Yüksek beceri gerektiren işler süperstar şehirlerden dünyanın geri kalanına yayılıyor. Bu trend New York, Londra, Paris gibi metropollere darbe vurabilir
Simon Kuper
Kanadalı bir tanıdığım kısa süre önce ABD’de bir bankada işe başladı. Ülkesinden ayrılması gerekmeyecek. Toronto’daki evinden çalışıp vergisini Kanada’ya ödemeyi sürdürecek. ABD’dekinden daha az, ama Kanada’dakinden daha çok kazanacak. Parisli bir girişimci arkadaşım da aynı yaklaşımla yeni personel alıyor. Salgının ardından ofisini kapattı ve birçok çalışanını işten çıkardı. Şimdi Paris yerine G.Afrika’dan grafik tasarımcı buluyor; daha deneyimli insanları yarı fiyatına çalıştırabiliyor. Bir daha Parislileri çalıştırmayı düşünmüyor. New York ve Londra’dan Florida ve Sussex’e taşınan uzaktan çalışanları sürekli duyuyoruz. Aslında daha radikal bir değişim yaşanıyor: Yüksek beceri gerektiren işler süperstar şehirlerden dünyanın geri kalanına doğru açılıyor. Pandemi sürecindeki birçok diğer değişim gibi, burada da başlangıçta acil durum çözümü olarak görülen bir yaklaşım kalıcı olabilir. Aslında özellikle teknoloji alanında uzaktan çalışma trendi Covid-19 öncesine uzanıyor. Silikon Vadisi ve New York’ta bulunup ucuz üst düzey yetenek isteyen şirketler, önce Hindistan’da sonra Latin Amerika’da geliştiricilerden oluşan ekipler kurdular. Virüs kitleleri evden çalışmak zorunda bırakınca, yüksek ücretli meslek sahipleri kendilerini dışarı atma fırsatını kaçırmadı. Bu eğilim muhtemelen yine en çok teknolojiyi etkiledi; çünkü bu alandaki birçok iş uzaktan yapılabiliyor ve küresel bir işgücü söz konusu. Seattle Times’ın 2018 yılında yaptığı hesaplamalara göre Silikon Vadisi’ndeki çalışanların yaklaşık yüzde 71’i yurtdışı doğumlu.
Yunanistan bu altın fırsatı fark etti
Avustralya, Yeni Zelanda ve İrlanda’da insanlar pandemi sırasında işlerini evlerine taşıdı. Barbados’tan Estonya’ya kadar birçok ülke, uzaktan çalışanları cezbetmek için vizeler veriyor. Tüm bunlar sessizce ve sayısız bireysel tercihin sonucunda oldu. Bazı “gönüllü hayalet sürgünler” işverenlerine haber vermeden taşındı (uzun zaman önce ben de FT’deki işimi Londra’dan Paris’e taşıyarak aynısını yapmıştım). Çoğu işveren bu değişimi olumlu karşıladı. Danışmanlık şirketi PwC’nin geçtiğimiz Nisan ayında 37 ülkedeki 350’den fazla şirket üzerinde yaptığı araştırmada, katılımcıların yüzde 58’i çalışanlarının bulunduğu ülkelerden işe başlamalarına izin verdiklerini söylediler. Yunanistan da bu fırsatı fark edenler arasında. Aralık ayında ülkeye taşınan “dijital göçmenlere” uygulanacak vergileri azaltmayı teklif eden bir yasa meclisten geçirildi. Masmavi denizin ve beyaz badanalı evlerin yer aldığı tanıtım broşüründe şöyle yazıyordu: “Madem her yerden çalışabiliyoruz, neden Yunanistan’dan çalışmayasınız?” Yunanistan’da yürürlüğe giren bu yeni yasa, beyin göçünü tersine çevirmenin yollarını arayan başka birçok ucuz ve yaşanabilir ülke için örnek oluşturuyor.
Yıldız kentlerde ev fiyatları düşecek
Küresel uzaktan çalışma dezavantajlı pasaporta sahip iyi eğitimli insanlar için özellikle yararlı olacak. Hindistanlı ve Çinli MBA öğrencileri heyecanlı: Artık ailelerinin yanı başında yaşamaya devam ederken uluslararası bir kariyer elde etme şansları var. Buna karşılık New York, Londra, San Francisco ve Toronto gibi iş dünyasının büyük merkezleri küresel uzaktan çalışmanın mağdurları olacak. (Bütün dünyada yüksek nitelikli çalışanların büyük kısmı İngilizce konuşabildiği için İngilizce konuşulan şehirler en büyük riski taşıyor.) Şimdi bu kentlerdeki şirketler bir yandan ücretleri azaltırken diğer yandan küresel yetenek havuzundan yararlanabiliyor. Hedefledikleri çalışanlar ofis yakınında bir aile evinde yaşayacak olsa, yıllık 100 bin dolar ücret bile yeterli gelmeyecekti; şimdiyse 50 bin dolar verseler bu kişiler daha ucuz olan kendi ülkelerinde kalabilecek. Hızlı davranan şirketler değişime başladı bile. Spotify geçtiğimiz ay çalışanlarına kalıcı olarak ülke dışından çalışabileceklerini bildirdi.Dijital ödeme şirketi Stripe, San Francisco, New York ve Seattle’dan ayrılacak çalışanların maaşlarında kesintiye gideceğini, ancak bir kereliğine 20 bin dolarlık taşınma yardımı yapacağını söyledi. Bu eğilim geniş kesimlere yayılırsa süperstar şehirlerdeki emek piyasası küçülecek. Aynı yerde yaşayan yüksek ücretli çalışanların sayısının azalmasıyla ev fiyatları düşecek. Garson, marangoz ve bebek bakıcısı gibi mesleklere olan taleplerde büyük düşüş yaşanacak. Ekonomik anlamda son 40 yılın en kazançlı kesimi, süperstar şehirlerin yüksek nitelikli yerlileriydi. Yeni dönemin en büyük kaybedeni bu kesim olabilir. Yeni ve göz korkutan bir slogan var artık: Siz işinizi her yerden yapabilirseniz, başka biri de sizin işinizi istediği yerden yapabilir.