Erivan'da gerilim artıyor: Paşinyan-Kilise krizi hakkında neler biliniyor?

Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan ile ülkenin en üst düzey Hristiyan din adamları arasındaki gerilim her geçen gün derinleşiyor. Bu kriz Al Jazeera'ye göre toplumu da kutuplaştırmış durumda.
Paşinyan, Salı günü Facebook’tan yaptığı sert açıklamada, Ermeni Apostolik Kilisesi’nin merkezi olan St. Echmiadzin’in “anti-Hristiyan, ahlaksız, ulus ve devlet düşmanı bir grup” tarafından ele geçirildiğini iddia ederek, “Bu kurtuluşu ben yöneteceğim” dedi.

Acil durum çanı gerilimi hat safhaya çıkardı

Kriz, 27 Haziran’da St. Echmiadzin’de çanların tocsin (acil durum) alarmı olarak çalmasıyla daha da büyüdü. Normalde yabancı bir işgali veya büyük bir tehdidi haber veren bu yüksek ve sert ses, bu kez Pashinyan’a muhalif üst düzey bir din adamının gözaltına alınmasını duyuruyordu.

Paşinyan, gözaltına alınan din adamlarının “suç-oligarşik bir ruhban sınıfının” parçası olduğunu, terör ve darbe girişimi planladıklarını öne sürdü. “Darbe organizatörleri” arasında Ermeni Apostolik Kilisesi Patriği II. Karekin’in de olduğunu söyleyen Başbakan, aylar süren kişisel çekişmesini bu sözlerle yeni bir aşamaya taşıdı.Kilisenin rolüne vurgu yapan Gyumri kentinden 37 yaşındaki Narine Malikyan, Al Jazeera’ye şunları söyledi:

“Devletimizi defalarca kaybettik, kiliseye bağlı olmak Ermeni olmakla eşdeğerdi. Kiliseye saldırmak her Ermeni’ye saldırmak gibidir.”

Karabağ klanı ve eski hesaplar

Paşinyan ile II. Karekin arasındaki gerilimin kökeninde, 2020’de Azerbaycan ile yaşanan Dağlık Karabağ Savaşı bulunuyor.

1990’ların başında Dağlık Karabağ’daki ayrılıkçı liderler Ermeni siyasetinde güç kazanmış ve kilise ile derin bağlar kurmuştu. Bu “Karabağ klanı”, ülkeyi 20 yıl yöneten iki cumhurbaşkanı çıkardı; ancak bu liderler yolsuzluk, kayırmacılık ve diaspora bağışlarını kişisel servete dönüştürmekle suçlandı.

2018’de Paşinyan geniş protestoları liderlik ederek bu siyasi elitin devrilmesini sağladı ve büyük bir halk desteğiyle başbakan oldu. Ancak 2020’deki savaşın ardından Karabağ’ın kaybı, Başbakan’a yönelik eleştirileri artırdı. Kilise lideri II. Karekin, yenilginin sorumlusu olarak Pashinyan’ı gösterdi. Pashinyan ise karşılık vererek II. Karekin’in “bekarlık yemini bozduğunu ve bir çocuğu olduğunu” iddia etti.

“Eğer Karekin bunu inkar etmeye kalkarsa, her şekilde kanıtlarım” diyen Paşinyan'Insözleri ülkede büyük yankı uyandırdı. Karekin iddiaya yanıt vermezken, hükümeti “ulusal birliği bölmekle” suçladı.

Türkiye detayı

27 Haziran’da istihbarat ajanları, St. Echmiadzin’deki bir toplantıya baskın düzenleyerek Başbakan’ın sert eleştirmeni Başpiskopos Mikael Adjapakhyan’ı sorgulamak için götürmek istedi. Ancak toplanan din adamları ve cemaat üyeleri buna direndi.

Saatler sonra Adjapakhyan, gönüllü olarak ifade verdi ve ardından iki ay tutuklu yargılanmasına karar verildi. Yetkililer, darbenin Ermenistan’ın Bağımsızlık Günü olan 21 Eylül’de planlandığını iddia ediyor.

Tutuklananlar arasında bir başka başpiskopos, muhalif milletvekilleri ve Karabağ klanı üyeleri de bulunuyor.
Analistler, bu tutuklamaların yaklaşan 2026 parlamento seçimleri öncesinde Rusya’nın olası müdahalesine karşı bir önlem olduğunu söylüyor.

Paşinyan karşıtları ise Başbakan’ı Azerbaycan ve Türkiye’nin yanında saf tutmakla suçluyor. Ancak Azerbaycanlı siyaset uzmanı Emil Mustafayev’e göre, “Paşinyan barış güvercini değil, fakat Erivan’daki en az sorun çıkaran muhatap.”