İspanya haftada dört gün çalışacak

Ford geçtiğimiz hafta halen ofis mesaisine dönmeyen 86 bin kadar çalışanın bir daha asla eskisi gibi 9-6 çalışmayacağını ilan etti. Pandemi pek çok şirketin mesai anlayışını değiştirdi ama Ford’un sembolik önemi büyük. Bugünkü anlamıyla beş gün mesai-iki gün dinlenme sisteminin mucidi şirketlerden biri Ford. 1926’nın 1 Mayıs’ında haftalık 40 saat uygulamasını başlatıp altı gün olan çalışma haftasını da beş güne kısaltmışlardı.  Henry Ford’un oğlu ve şirketin başkanı Edsel Ford, uygulamanın başlamasından dört yıl önce bu kararla ilgili olarak 1922’de New York Times’a şöyle diyor: “Her erkeğin dinlenip kendini yenilemek için haftada bir günden fazlasına ihtiyacı vardır.” (Bu yıllarda Ford’un kadınlara ve erkeklere aynı ücreti ödemediğini ancak sekiz saat çalışma ücretini 5 dolara çıkardığını hatırlatalım). Henry Ford da “Çalışan insanlar için dinlenmenin ‘zaman kaybı’ olduğu ya da bunun sınıfsal bir ayrıcalık olduğu görüşünden kurtulmalıyız” diyecekti ama iktisatçılar da işçileri de Ford’un asıl amacının verimliliği artırmak olduğunu biliyordu.   Henry Ford’un kurduğu şirketin bugünkü “insan ve çalışan tecrübeleri yetkilisi” Kiersten Robinson, kararı açıklarken “Son 12 ayda öğrendiğimiz bir şey varsa, işin ve çalışanların neye ihtiyaç duyduğuna dair pek çok şeyin değiştiği oldu” dedi. 

32 saat hamlesi

Avrupa’da sekiz saat işgünü ilk uygulayan ülkelerden biri de 1919’da Barcelona’daki büyük bir grevin ardından İspanya olmuştu. Geçtiğimiz hafta aynı İspanya’da hükümet sol eğilimli Más País partisinin 32 saat iş haftası önerisini denemeye karar verdi. Fikrin öncüsü Iñigo Errejón, Twitter’a “Haftada dört gün çalışma ile zamanımızın gerçek tartışmasını başlattık. Vakti gelmiş bir fikirdi bu” diye yazdı.   Bundan dört ay önce de Errejón ile birlikte bir grup. Avrupalı liderlere bir mektup yazarak kısa çalışmanın faydalarını anlattı.  “Tarih boyunca ekonomik daralma zamanlarında işsizlerle fazla çalışanlar arasında işlerin daha eşit paylaşılabilmesi için kısa çalışmaya başvuruldu.  Uygarlığımızın gelişimi için ortaya çıkan bu fırsattan yararlanmanın ve ücret kaybı yaşanmadan daha kısa çalışma saatlerine geçmenin zamanı geldi.” Konu devletler, şirketler ve çalışanlar arasında daha uzun süre tartışılacak gibi ama zamanlama manidar. “Daha az çalışma” talep etmek de cesaret işi. “Tembellik Hakkı”nın yazarı Paul Lafargue dahi, 1880’de kaleme aldığı metni yayınlamak için hayatını “çalışma hakkı”na adayan kayınpederi Karl Marx’ın ölmesini beklemişti.