçe kesintilerinin tam kapsamı belirsizliğini korurken, Kongre hala Beyaz Saray’ın önerdiği bütçe geri çekme ve milyarlarca dolarlık fonu bloke etme girişimleriyle mücadele ediyor.

CNN International'a göre, PEPFAR, son 20 yılda 26 milyondan fazla hayat kurtarmak ve özellikle Afrika’da milyonlarca HIV enfeksiyonunu önlemekle tanınıyor.

Geçen yıl sadece PEPFAR, 20,6 milyon kişiye yaşam kurtarıcı antiretroviral tedavi sağladı. Ayrıca 342.000’den fazla sağlık çalışanını destekleyerek HIV tedavisi, önleme ve destek hizmetlerini 50’den fazla ülkede sunmalarına yardımcı oldu.

USAID’in dağıtım rolü sona erdi

2003’te Bush yönetimi tarafından kurulan program, öncelikli olarak USAID tarafından yürütülüyordu. ABD Başkanı Donald Trump, bu yıl başında yabancı yardımları dondurduktan sonra USAID’i dağıttı. Daha sonra Dışişleri Bakanlığı, PEPFAR dahil olmak üzere yaşam kurtarıcı hizmetleri bu dondurmadan muaf tuttu ve operasyonları Dışişleri Bakanlığı’na devretti.

Ancak STK’lar, HIV/AIDS projelerinin yine de iptal edildiğini bildiriyor. USAID olmadan birçok planlanan girişimin uygulanması da durdu. Kesintiler, Afrika, Asya ve Latin Amerika’da hastaların tıbbi bakımını ciddi şekilde aksatıyor ve küresel mücadeleyi tehdit ediyor.

Hastalar ve klinikler etkilendi

Birleşmiş Milletler AIDS Ajansı (UNAIDS), ABD fon kesintileri sonrası dünya genelinde ilaç stoklarının tükendiğini, kliniklerde personel azaltıldığını ve toplum temelli hizmetlerin askıya alındığını belirtiyor. Ayrıca damgalanma, ayrımcılık ve ölüm oranlarında artış yaşandığını vurguluyor.

Uganda, Filipinler ve Tanzanya dahil birçok ülkede HIV yanıtları ciddi şekilde aksadı. HIV pozitif kişiler, antiretroviral ilaçları atlıyor veya kısıtlı kullanıyor, bu da ilaçlara dirençli HIV türlerinin ortaya çıkmasına yol açıyor.

Sınır Tanımayan Doktorlar, PEPFAR’ın “belirsiz bir geleceğe sahip olduğunu” ve USAID’in dağıtılmasının ardından projelerin insani yardımı etkilediğini belirtiyor.

Konuyla ilgili değerlendirmelerde bulunan örgütün Zimbabve temsilcisi Zahra Zeggani-Bec. 'Kesintiler sadece program faaliyetlerini ve ilaç stoklarını değil, HIV bakımının lojistik omurgasını da çökertiyor. Tedarik dağıtımı için nakliye neredeyse tamamen yok.' sözlerini kullandı.

Vision programları iptal

Küresel Hristiyan yardım kuruluşu World Vision, Kenya’daki PEPFAR programının iptal edildiğini açıkladı. Program özellikle yetim ve savunmasız çocuklar ile önleme faaliyetlerine odaklanıyordu.

World Vision yetkilisi Margaret Schuler, “Yaşam kurtarıcı olarak kabul edilecek programların iptal edilmesi şaşırtıcı” dedi.

PEPFAR verileri aylardır kamuya açıklanmıyor, ABD Dışişleri Bakanlığı sözcüsü gelişmeyle ilgili “Program güncellemelerini yakalamak için veri toplama sürüyor” dedi.

UNAIDS, 70 ülke ofisinden 28’inin (yüzde 40) topluluk temelli hizmetlerin kesildiğini, 21’inin (yüzde 30) ise uluslararası STK hizmetlerinin durduğunu bildirdi. Kesintilerin ne kadarının tekrar başladığı belirsiz.

Kongre ve bütçe mücadelesi

Beyaz Saray Bütçe Ofisi (OMB), Kongre tarafından PEPFAR’a ayrılan 6 milyar dolarlık 2025 bütçesinin yalnızca yarısını (2,9 milyar dolar) serbest bıraktı. Fonların bir kısmının 2026 mali yılına kaydırılması, fonların şimdi harcanmak istenmediğine işaret ediyor.

Senatör Susan Collins, “OMB, tarihin en başarılı küresel sağlık programlarından biri olan PEPFAR’a fon akışını engelliyor” dedi. Senato’daki Demokrat Patty Murray, fonların engellenmesinin “gereksiz ölüm riskini artırdığını” belirtti.

Trump, bu yıl onaylanmış 4,9 milyar dolarlık yabancı yardımı iptal etmeye çalıştı. Federal bir yargıç, Kongre onayı olmadan bu fonların bloke edilemeyeceğine hükmetti ancak Beyaz Saray, hem mahkemelerde hem Kongre’de fonları geciktirmeye çalışıyor.