SIPRI raporu yayınlandı: Yapay zeka nükleer savaşı çıkartacak aktör olabilir

Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü (SIPRI), 2024 Yıllık Raporu’nda nükleer silahsızlanmanın sona yaklaştığı uyarısında bulundu. Yeni nükleer savaş başlıklarının envantere girme hızının, emekliye ayrılmış başlıkların sökülme hızını geçebileceği belirtiliyor.

Soğuk Savaş sonrası döneme damgasını vuran nükleer silahsızlanma süreci, yerini yeniden silahlanma yarışına bırakıyor. SIPRI’nin Pazartesi günü yayımladığı rapora göre, dünyadaki toplam nükleer savaş başlığı sayısı halen azalmaya devam etse de, bu düşüş büyük oranda ABD ve Rusya’nın emekliye ayırdığı başlıkların sökülmesinden kaynaklanıyor. Ancak bu söküm sürecinin yavaşladığına dikkat çekiliyor.

SIPRI’ye göre, mevcut trend devam ederse yakın gelecekte stoklara giren yeni savaş başlıklarının sayısı, sökülenleri geride bırakabilir. Kurum, nükleer güçlerin modernizasyon programlarına hız verdiğini vurguladı.

SIPRI Kitle İmha Silahları Programı Kıdemli Araştırmacısı Hans M. Kristensen, yaptığı açıklamada, “Soğuk Savaş’ın sona ermesinden bu yana süren nükleer silah sayısındaki azalma dönemi kapanıyor. Artık artan cephanelikler, sertleşen nükleer söylemler ve silah kontrol anlaşmalarının terk edilmesiyle karşı karşıyayız,” ifadelerini kullandı.

Toplamda 12.241 savaş başlığı: Çin hızla yükseliyor

Rapora göre, ABD, Rusya, Birleşik Krallık, Fransa, Çin, Hindistan, Pakistan, Kuzey Kore ve İsrail olmak üzere dokuz ülkenin elinde toplam 12.241 nükleer savaş başlığı bulunuyor. Bu başlıkların 9.614’ü aktif askeri envanterde yer alıyor. Yaklaşık 2.000 savaş başlığı ise yüksek operasyonel alarm durumunda tutuluyor; bunların neredeyse tamamı ABD ve Rusya’ya ait.

Her iki ülkenin nükleer modernizasyon programları 2023’te bazı zorluklarla karşılaşsa da SIPRI, önümüzdeki yıllarda bu ülkelerin nükleer silah konuşlandırmalarının artmasını bekliyor.

Öte yandan Çin’in nükleer cephaneliği hızlı bir büyüme gösteriyor. En az 600 savaş başlığına sahip olduğu tahmin edilen Çin, 2023’ten bu yana her yıl yaklaşık 100 yeni savaş başlığı üretiyor. SIPRI, bu hızla devam etmesi halinde Çin’in, 2030’lara gelindiğinde ABD veya Rusya kadar Kıtalararası Balistik Füze (ICBM) kapasitesine ulaşabileceğini öngörüyor.

Nükleer paylaşım düzenlemeleri yeniden gündemde

2024 yılı, nükleer paylaşım konusunun yeniden ön plana çıktığı bir yıl oldu. SIPRI, bu gelişmelerin büyük risk taşıdığını belirtti.

Rusya’nın Belarus topraklarına nükleer silah konuşlandırdığı yönündeki iddialar, bazı NATO müttefiklerinin ABD nükleer silahlarını topraklarında konuşlandırmaya açık olduklarını ifade etmeleri ve Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un ülkesinin nükleer caydırıcılığının "Avrupa boyutu" olabileceği yönündeki açıklamaları bu başlık altında değerlendirildi.

SIPRI araştırmacısı Matt Korda, “Nükleer silahlar güvenliği garanti etmez. Hindistan ve Pakistan arasında son dönemde yaşanan gerilimler açıkça gösterdi ki, nükleer silahlar çatışmayı önlemiyor. Aksine, dezenformasyonun yaygın olduğu dönemlerde, yanlış hesaplamalara ve felaket senaryolarına yol açabilir,” uyarısında bulundu.

Yapay zeka krizi tetikleyebilir

Raporda ayrıca, kriz anlarında karar alma süreçlerini hızlandırmak için yapay zeka ve benzeri teknolojilerin kullanımının da nükleer çatışma riskini artırdığı vurgulandı. Yanlış anlaşılma, teknik hatalar ya da iletişim kazaları, geri dönüşü olmayan sonuçlar doğurabilir.

Askeri harcamalar rekor kırdı

SIPRI’nin genel silahlanma tablosuna ilişkin verileri de dikkat çekici. 2024 yılında dünya genelindeki askeri harcamalar art arda onuncu kez yükselerek 2,7 trilyon dolara ulaştı. Bu artışta en büyük etken, Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik tam kapsamlı işgalinin sürmesiydi.

ABD, 997 milyar dolarlık savunma bütçesiyle dünya genelinde açık ara en çok askeri harcama yapan ülke olmaya devam etti. Bu rakam, Çin’in harcamalarının üç katından fazla. Avrupa kıtasında ise tüm ülkeler (Malta hariç) askeri bütçelerini artırdı; toplamda yüzde 17’lik bir artış kaydedildi.

Silah ihracatında ise dünya genelinde toplam ihracatın yüzde 71’i sadece beş ülke tarafından gerçekleştirildi: ABD, Fransa, Rusya, Çin ve Almanya. ABD’nin küresel silah pazarındaki payı son on yılda yüzde 35’ten yüzde 43’e yükseldi.