İsrail-İran gerilimi petrol fiyatlarını nasıl etkileyecek? Reuters analizi: Varil başına 100 doları geçebilir
İran ile İsrail arasındaki gerilim yeniden tırmanırken, gözler dünya petrolünün beşte birinin geçtiği Hürmüz Boğazı'na çevrildi. Olası bir çatışma, petrol fiyatlarını üç haneli rakamlara taşıyabilir
Cuma gününden beri hat safhaya çıkan İsrail-İran gerilimi sonrası petrol fiyatları %8 artış göstererek varil başına 75 dolara yükseldi. ABD, İsrail'in düzenlediği hava saldırılarından uzak durmaya çalışırken, Başkan Donald Trump, İran’ı nükleer müzakerelere geri dönmeye çağırdı.
Ancak Tahran’ın olası tepkisi sadece İsrail’e yönelik İHA veya balistik füze saldırılarıyla sınırlı kalmayabilir. İran, ABD ve müttefiklerinin özellikle Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri'nin Ortadoğu’daki askeri tesislerini ya da stratejik enerji altyapılarını hedef alabilir. Bu da bölgedeki petrol ve gaz sahaları ile limanları kapsıyor.
En kritik nokta Hürmüz Boğazı
İran'ın vurabileceği en kritik noktaysa, kuşkusuz Hürmüz Boğazı. İran ve Umman arasında kalan dar geçit, dünya petrolünün yaklaşık beşte birini karşılıyor.
Hürmüz Boğazı’nda yaşanabilecek bir kriz, petrol fiyatlarını hızla yukarı çekebilir; fiyatların üç haneli rakamlara ulaşması olasılık dahilinde. Zira Suudi Arabistan, İran, BAE, Kuveyt ve Irak gibi OPEC üyeleri, ham petrol ihracatlarının büyük bölümünü bu boğaz üzerinden Asya pazarlarına ulaştırıyor.
Ancak Körfez’deki olası bir İran saldırısı, ABD ve bölgedeki müttefiklerini devreye sokarak gerilimi tırmandırabilir ve İran’ın askeri kapasitesini zorlayabilir. İran, özellikle İsrail’in Lübnan’daki İran destekli Hizbullah’a yönelik başarılı operasyonlarının ardından son bir yılda ciddi biçimde zayıflamış durumda.
Bu koşullarda, Tahran’ın olası bir saldırıyı caydırıcılık unsuru olarak görmesi olasılığı da masada.
ABD ordusu ve bölgesel müttefikleri, Hürmüz Boğazı’nı İran saldırısına karşı korumak için harekete geçebilir. Ancak İran’ın daha önce yaptığı gibi sürat tekneleriyle boğazdan geçen tankerleri alıkoyması ya da trafiği engellemesi de mümkün. İran Devrim Muhafızları, son yıllarda bu bölgede çok sayıda batılı tankeri durdurmuş, 2024 Temmuz'unda İngiliz bayraklı bir petrol tankerine el koymuştu.
İran’ın boğazı tamamen kapatmasa bile sevkiyatı geciktirmesi, enerji piyasalarında paniğe yol açabilir ve küresel petrol ve gaz arzında aksamalara neden olabilir.
Hürmüz'e alternatif arayışları
Suudi Arabistan ve BAE, Hürmüz Boğazı’nı baypas edebilmek için uzun süredir çeşitli projelere yönelmiş durumda. Bu kapsamda Suudi Arabistan, doğudaki Abqaiq petrol sahasından Kızıldeniz’deki Yanbu limanına uzanan bir boru hattı inşa etti.
Aramco tarafından işletilen bu hattın günlük kapasitesi 5 milyon varil. 2019’da geçici olarak 2 milyon varil daha artırılmıştı. Hat, ağırlıklı olarak ülkenin batı kıyısındaki rafinerilere ham petrol taşıyor.
Veri analiz şirketi Kpler’e göre, Suudi Arabistan 2024 yılında batı kıyısındaki limanlardan günlük 1.5 milyon varil petrol ihracatı gerçekleştirdi. Bunun 839 bin varilini ham petrol oluşturdu.
