Yolsuzluk bir ülkede su krizi çıkarabilir mi? İran'da 10 milyon kişilik başkent taşınmaya hazırlanıyor

İran’da derinleşen ekolojik kriz ve ciddi su kıtlığı nedeniyle Tahran’ın artık ülkenin başkenti olarak kalamayacağı açıklandı. Cumhurbaşkanı Mesud Pezekişyan geçtiğimiz hafta yaptığı konuşmada, durumun “iklim değişikliği ve yolsuzluğun mükemmel bir fırtınası” sonucu ortaya çıktığını belirtti.

Yetkililer, başkenti ülkenin güney kıyısına taşımayı değerlendiriyor. Ancak uzmanlar, önerilen planın yaklaşık 10 milyon nüfuslu Tahran’da yaşayan halkın on yıllardır süren su kıtlığının etkilerinden kurtulamayacağını söylüyor.

2008 yılından bu yana bilim insanları, şehrin ve tarım alanlarının aşırı yeraltı suyu kullanımının ülkenin akiferlerini ( yeraltı suyu rezervleri) hızla boşalttığını uyarıyordu. Bu aşırı kullanım, sadece yeraltı rezervlerini tüketmekle kalmadı; toprak çökmeye ve kalıcı olarak sıkışmaya başladı.

Yakın tarihli bir çalışmaya göre, ülkenin merkezi platosu, akiferlerin çoğunun bulunduğu bölge, yılda 35 santimetreden fazla çökmekte. Sonuç olarak, akiferler yılda yaklaşık 1,7 milyar metreküp su kaybediyor; zemin sıkıştığı için yeraltı suyu depolama kapasitesi geri kazanılamıyor.

Dünyadan örnekler

Tahran’a benzer şekilde Cape Town (Güney Afrika), Mexico City (Meksika), Jakarta (Endonezya) ve Kaliforniya’nın bazı bölgeleri de benzer “sıfır gün” senaryolarıyla karşı karşıya.

İran’da başkent tarih boyunca değişti

Tarih boyunca İran’ın başkenti birçok kez değişti; Tahran öncesinde Tabriz, İsfahan ve Şiraz başkentlik yapmıştı. Bazı eski başkentler hala gelişmiş durumda iken bazıları sadece harabe halinde. Ancak bu, İran hükümetinin ekolojik bir felaket nedeniyle başkenti taşıma kararı aldığı ilk durum olarak kayıtlara geçiyor.

İran'ın başkent için düşündüğü yeni bölge ise ülkenin güneydoğu kıyılarında yer alan Makran bölgesi.

Başkent Makran kıyısına taşınırsa maliyetin 100 milyar doları aşabileceği tahmin ediliyor. Bölge sert iklimi ve zorlu coğrafyasıyla biliniyor; bazı uzmanlar burasının ulusal merkez olarak uygulanabilirliğine kuşku ile bakıyor.

Cornell Üniversitesi’nden sosyal bilimci ve kentsel planlamacı Linda Shi, başkent taşımalarının genellikle çevresel değil siyasi sebeplerle yapıldığını vurguluyor:

“İklim değişikliği sorunun nedeni değil, kötü siyasi kararların sorumluluğunu üstlenmemek için kullanılabilecek uygun bir bahane.”

Kuraklık krizi yolsuzlukla bağlantılı mı? 

İran’daki ciddi su sıkıntısının sadece iklim krizinden kaynaklanmadığı, devletle bağlantılı çıkar çevrelerinin ve yolsuzluğun etkili olduğu belirtiliyor. Foreign Policy’ye göre, bazı baraj ve su transfer projeleri ekolojik denetimden kaçırılıyor ve bu projelerden çıkar sağlayan aktörler bulunuyor.

Free Iran Scholars Network ise Devrim Muhafızları’nın (IRGC) derin kuyuların ruhsatsız açılması ve su altyapı projelerine kaynak aktarılması süreçlerinde kilit rol oynadığını rapor ediyor.

Ulusal Diriliş İran Konseyi (NCRI) de, yer altı su rezervlerinin aşırı çekilmesinde IRGC’ye bağlı inşaat şirketlerinin ayrıcalıklı konumda olduğu ve yolsuzluk nedeniyle suyun eşit dağıtılmadığını vurguluyor