Dev şirketler kesenin ağzını açtı, havada karbon avı başladı

David Gelles - Christopher Flavelle / The New York Times

Bu yaz Bill Gates, aralarında Amazon'un kurucusu Jeff Bezos, SoftBank'ın kurucusu Masayoshi Son ve Suudi Arabistan Prensi El Velid bin Talal'ın da bulunduğu dünyanın en zengin insanlarından bazılarının temsilcileriyle Londra'da bir araya geldi.

Bu görüşmede dünyanın iklim değişikliğiyle mücadelesine yardımcı olabilecek şirketlere yaptıkları ortak yatırımları değerlendirdiler. Portföylerindeki şirketler arasında dört tanesi özellikle sıra dışı bir hedefe sahip olarak göze çarpıyordu: Bu şirketler kâr amacıyla atmosferden karbondioksiti çıkarmak için çalışıyorlardı.

Dünyanın dört bir yanındaki ülkeler gezegeni ısıtan kirliliği gökyüzüne pompalamaya ve küresel sıcaklıkları rekor seviyelere çıkarmaya devam ederken, finans dünyası hem çevresel bir mucize hem de finansal bir talih kuşu arayışıyla yeni ortaya çıkan karbondioksit düşürme hedefini finanse etmek için yarışıyor.

Birkaç yıl öncesine kadar var olmayan bu teknoloji, henüz büyük ölçekte kanıtlanmış değil. Yine de benzersiz bir cazibesi var. Dünyayı ısıtan karbondioksitin bir kısmını ortadan kaldırmak sezgisel olarak mantıklı. Ve bunun için ödeme yapmaya istekli az sayıda ama giderek artan sayıda şirketle yatırımcılar, kaçınılmaz olarak küresel ısınmayla mücadeleye yardımcı olmak için gerekli olan büyük bir endüstri olacağına inandıkları bu alanda ilk hamleleri yapan olmak için yarışıyorlar.

6 yılda 5 milyar dolar yatırım

Yatırım bankası Jefferies'e göre, havadaki karbondioksiti çekmenin yolları üzerinde çalışan şirketler 2018'den bu yana 5 milyar dolardan fazla para topladı. Bundan önce bu tür yatırımlar neredeyse hiç yoktu.
Karbondioksit giderme projeleri geliştirmek için 50 milyon dolardan fazla para toplayan Kanada merkezli Deep Sky'ın CEO'su Damien Steel, “20 yıldır risk sermayesi yaparken gördüğüm en büyük fırsat bu” dedi ve sözlerini şöyle sürdürdü:

“Sektörün arkasındaki rüzgar şimdiye kadar baktığım çoğu sektörden daha büyük”

Gates tarafından bir araya getirilen ve Breakthrough Energy Ventures olarak bilinen grup, son yıllarda kurulan 800'den fazla karbon yakalama şirketinin en büyük destekçileri arasında yer alıyor. Diğer yatırımcılar arasında Silikon Vadisi risk sermayedarları, Wall Street'ten özel sermaye şirketleri ve United Airlines gibi büyük şirketler yer alıyor.

Yatırımcılar pazarın patlayıcı bir büyümeye hazır olduğuna inanıyor.

Karbondioksit avı başladı

1000'den fazla büyük şirket önümüzdeki birkaç on yıl içinde karbon emisyonlarını ortadan kaldırma sözü verdi. Bu çabaların bir parçası olarak, daha fazla şirket karbondioksit yakalamak için ödeme yapmaya başlıyor. Bu yıl Microsoft, Google ve British Airways, karbondioksit yakalama kredisi satın almak için toplam 1,6 milyar dolar taahhüt eden şirketler arasında yer aldı.

Karbondioksit yakalama endüstrisini takip eden bir web sitesi olan CDR.fyi'ye göre, bu rakam 2019'da 1 milyon dolardan daha azdı. Gelecek yıl, sektör yöneticileri şirketlerin bu tür alımlar için 10 milyar dolara kadar harcama yapabileceğine inanıyor. Yakın tarihli bir raporda McKinsey, pazarın 2050 yılına kadar 1,2 trilyon dolar değerinde olabileceğini öngördü.

Yeni gelişen bu alana büyük miktarlarda para aktarılıyor olsa da, bu projelerin yakın zamanda küresel sıcaklıklar üzerinde anlamlı bir etkisi olmayacak.

İklim değişikliğiyle mücadele için henüz çok yetersiz

Bugün İzlanda ve Kaliforniya'dakiler de dahil olmak üzere faaliyette olan birkaç düzine tesis var. Ancak bunların en büyükleri, insanların bir günde ürettiği sera gazlarının yalnızca bir kısmını yakalayabiliyor. Bu türden yüzlerce tesis daha inşa edilse bile, yıllık karbondioksit emisyonlarının %1'ini bile karşılamaya yaklaşamazlar.

Küresel sera gazı emisyonlarının haritasını çıkaran Climate Trace'in kurucularından olan eski Başkan Yardımcısı Al Gore ise bu girişimlere karşı mesafeli ve “Emisyonları azaltmak için ihtiyaç duyduğumuz zaman dilimi içinde kullanılabilir hale gelecekmiş gibi davranmayalım” şeklinde konuştu.

Geçen yıl bir Birleşmiş Milletler paneli, endüstrinin bir fark yaratma kabiliyeti konusunda önemli şüpheler ortaya koydu. Panelde, “Mühendislik temelli karbondioksitten uzaklaştırma faaliyetleri teknolojik ve ekonomik olarak, özellikle de ölçek olarak kanıtlanmadı ve bilinmeyen çevresel ve sosyal riskler oluşturuyor” denildi.

Bunun yerine, pek çok bilim insanı ve aktivist küresel ısınmayla mücadelenin en etkili yolunun, gezegeni ısıtan petrol, gaz ve kömürü hızla ortadan kaldırmak olduğunu söylüyor.

Bilim kurgu malzemesiydi, gerçeğe dönüştü

Karbondioksit yakalama, jeomühendislik olarak bilinen ve gezegeni soğutmak amacıyla doğal sistemleri manipüle etmek için tasarlanmış geniş bir spekülatif teknolojiler kümesinin en gelişmiş biçimi. Geçtiğimiz birkaç yıl içinde, iklim değişikliği daha da kötüleştikçe, bu tür fikirler bilim kurgu malzemesi olmaktan çıkıp ana akım haline geldi.

Emisyon azaldıkça endüstri daha da değerlenecek

Yatırımcılar, sıcaklıklar üzerindeki etkisi kısa vadede ihmal edilebilir olsa da, küresel emisyonlar düştükçe ve teknoloji daha güçlü hale geldikçe endüstrinin bir fark yaratmaya başlayacağına inanıyor.

Bundan onlarca yıl sonra, dünya tüm yeni sera gazı emisyonlarını tamamen ortadan kaldırabilse bile, Birleşmiş Milletler tarafından bir araya getirilen bilimsel bir organ olan Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli de dahil olmak üzere birçok uzman, küresel sıcaklıkları azaltmak için atmosferden bir miktar karbondioksit çıkarmanın gerekli olacağına inanıyor.

Madalyonun diğer yüzü: Zerre faydası yok

Eleştirmenler ise karbondioksitin uzaklaştırılmasının, iklim krizine neden olan davranışları devam ettirecek tehlikeli bir 'oyalama' olduğunu savunuyor.

Stanford Üniversitesi'nde inşaat ve çevre mühendisliği profesörü olan Mark Z. Jacobson, “Karbon yakalama fosil yakıt üretimini arttıracak; buna hiç şüphe yok. İklime zerre kadar faydası yok” dedi.

Ancak şimdilik ne yatırımcılar ne de müşteriler bu alandan uzak duruyor.

Aralarında Stripe, H&M, JP Morgan ve Meta'nın da bulunduğu bir grup şirket, karbondioksit yakalama için 1 milyar dolardan fazla yatırım taahhüdünde bulunmak üzere bir araya geldi. Airbus, Equinor ve Boeing gibi diğer şirketler de bu hizmet için ödeme yapmayı taahhüt etti.

Bazı şirketler emisyonlarını dengelemeye çalışıyor. Bazıları ise bir gün kâr edebilecekleri yeni bir sektörün gelişmesine yardımcı olmanın değerli olduğunu düşünüyor. Bazıları da sadece doğru olanı yapmaya çalıştıklarını söylüyor.

Online ödeme şirketi Stripe'ın iklim müdürü Nan Ransohoff, “Bu bizim günlük işlerimizle doğrudan bağlantılı değil, ancak dünyanın doğru yönde ilerlemesine yardımcı olmaya çalışmayı çok önemsiyoruz” dedi.

ABD yönetimi de destek veriyor

ABD hükümeti de sektörü destekliyor. Enflasyon Azaltma Yasası, doğrudan atmosferden uzaklaştırılan karbonun yakalanması ve depolanması için verilen vergi kredisini üç kattan fazla artırarak ton başına 180 dolara çıkardı. ABD Başkanı Joe Biden tarafından 2021 yılında imzalanan iki partili altyapı yasası, dört gösteri projesinin oluşturulması için 3,5 milyar dolar içeriyordu.

Ancak teknolojiye duyulan heyecan artsa da talebi karşılayacak kadar arz yok. CDR.fyi'ye göre tüm satın alımların yalnızca %4'ü gerçekleştirildi.

Maliyetleri çok yüksek

Sera gazlarını havadan çekmek de pahalı. Bugün karbondioksiti yakalamak ve tutmak ton başına 1000 dolara kadar mal olabiliyor. Pek çok analist, sektörün yükselişe geçmesi için fiyatın ton başına 100 dolar civarına düşmesi gerektiğini söylüyor.

Steel, “Bu bir piyasa değil. Piyasa likidite, tekrarlanabilirlik ve standartlar demektir. Burada bunların hiçbiri yok” şeklinde konuştu. 

Her sektörde olduğu gibi birçok girişimin başarısız olması muhtemel. Ancak yatırımcılar için bu, almaya değer bir risk.

© 2024 The New York Times Company