Yunanistan'dan Girit'in güneyine Washington takviyesi: ABD'li şirketlere ihale açtılar

Yunan hükümeti, Girit'in güneyinde “Kriti-1” ve “Kriti-2” adlı deniz bloklarında yapılacak hidrokarbon araştırmalarına Amerikan şirketlerinin katılımını jeopolitik oyun değiştirici olarak görüyor.

Yetkililer sessizliğini korusa da, kulislerde Chevron veya ExxonMobil’in muhtemelen Hellenic Energy ile konsorsiyum kurarak ihaleye ilgi gösterdiği konuşuluyor.

Bu katılım, Atina açısından 15 yıllık çabanın boşa çıkmaması anlamına geliyor. Aksi bir senaryo, diplomatik ve enerji stratejisinde ağır bir kayıp olarak görülüyor.

Türkiye-Libya ortaklığına dolaylı yanıt

Yunanistan, ABD’li şirketlerin katılımını, 2011 tarihli Maniatis yasasının belirlediği orta hat çerçevesinde, adaların MEB ve kıta sahanlığı haklarını fiilen teyit eden bir adım olarak değerlendiriyor. Bu durum, Ankara’nın 2019’da imzaladığı Türk-Libya mutabakatına dolaylı bir karşı hamle niteliği taşıyor.

To Vima gazetesinin haberine göre, Yunanistan Dışişleri Bakanı Yorgos Gerapetritis, olası Amerikan katılımını “Yunan diplomasisinin büyük başarısı” sözleriyle nitelendirdi.

Ankara’nın Doğu Akdeniz'deki baskısı

Doğu Akdeniz’in enerjiyle birlikte jeostratejik çekim merkezi haline gelmesi, Ankara’nın müdahalelerini de artırıyor. Türkiye, Libya üzerinden gönderilen diplomatik notalarla Yunan girişimlerini engellemeye çalışıyor.

Yunan kanadına göre Türkiye, bölgede Amerikan şirketlerinin varlığını caydırmak için jeopolitik riski tırmandırma stratejisi izliyor. Ancak Yunan kaynakları, “Chevron veya ExxonMobil gelirse, Ankara’nın manevra alanı daralır” diyor.

Beyaz Saray’ın ilgisi

Atina için ihalenin sonucu, yalnızca enerji boyutunda değil, aynı zamanda ABD Başkanı Donald Trump’ın ilgisini çekmek açısından da kritik.

Washington’un odağı Rusya-Ukrayna savaşı ve Gazze krizine kaymışken, Güney Girit’te Amerikan çıkarlarının güçlenmesi, olası Türk-Yunan geriliminin de önüne geçebilir.

Diplomatik kaynaklara göre, Washington yönetimi için bölgede Amerikan şirketlerinin güvenliği öncelikli olacak. Bu durum, Atina’nın elini güçlendiren en önemli kozlardan biri.

Yıllar öncesine dayanan temaslar

ExxonMobil'in bölgedeki ilk gaz arama çalışmaları 2018 yılına dayanıyor. O dönem, Güney Kıbrıs Rum Yönetimi (GKRY) Enerji Bakanı Yorgos Lakkotripis, Amerikan enerji şirketi ExxonMobil için Doğu Akdeniz'de hidrokarbon arama çalışması yapacak geminin sondaja başladığını söyledi.

Lakkotripis, yaptığı açıklamada, GKRY tarafından 10'uncu parsel olarak isimlendirilen bölgede ExxonMobil-Qatar Petroleum tarafından gerçekleştirilen sondaj çalışmasının başladığını belirtti.

Mısır ve İsrail'i de ziyaret edecek olan Fannon ise ABD'nin GKRY'ye doğal kaynaklarından faydalanması konusunda desteğini sürdürdüğünü ifade etti.

Türkiye'den tepki

Rum kesiminin, KKTC ve Türkiye'nin hak iddia ettiği bölgelerde tek taraflı ihale ve arama çalışmaları çabası, Türkiye tarafından tepkiyle karşılandı.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, "Türkiye'yi adeta denize ayak basamayacak hale getirmeyi amaçlayan çabalara asla izin vermeyeceğiz. Aynı şekilde Doğu Akdeniz'deki doğal kaynakların ülkemiz ve KKTC dışlanarak adeta gasp edilmesine yönelik girişimleri kesinlikle kabul etmeyeceğiz." demişti.

Dönemin Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu da "(Kıbrıs) Ada etrafındaki hidrokarbon zenginlikleri üzerinde Kıbrıs Türk halkının da hakkı vardır. Kıbrıs Türk halkının hakkını yedirmeyeceğimizi herkese çok net bir şekilde söylüyoruz." diye konuşmuştu.

Öte yandan Anadolu Ajansı'nın 2023'de yaptığı haberde Chervon'un bölgedeki olası faaliyetleri ile ilgili şu ifadelere yer verilmişti:

Associated Press'e (AP) konuşan ve güvenlik sebebiyle ismi verilmeyen GKRY yetkilisi, GKRY ile Chevron'un Aphrodite sahasından doğal gaz çıkarmak için anlaşmaya vardığını söyledi.

Yetkili, GKRY ve Chevron'un 4,2 trilyon fit küp doğal gaz rezervine sahip olduğu tahmin edilen bölgeden doğal gaz çıkarmasının iki tarafa da "karşılıklı yarar" sağlayacağı yorumunu yaptı.​
Anlaşmanın ne zaman yapıldığına ilişkin ise bilgi verilmedi.