Memleketimden ‘evlilik’ manzaraları

İnsanlar dört bin yıldır neden evlenir, nasıl evlenir? Tarih boyunca dünyanın farklı coğrafyalarındaki farklı topluluklarda evlilik türleri ve uygulamaları nelerdir? Anadolu’da dünden bugüne evlilik gelenek ve görenekleri, bölgeler arası benzer ve farklı uygulamalar günümüz insanına neler anlatmaktadır? Akademisyen Dr. Gönül Bakay, iki ciltten oluşan Dünden Bugüne Dünyada ve Türkiye’de Evlilik Gelenek ve Görenekleri adlı kitabında, çocukluk yıllarından beri tanık olduğu, merakla izlediği evlilik geleneklerinin izini sürüyor, bu soruların yanıtlarını arıyor.   Kitabın birinci cildi geçmişten bugüne, evlilik ve aile kurma pratiğinin ilk adımı olan düğün törenlerinin ve bu törenlere ilişkin ritüellerdeki değişimlerin toplumsal kaynaklarının analizine odaklanıyor. İkinci cilt ise otuzdan fazla evlilik tipinin görüldüğü Türkiye’de evlenme tören ve âdetlerini, İslamiyet öncesi Türk topluluklarından başlayarak, Selçuklu, Klasik Osmanlı, Tanzimat ve nihayet Cumhuriyet dönemleri boyunca hem nicel hem de nitel açıdan ele almaya çalışıyor. Ayrıca ikinci cildin son bölümünde, ağırlıklı olarak Doğu ve Güneydoğu bölgelerindeki evlilik pratikleri ve âdetlerini mercek altına alan canlı tanıklıklar üzerinde, yazılı olmayan normların insan yaşamları üzerindeki etkilerini görmemizi sağlayan bir bölüm yer alıyor. 

Bir TV fenomeni: Gelin Evi

Sosyolog Cem Semercioğlu imzalı Türkiye’nin Gelin Evi adlı kitap ise bizi televizyon ekranlarına götürüyor. Türk televizyon tarihinin en popüler yapımlarından Gelin Evi, yayımlandığı süre boyunca fenomen olmakla kalmamış, ayrıca seyirciyi Türkiye gerçekleriyle de buluşturmuştu. Aynı zamanda programın yapımcısı da olan Cem Semercioğlu, Gelin Evi programı izleğinde Türkiye’deki evlilik kültürünü inceliyor. Bir televizyon programına katılan yarışmacılar üzerine yapılmış popüler kültür araştırması olmasının yanı sıra, televizyon sosyolojisi alanında derinlemesine incelemelerde bulunan kitap, bu anlamda Türkiye’de bir ilk olma özelliği taşıyor. Türkiye’nin Gelin Evi, gelin-damat ilişkilerinin gelişiminden ailelerin evlilikteki konumlarına, çeyiz kültüründen gelin kavramının ayrıntılarına dek veriler sunuyor.

Boşanma da ‘evliliğe’ dahil

Şiddet, hayata kast, terk, zina… Türkiye’de her yıl on binlerce çift boşanıyor. Peki, davullu zurnalı düğünlerle başlayan evlilikler neden mahkeme salonlarında ayrılıkla sonlanıyor? Attilâ İlhan’ın meşhur “Ayrılık da sevdaya dahil” dizesinde vurgulandığı gibi, boşanma da evlilik sürecine dahil olan ve bu yüzden hukuki düzenlemeye konu olması gereken bir olgu. 

• Tarih Boyunca Evlilik ve Beş Kıtadan Renkli Örnekler, Cilt I - Türkiye’nin Kültür Zenginliği: İlginç Evlilik Gelenekleri, Cilt II/ Dr. Gönül Bakay/ Kırmız Kedi Yayınları
• Türkiye’nin Gelin Evi/ Cem Semercioğlu/ Mona/ 226 Sayfa
• Boşanmanın Anatomisi/ Ahmet Aslan & Begüm Gürel/ İnkılap Kitabevi/ 148 Sayfa