Financial Times Papa'nın ziyaretini yazdı: Türkiye ve Lübnan ziyaretinin önemi ne?

Yirmi yıl önce dönemin papası Benedict, bir Orta Çağ imparatorunun Hz. Muhammed’i eleştiren sözlerini alıntılaması nedeniyle Müslüman dünyada büyük protestolara yol açmış ve daha sonra özür dilemişti.

Financial Times'ın haberine göre dünyadaki 1,4 milyar Katoliğin ilk Amerikalı lideri olan Papa Leo ise, papalığının ilk yurtdışı ziyaretinde Türkiye ve Lübnan’a giderek İslam dünyasıyla ilişkilerde daha iyi bir başlangıç yapmayı hedefliyor. Bölgesel savaşların gölgesinde gerçekleşecek bu altı günlük tur, yeni papanın diplomatik önceliklerine dair ipuçları sunacak.

Ankara temasları: Erdoğan'la ilk buluşma

Leo’nun programı Perşembe günü Ankara’da Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile yapacağı görüşmeyle başlayacak. Chicago doğumlu papanın uluslararası sahnedeki üslubu ve dış politika çizgisi bu ziyarette yakından takip edilecek.

Dublin'de bulunan Trinity College'da Teoloji Profesörü Massimo Faggioli “Henüz Papa Leo’nun nasıl bir jeopolitik harita çizeceğine dair net verimiz yok. Kullanacağı dil, kilisenin küresel dünyadaki rolüne bakışını gösterecek” değerlendirmesini yaptı.

Gazze, İsrail, Hizbullah

Yeni papa, selefi Francis tarafından planlanan bir ziyareti devraldı. Leo, 7 Ekim 2023’teki Hamas saldırısı, İsrail’in Gazze operasyonu ve geçen yıl İsrail ile Hizbullah arasında Lübnan’a yayılan savaşın şekillendirdiği bir bölgeye gidiyor.

Gazze savaşı boyunca Vatikan’ın sivillere verdiği destek, birçok Müslüman arasında kilisenin itibarını artırırken, İsrail ile ilişkilerde gerilime neden oldu.

'Sorunları çözmenin yolu olarak silah kullanımını bırakmanın yollarını aramaya çağırıyorum' diyen Leo, ziyareti öncesinde yaptığı açıklamada, tüm tarafları masaya oturarak “diyalog ve ortak çözümler” üretmeye davet etti.

Vatikan’ın geleneksel diplomatik rolü

Modern dönem papaları, küresel konularda ahlaki otoritelerini kullanarak etkili olmuştu. Papa II. Jean Paul doğu Avrupa’da komünizme meydan okurken; Francis düşük gelirli ülkelerin borç yükü, iklim krizi ve küresel güney başlıklarını öne çıkarmıştı.

Mayıs ayında papa seçilen Leo, ABD Başkanı Donald Trump’ın göçmenlere yönelik sert politikalarını eleştirmiş; Ukrayna ve Gazze’deki saldırıların sona ermesi için defalarca çağrıda bulunmuştu.

Lübnan’da ateşkes ve Hristiyan toplum

Ziyaretin Lübnan durağı, İsrail’in Beyrut’ta üst düzey bir Hizbullah komutanını öldürdüğü saldırının hemen sonrasına denk geliyor. Ülkedeki kırılgan ateşkes bu olayla yeniden sarsılmış durumda. Birçok Lübnanlı Hristiyan, Hizbullah’ı ülkeyi savaşa sürüklemekle suçluyor.

“Papa, Lübnan’da ve bölgede barış misyonumuza destek için geliyor,” diyen Lübnan Rum Katolik Kilisesi’nden Piskopos George Bacouni, Leo’nun mesajının yalnızca Lübnan’a değil, tüm çevre ülkelere hitap edeceğini söyledi.

Yaklaşık 5 milyon nüfuslu Lübnan’ın üçte birinin çeşitli Hristiyan mezheplerine mensup olduğu tahmin ediliyor. Ülke, dini hassasiyetler nedeniyle yaklaşık bir asırdır nüfus sayımı yapmıyor.

Türkiye’de durum ne?

Papa Leo’nun Türkiye ziyareti ise düşük bir profille ilerliyor. 86 milyon nüfuslu ülkede yaklaşık 370 bin kişi Hristiyan azınlığa mensup. Bu topluluk, kilise ve dini derneklerin resmî kaydı konusunda zaman zaman engellerle karşılaşıyor.

La Repubblica’nın Vatikan muhabiri Iacopo Scaramuzzi, Leo’nun “kiliseler ve dinler arası diyaloğu teşvik edeceğini” ve bunun, “dini milliyetçi bir araç haline getiren birçok siyasi lidere bir karşı duruş olacağını” belirtti.

Ukrayna krizi ve patrikhane

Türkiye’de Papa Leo, Konstantinopolis Patriği Bartholomeos ile de bir araya gelecek. Bartholomeos’un 2019’da Ukrayna Ortodoks Kilisesi’ni tanıma kararı, Moskova Patriği Kirill ile ciddi bir ayrılığa yol açmıştı.

Erdoğan’ın ise bu ziyareti, özellikle Ukrayna konusunda küresel barış arayışındaki rolünü güçlendirmek için değerlendirmesi bekleniyor. Türkiye, hem Kiev hem de Moskova ile iyi ilişkilerini korumuş ve çeşitli müzakere turlarında arabuluculuk yapmıştı.

Leo, Sultanahmet Camii’ni ziyaret edecek. Benedict, 2006’da bu camide kıbleye dönerek dua ederek Müslüman dünyasından özür mahiyetinde bir jest yapmıştı. Ancak Leo, 2020’de müze statüsü kaldırılarak yeniden camiye dönüştürülen Ayasofya’yı ziyaret etmeyecek.

Lübnan'da 'sarsılan rüya'

Leo, Lübnan’da ülkenin resmî olarak tanınan 18 dini grubunun liderleriyle de görüşecek. Bir dönem Orta Doğu’nun çok dinli yapısına örnek gösterilen ülke, son 50 yılda siyasi krizler ve mezhepsel çatışmalarla yıprandı.

“Vatikan, Lübnan’ı çok dinli ve çok etnikli bir ülke modeli olarak görüyordu ancak bu rüya yarım asırdır krizde,” diyen Faggioli, ziyaretin bu açıdan da önemli olduğunu belirtti.

Lübnan’ın yeni reformist hükümeti, Papa’nın temaslarının İsrail ile gerilimlerin çözümüne katkı sunmasını, ekonomik krize ilgiyi tazelemesini ve 2020’de 230’dan fazla kişinin öldüğü Beyrut liman patlamasına ilişkin hesap verilebilirliği yeniden gündeme taşımasını umuyor.

Papa Leo, Lübnanlı Aziz Şarbel’in türbesini ve liman patlaması kurbanlarına adanan anıtı da ziyaret edecek, burada dualar ederek hayatını kaybedenlerin yakınlarıyla bir araya gelecek.

Asıl önemli olan bir sonraki ziyaret

Scaramuzzi’ye göre tüm dikkat Orta Doğu turunda olsa da, Leo’nun henüz açıklanmayan bir sonraki ziyareti, papalığının gerçek önceliklerini gösterecek:

“Bu tur bir miras niteliğinde. Leo’nun gerçek tercihini bir sonraki ziyaret ortaya koyacak.”