Pizza kutusunun tam ortasındaki minik plastik parçanın öyküsü

Pizza kutularının yumuşayıp çökmesini engellemek için kullanılan parçanın iki kez patenti alınmış. Fakat her nedense, bu fikri aklına getirenler bir süre sonra peşini bırakmış. Bugün dünyada milyarlarca adet üretilip kullanılıyor, mucitlerinin bu işten kazancı ise sıfır...

Hemen hepimiz eve pizza siparişi veririz. Pratik, lezzetli ve çoğu zaman da her keseye uygun… Kutudan ne çıkacağını biliriz de, ne durumda çıkacağı büyük derttir. “Acaba ezildi mi”, “Peyniri, pepperonisi kutunun kapağına yapışmış mıdır”… İşte eve gelen pizza kutusunun içindeki küçük plastik bir parça, bizi bu “felaketlerden” korur. Tam ortadaki, üç ayaklı masa şeklindeki minik parça… 1974’te Arjantin Buenos Aires’te Claudio Daniel Troglia adlı bir mucit, pizza kutusunun tam ortasına yerleştirilerek, kutu kapağının pizzanın üzerine çökmesini önleyen bu parçanın patentini alır. Buluşuna “Separador de pizza” ile “guarda pizza” isimlerini verir. Yani “Pizza ayracı” ve “pizza koruyucusu”. Nedendir bilinmez, Troglia patentini yenilemez. Belki de herhangi bir gelir elde edemediği için patent harcını yatırmak istememiştir, kim bilir?

İkinci başvuru ABD’den

9 yıl sonra New York’ta pizzacılık yapan İtalyan göçmeni bir ailenin kızı Carmela Vitale 10 Şubat 1983’te aynı parçanın patenti için başvurur. İki yıl sonra 12 Şubat 1985’te patent kabul edilir ve resmileşir. Vitale patentine “paket koruyucu” adını verir, kullanımı yaygınlaştıktan sonra bu minik parçanın ismi “pizza koruyucu” olarak değiştirilir. Başvuruda, bu minik masacığın teknik ayrıntıları anlatılır ve kullanıcılara ne tür bir fayda sağlayacağı tarif edilir.  Peki, Bayan Carmela Vitale bu işten zengin oldu mu? İşte bunu bilen yok. Patenti aldıktan 7 yıl sonra, 1993’te fikri mülkiyet hakkını devam ettirmek için gereken harcı yatırmaz. 29 Eylül 2015’te ise New York’ta 95 yaşında hayata veda eder. Amerikan yeme içme sektörüne hitap eden eater.com’da Eylül 2016’da çıkan bir yazıda Vitale’nin bu tuhaf hikayesine yer verilir. Mirasçıları da konuşmayı reddedince Vitale’nin bu işten para kazanıp kazanmadığı sır olarak kalır. eater.com, “Vitale patentin yanı sıra, üretime geçseydi ne olurdu” sorusunun da cevabını arar. Bu parçaların üretimi için o dönemde yaklaşık 1 milyon dolarlık bir yatırım gerektiği ve her bir pizza koruyucuyu 1 penny’ye mal edebileceği hesaplanır. Bugün minik pizza koruyucularının en çok satıldığı yer dünyanın en büyük dijital pazarı olan alibaba.com. 1000 adet pizza koruyucu 8 dolara müşteri buluyor. Bu rakama göre 1 milyar adetlik koruyucu satışından 8 milyon dolar hasılat elde edilebiliyor. Patent sonradan başkalarına geçse de sadece Vitale’nin adıyla anılan pizza koruyucular zaman zaman gündeme gelip, konuşuluyor. 

Yanına sandalye ekledi

Örneğin 2018’de Boston Pizza adlı zincir, Kanada’da büyük bir tanıtım kampanyası yapıp, minik masanın etrafına daha minik sandalyeler yerleştirdi.  2020 Mart’ında ise IKEA ile Pizza Hut Hong Kong’un ortak girişimiyle tıpkı "pizza koruyucu" formunda üç ayaklı gerçek boyutta masalar üretildi. Bu masalar IKEA’larda SAVA adıyla satışa sürüldü, demonte SAVA’ların kutuları pizza kutusu şeklinde yapıldı ve bir dönem kutunun içine Pizza Hut broşürleri yerleştirildi. Şubat 2019’da ise Twitter’da gündem oldu pizza koruyucular. Daily Mail’in haberine göre konu hakkında onbinlerce tweet atıldı. Buluşun 34’üncü yıldönümünün kutlandığı tweet’lerde güzel espriler vardı. Kimi bu parçaları yıkayıp Barbie’lerine sehpa yaptığını, kimisi de maketlerde ilkel silahlar olarak kullandığını yazdı.  Biri ise herkesi gülümsetecek türdendi: “Eski sevgilime bundan 24 tane biriktirirsen bedava pizza kazanıyorsun demiştim. Biriktiriyordu, ayrıldık. Kimbilir kaç kilo almıştır…”