Vantilatörler gerçekten serinletiyor mu? Washington Post kalp üzerindeki etkisini yazdı

Yaz aylarında artan sıcaklarla birlikte evlerin vazgeçilmez eşyası haline gelen vantilatörler, uzmanlara göre sandığımız kadar faydalı olmayabilir. Özellikle 30 dereceyi aşan hava sıcaklıklarında, vantilatörler vücut sıcaklığını düşürmekte yetersiz kalıyor; hatta kimi durumlarda ısıyı artırarak sağlık risklerini beraberinde getiriyor.

Kanada’daki Ottawa Üniversitesi’nde insan çevresel fizyolojisi üzerine çalışan Prof. Dr. Glen Kenny, “Vantilatörlerin gerçek anlamda vücut sıcaklığını düşürme gibi bir etkisi yok. Yalnızca beyne serinlik hissi vererek yanıltıyor” diyor.

Yaşlılar için daha büyük risk

Washington Post'un analizine göre, Vantilatörlerin yarattığı serinlik hissi, özellikle yaşlı bireyler için ciddi bir tehlike oluşturabiliyor. Çalışmalar, yaşlı bireylerin yüksek sıcaklıklarda vantilatör kullanımı sırasında kalplerine daha fazla yük bindiğini gösteriyor. Bunun nedeni ise, vantilatörlerin hava akımını artırarak vücuda kuru ısı kazandırması ve dehidrasyonu (sıvı kaybı) tetiklemesi.

Genç bireyler artan ısıya karşı daha fazla terleyerek vücutlarını serinletirken, yaşla birlikte bu doğal soğutma mekanizması zayıflıyor. CDC (ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezi), sıcak hava dalgalarında klimalı ortamlarda birkaç saat geçirilmesini öneriyor; ancak ABD’de hâlâ her 10 evden biri klimasız.

Nasıl daha etkili hale getirilebilir?

Yüksek sıcaklıklarda vantilatörü daha etkili kullanmak için cildin ıslatılması öneriliyor. Bir sprey şişesi ya da sünger yardımıyla cildi nemli tutmak, hatta mümkünse tişörtü tamamen ıslatmak vantilatörle birlikte kullanıldığında vücut ısısını düşürmede etkili oluyor.

Araştırmalara göre, bu yöntemle 46°C’ye kadar olan sıcaklıklarda bile ısı stresi azaltılabiliyor. Bu sayede terlemeye gerek kalmadan buharlaşma yoluyla serinlik sağlanıyor ve dehidrasyon oranı yüzde 50 oranında azalıyor.

Serinlik gerçek mi?

2023 yılında JAMA dergisinde yayımlanan bir çalışmada Prof. Kenny ve ekibi, 65-85 yaş aralığındaki bireyleri 36°C sıcaklıkta 8 saat boyunca izledi. Katılımcılardan bir kısmı vantilatör kullanırken diğerleri kullanmadı. Sonuçta her iki grup da benzer düzeyde vücut ısısına ulaştı ve kalp üzerindeki yük değişmedi. Ancak vantilatör kullananlar kendilerini daha iyi hissettiklerini düşündü.

Bilime dayalı serinleme yöntemleri

Yüksek sıcaklıklarla başa çıkmak için yalnızca vantilatöre güvenmek yeterli değil. İşte uzmanların bilimsel olarak desteklediği bazı yöntemler:

• Klima kullanımı: Evinizde klima olmasa bile birkaç saatliğine AVM, kütüphane gibi klimalı alanlarda bulunmak, sıcak hava dalgasına bağlı ölüm riskini %67 oranında azaltıyor.
• Gölgeleme ve havalandırma: Gündüzleri perdeleri kapatmak ve gece serin havayla evi havalandırmak iç ortam ısısını kontrol altına alabilir.
• Doğru hidrasyon: Soğuk ya da sıcak içecek fark etmeksizin yeterince su içmek vücut sıcaklığını dengelemeye yardımcı olur. Vücut içilen sıvının sıcaklığını telafi edebilir.
• İnce ve bol kıyafet: Terin buharlaşmasına izin veren kumaşlar (örneğin keten), serin kalmanın anahtarıdır. Dar ve sentetik giysiler ise terlemeyi zorlaştırır.
• Soğuk kompres: Nemli bir havluyu buzla sarıp boyuna yerleştirmek, vücut ısısını kısa sürede düşürür. Bu yöntem, kısa süreli uygulamalarla (1-2 dakika) 10 dakikada bir tekrarlandığında kalp üzerindeki yükü de azaltır. Ancak yaşlı bireylerde bu yöntemin dikkatli kullanılması öneriliyor.