Reuters analizi: Çin, dünya ticaretini tehdit eden isyancıları yok edebilir

Küresel ağır nadir toprak elementleri arzı, Myanmar’ın kuzeyindeki tepelerde Çin destekli askeri cunta ile bir isyancı ordu arasında aylardır süren bir çatışmanın sonucuna bağlı.

Aralık ayından bu yana Kaçin Bağımsızlık Ordusu (KIA), 2021 darbesiyle iktidara gelen askeri cunta ile Çin sınırına sadece 100 kilometre uzaklıktaki Bhamo kasabası için savaşıyor.

Dünyadaki ağır nadir toprak elementlerinin neredeyse yarısı, Bhamo’nun kuzeyindeki Kaçin eyaletinde çıkarılıyor. Bu mineraller daha sonra Çin’e gönderilerek elektrikli araçlar ve rüzgar türbinlerini çalıştıran mıknatıslara dönüştürülüyor.

Ültimatom gönderdiler

Çin, ağır nadir toprak elementlerinin işlenmesinde neredeyse tekel konumunda. Pekin, KIA’nın Bhamo’nun tamamını ele geçirmeye çalışmayı bırakmaması halinde bu bölgelerden çıkarılan mineralleri satın almayı durdurmakla tehdit etti. Reuters’a konuşan üç kaynağa göre, bu ültimatom Pekin’in bu yılın başlarında KIA yetkilileriyle yaptığı bir toplantıda iletildi.

Çin Dışişleri Bakanlığı, Reuters’ın sorularına yanıt olarak KIA ile yapılan görüşmelere ilişkin ayrıntılardan haberdar olmadıklarını belirtti.

Çin'den KIA’ya havuç ve sopa politikası

İsmini açıklamayan bir KIA yetkilisi, Çin’in Mayıs ayında kendilerine, Bhamo’yu ele geçirme girişimlerinden vazgeçmeleri halinde KIA kontrolündeki bölgelerle daha fazla sınır ötesi ticaret yapılacağı teklifinde bulunduğunu söyledi.

Aynı yetkili, “Kabul etmezsek Kaçin Eyaleti’nden yapılan nadir toprak minerali ihracatını engelleyeceklerini söylediler” dedi.

Çin, daha geniş bir iç savaşı sona erdirmek istemese de ekonomik çıkarlarını korumak için çatışmaların yatışmasını istiyor. Myanmar üzerine çalışan bağımsız bir analist olan David Mathieson, “Pekin’in baskısı, çatışmayı sakinleştirmeye yönelik daha genel bir yaklaşım” yorumunu yaptı.

Çin’in tehdidine rağmen geri adım atmadılar

Bhamo için savaş, KIA’nın geçen ekim ayında Kaçin’deki ana nadir toprak kuşağını kontrol altına almasının ardından başladı. KIA, bölgedeki maden işletmelerine vergi koydu ve dysprosium ile terbium üretimini sınırlayarak bu elementlerin fiyatlarının fırlamasına neden oldu.

Çin gümrük verilerine göre, Myanmar’dan ithal edilen nadir toprak oksitleri ve metallerinin miktarı bu yılın ilk beş ayında geçen yıla göre yarı yarıya düştü. Ancak nisan ve mayıs ayları arasında ihracat yüzde 20’den fazla arttı.

Analistler, yaklaşık 15 bin kişilik bir güce sahip olduğu tahmin edilen KIA’nın Bhamo’yu ele geçirme konusunda kendinden emin olduğunu ve Çin’in nadir toprak minerallerine duyduğu açlık nedeniyle tehditlerini nihai olarak uygulamayacağına inandığını belirtiyor.

Çatışmalar şiddetlenerek büyüyor

KIA komutanlarının aktardığına göre, yaklaşık 5 bin KIA ve müttefik savaşçı Bhamo’daki saldırıya katılıyor. Cunta güçleri ise kasabanın belirli bölgelerinde sıkışmış durumda. Ancak Myanmar ordusu hava üstünlüğünü koruyor ve Bhamo’nun büyük bölümleri yoğun hava saldırılarıyla yerle bir edildi.

Kaçinli bir aktivist olan Khon Ja, hava saldırılarının sivilleri, çocukları ve okulları hedef aldığını söyledi. “Bu devrimci grupların Çin’in baskısına ne kadar daha dayanabileceğini bilmiyorum” diye konuştu.

Buna rağmen KIA liderleri, Bhamo’nun ele geçirilmesinin çatışmalarda momentumu kendi lehlerine çevireceğini ve kamuoyunun desteğini artıracağını düşünüyor.

Bir KIA komutanı, “Çin nadir toprak elementlerine ihtiyaç duyuyor ve bunu yalnızca sınırlı bir süre tolere edebilir” dedi.