Washington Post: Orman yangılarına karşı 20 dakikada bütün dünyayı koruyan sistem

ABD’nin Wyoming eyaletindeki Bridger-Teton Ulusal Ormanı’nda binlerce dönüm araziyi küle çeviren Fish Creek Yangını sırasında, yangını yöneten ekip kritik bir talepte bulundu: Yangının durumunu haritalandırmak için bölgeye bir keşif uçağı gönderilebilir miydi?

Ancak geçtiğimiz ağustos ayında Batı eyaletlerinin büyük bölümü alevler altındayken yapılan bu talep, kaynak yetersizliği nedeniyle reddedildi. Ulusal Yangınla Mücadele Merkezi (NIFC) sözcüsüne göre, bu tür hava desteği her zaman mümkün olamıyor.

Yangın bölgesinde görevli olan, aynı zamanda bir haritalama yazılım şirketinde çalışan Anthony Schultz için bu tablo fazlasıyla tanıdık. Ona göre, eğer yangınların hareketini sık aralıklarla ve yüksek doğrulukla uydu görüntüleriyle izlemek mümkün olsaydı, müdahale yöntemleri kökten değişebilirdi.

“Eğer bu veriye güvenli ve sürekli erişim sağlarsak, yangınla mücadelede gerçekten farklı bir aşamaya geçebiliriz,” diyor Schultz.

Uzaydan yangın takibi, ama daha net ve hızlı

Bugüne dek orman yangınları, fırtına ve kasırgalara kıyasla daha az dikkat çeken bir doğa tehdidi oldu. Ancak NASA’da yangınlar üzerine çalışan yerbilimci Jessica McCarty konuyla ilgili, “Yangın modellemelerimiz kasırga modellemeleri kadar iyi değil çünkü bu alana gereken yatırım yapılmadı.” ifadelerini kullandı. Halihazırda bazı uydular yangınları tespit edebiliyor.

Örneğin NASA’nın VIIRS sistemi, dünyayı günde iki kez tarayarak büyük yangınların yayılımı hakkında genel bir fikir sunuyor. Ancak bu görüntüler düşük çözünürlüklü ve fabrika bacaları ya da sanayi tesislerindeki ısı kaynaklarıyla karıştırılabiliyor.

Benzer şekilde, Landsat uydularının kızılötesi görüntülerle bitki örtüsündeki değişiklikleri tespit eden NDVI analizi de kullanılıyor. Ancak bu yöntem daha seyrek veri sağlıyor.

Yangın çevresinin yer ekipleri tarafından belirlenip haritalanması ise doğruluğu en yüksek yöntem olsa da saatler hatta günler sürebiliyor.

Askeri uydular ve yeni nesil çözümler

ABD’de yangın takibinde en gerçek zamanlı sistemlerden biri olan FireGuard, askeri uydular tarafından toplanan verilerin sınıflandırılmış bilgilerden arındırılarak yangın haritasına dönüştürülmesiyle çalışıyor. Ancak bu sistem de her yangını tespit edemiyor ve bürokratik engellerle karşı karşıya kalabiliyor.

Schultz’un çalıştığı harita şirketi Esri’ye göre, en büyük sorunlardan biri; tüm kurumların erişebileceği, ölçeklenebilir ve standartlaştırılmış bir yangın görüntüleme platformunun olmaması.

FireSat: 20 dakikada bir Dünya’yı tarayan sistem

Bu alandaki en dikkat çekici girişimlerden biri ise FireSat. Mart ayında yörüngeye yerleştirilen özel bir uydu, yalnızca yangınları tespit ve takip etmek için tasarlandı. Uydu, milyonlarca kilometreyi kapsayan yörüngesiyle aktif yangınları ve önceki yanık alanlarını kızılötesi ışıkla analiz ediyor.

FireSat, kar amacı gütmeyen Earth Fire Alliance (EFA) adlı bir koalisyon tarafından yürütülüyor. Ortakları arasında Muon Space (uydu üretimi), Google (yapay zekâ analizi), Gordon and Betty Moore Vakfı ve Çevre Savunma Fonu yer alıyor.

Bu boşluğu doldurmak isteyen çok sayıda girişim sahneye çıktı. ABD Yangın İdaresi’nin eski başkanı Lori Moore-Merrell’e göre, 2023’ten bu yana dünya çapında 100’den fazla yeni yangın teknolojisi geliştirildi.
Yapay zeka destekli duman algılayıcı direkler, sürü halinde çalışan askeri düzeyde dronlar, yıldırım izleme sistemleri... Hepsi, giderek daha sık yaşanan ve daha yıkıcı hale gelen yangınlarla savaşta kullanılıyor.

Atlantic Council kıdemli araştırmacısı Dan Hart, “Bu adeta bir savaş. Bir düşmanı tespit ediyorsunuz, hareket ediyor ve siz de nasıl müdahale edeceğinizi bulmak zorundasınız,” sözleriyle bu yeni durumu özetliyor.

Bu alandaki en dikkat çekici girişimlerden biri ise FireSat. Mart ayında yörüngeye yerleştirilen özel bir uydu, yalnızca yangınları tespit ve takip etmek için tasarlandı. Uydu, milyonlarca kilometreyi kapsayan yörüngesiyle aktif yangınları ve önceki yanık alanlarını kızılötesi ışıkla analiz ediyor.

FireSat, kar amacı gütmeyen Earth Fire Alliance (EFA) adlı bir koalisyon tarafından yürütülüyor. Ortakları arasında Muon Space (uydu üretimi), Google (yapay zekâ analizi), Gordon and Betty Moore Vakfı ve ÇevreSavunma Fonu yer alıyor.

Hedef, 2030’a kadar yörüngede 50 uyduya ulaşarak tüm dünyayı 20 dakikada bir tarayabilmek.
İlk test görüntülerinden biri, 23 Haziran’da Oregon’un Medford kenti dışında çıkan küçük bir yangını ortaya koydu. Yerdekilerce fark edilen bu yangını, başka hiçbir uydu sistemi tespit edememişti.

Gerçek zamanlı karar alma sürecine katkı

Kaliforniya Orman ve Yangın Koruma Teşkilatı’ndan (CAL FIRE) Phillip SeLegue’a göre, “Bu uydular yangının sınırlarını anlık olarak belirlememizi sağlayacak. Alanda çalışan ekiplerin yönlendirilmesi açısından devrim niteliğinde.”

EFA’nın operasyon lideri Sean Triplett da bu verilerin geçmişteki yangın modellemelerini geliştirmek ve ekiplerin hangi bölgeye konuşlanması gerektiğini anlamaları açısından hayati olduğunu söylüyor.

Ancak teknolojinin kendisi kadar, sahada kullanılabilirliği de büyük önem taşıyor. San Bernardino İlçesi İtfaiye Şefi Dan Munsey konugla ilgili yaptığı açıklamada “Bizim bir teknoloji krizimiz yok, teknoloji kullanım krizi yaşıyoruz. Bu sistemler var ama benimsenmiyor ya da sadece belli kurumlarca sınırlı şekilde kullanılıyor.” diyor.

Bu tabloyu değiştirmek için siyasi adımlar da atılıyor. ABD Başkanı Donald Trump, haziran ayında yeni teknolojilerin yangınla mücadelede kullanımını teşvik eden bir kararname imzalamıştı. Ayrıca Senato’da, yenilikçi yangın teknolojilerinin hızlıca benimsenmesini öngören iki partili bir yasa tasarısı da gündemde.

NASA uzmanı McCarty ise genel durumu şöyle özetliyor:

“Yangınlar yıllarca sadece Kaliforniya’nın ya da Colorado’nun sorunu olarak görüldü. Ama artık New Jersey, Kuzey Carolina, Tennessee gibi eyaletlerde de büyük yangınlar çıkıyor. Bu bir ülke sorunu. Ve artık hızla yetişmemiz gerekiyor.”