Çin yoksa Apple da yok

Tripp Mickle / New York Times

ABD Başkanı Donald Trump siyasete girmeden yıllar önce, Apple ve ortakları iPhone’ları monte etmek üzere Çin genelinde devasa fabrikalar kurdu. Trump, ilk başkanlık kampanyasında, destekçilerine Apple’ı bu ürünleri Amerika’da üretmeye zorlayacağına dair söz vermişti.

Neredeyse on yıl sonra, pek bir şey değişmedi. Apple, üretimini ülkesine getirmek yerine Çin’den Hindistan, Vietnam ve Tayland’a kaydırdı. Neredeyse hiçbir şey Amerika’da üretilmiyor ve iPhone’ların yaklaşık %80’i hâlâ Çin’de yapılıyor.

Apple Çin'e bağımlı

Yıllardır süren baskılara rağmen, Apple’ın işleri Çin’e o kadar bağımlı ki teknoloji devi onsuz faaliyet gösteremiyor. Trump yönetiminin Apple’ın davranışlarını değiştirme yönündeki adımları, dünyanın en değerli halka açık şirketine zarar verme riski taşıyor. Apple’ın üretimini ABD’ye taşıması için –eğer bu mümkünse bile– hem şirketin hem de federal hükümetin çok fazla çaba göstermesi gerekecek.

Trump geçen ay Çin’den yapılan ithalata %145 vergi koyduğunu açıklamasının ardından geçen dört gün içinde, Apple 770 milyar dolarlık piyasa değerini kaybetti. Ancak Trump’ın Çin’deki tüketici elektroniği üreticilerine geçici bir muafiyet vermesinin ardından bu kayıpların bir kısmı geri alındı.

Perşembe günü, Wall Street analistleri Apple’ın en son çeyrekte satışlarının %4 arttığını açıklamasını bekliyor; bu artış kısmen gümrük vergileri yürürlüğe girmeden önce insanların iPhone satın almasına bağlanıyor. Bu rapor, analistlere Apple CEO’su Tim Cook’u gelecekteki vergiler, fiyat artışları ve şirketin Çin ile ABD’deki geleceği hakkında sorgulama fırsatı sunacak.

Apple ABD'ye 500 milyar $ yatırım yapacak

Şirket bu yıl, önümüzdeki dört yıl içinde ABD’ye 500 milyar dolarlık yatırım yapacağını ve 2026’da Houston’da yapay zekâ sunucuları üretimine başlayacağını açıkladı.

Gelişen teknoloji şirketlerine yatırım yapan Deepwater Asset Management’ın yönetici ortağı Gene Munster’a göre, ABD ile Çin arasında tam bir kopuş Apple’ın değerini yarıya indirebilir veya daha fazla düşürebilir. Şirketin değeri, Çin’de üretilen ürünlere bağlı satışlardan ötürü 3,2 trilyon dolardan 1,6 trilyon dolara düşebilir. Apple, üretiminin bir kısmını başka ülkelere taşısa bile bu düşüş yaşanabilir. Çinli müşterilere yapılan satışları da kaybederse (Güney Kore ile Çin arasında yaşanan bir gerilim sonrasında rakibi Samsung’un başına geldiği gibi) Apple’ın değeri 1,2 trilyon dolara kadar gerileyebilir. Pekin, hükümet çalışanlarının iPhone alımlarını caydırmaya şimdiden başladı.

Apple’ın değerinde yaşanacak büyük bir düşüş, borsa üzerinde de dalgalanma yaratır. Şirket, S&P 500 endeksinin yaklaşık %6’sını oluşturuyor. Bu da, fona yatırılan her 1 dolarlık yatırımın yaklaşık 6 cent’inin Apple hisselerine gittiği anlamına geliyor. Bu hisselerin yarı yarıya değer kaybetmesi, yatırımcılar ve çoğu 401(k) hesap sahibinin hisselerinin de yarıya inmesi demek olur.

Apple’ın Çin ile kökleri derin. Onlarca yıl önce şirket, Pekin ile birlikte, birçok ABD şirketinden farklı olarak, bir Çinli ortakla ortak girişim kurmadan Çin’de üretim başlattı. Ardından, cihazları Çin’de ucuza monte etme sanatını mükemmelleştirdi ve ürünlerini ülkenin büyüyen orta sınıfına sattı. Bu kombinasyon, Apple’a küresel akıllı telefon kârlarının %80’inden fazlasını kazandırdı ve yıllık 67 milyar dolarlık Çin satışı sağladı.

Zamanla, şirketin Çin ile bağları daha da güçlendi. Günümüzde yalnızca çoğu iPhone’u Çin’de üretmekle kalmıyor; Çinli tedarikçileri aynı zamanda Hindistan’da üretilen cihazların parçalarını monte ediyor ve Vietnam’da bile bileşenler ile AirPod’ları üretiyor.

Apple’ın Çin’e olan bağımlılığı, tedarik zincirini Trump yönetimi için bir tür teste dönüştürdü. Yönetim, daha fazla elektronik üretimini ABD’ye taşımak istiyor. Apple, diğer teknoloji şirketlerine kıyasla bu hedefi gerçekleştirme gücüne en fazla sahip olan şirket. En çok akıllı telefon üreten ve rakiplerinden daha fazla bileşen harcayan şirket olduğu için, tedarikçilerinin nerede faaliyet göstereceği üzerinde önemli bir etkisi var.

'ABD'de iPhone üretmek imkansız'

Apple, iPhone ve diğer cihazlarını ABD’de üretmeye direnç gösterdi çünkü şirketin operasyon ekibi bunun imkânsız olacağını tespit etti.  Şirket 10 yıl önce, Teksas’ta bir Mac bilgisayarı üretmeye çalıştıklarında vida tedariki ve güvenilir işçi bulma konusunda kötü bir deneyim yaşadı.

Çin’de, Apple’ın tedarikçileri 200 bin kişiyi bir araya getirebiliyor. Bu insanlar, yılların üretim deneyimine sahip binlerce mühendis tarafından denetlenen fabrikalarda çalışıyor. Çoğu, iPhone fabrikasına yakın yurtlarda yaşıyor; burada ekranlar ve diğer bileşenler, futbol sahasından uzun montaj hatlarında hareket ediyor.

TechInsights adlı pazar araştırma firmasından analist Wayne Lam, ABD’de bu kadar çalışanı ve deneyimli mühendisi bulmanın çoğu Amerikan şehrinde imkânsız olduğunu söylüyor. Apple’ın, ABD’deki daha az nüfusu telafi etmek için robotlarla daha fazla otomasyon geliştirmesi gerektiğini belirtiyor.

ABD'de üretilen iPhone'ların fiyatı iki katına çıkar

Lam, Apple ABD’de üretime geçerse, mevcut kâr marjını korumak için iPhone fiyatının 1.000 dolardan 2.000 dolara çıkması gerektiğini tahmin ediyor. Şirket, çalışan eğitimi ve bileşen üretim maliyetlerini zamanla azaltırsa, bu fiyat ilerleyen yıllarda 1.500 dolara düşebilir.

Lam, “Kısa vadede bu ekonomik olarak mümkün değil” dedi.

© 2025 The New York Times Company