Dünyanın en büyük ikinci ekonomisi rota değiştiriyor: Gayrimenkule olan ilgi yerini elektrikli araçlara bıraktı

Gayrimenkul sektöründe yaşanan sorunlar kara deliğe dönüşerek Çin ekonomisini baskı altına aldı. Pekin yönetimi inşaat sevdasını terk etmeye çalışırken, The New York Times Çin'in yaşadığı ekonomik sıkıntıları mercek altına alarak dünyanın en büyük ikinci ekonomisinin yeni yol haritasını yazdı

06.11.2023 22:47

Keith Bradsher / The New York Times

Çin'in siyasi liderleri, ülkenin kırılgan toparlanmasını destekleme baskısı altında, ekonomiyi yavaş yavaş yeni bir rotaya yönlendiriyor. Artık büyümeyi sağlamak için gayrimenkule ve yerel borçlara bel bağlayamayan liderler, bunun yerine üretime daha fazla yatırım yapıyor ve merkezi hükümetin borçlanmasını artırıyor.

Yeni gözde elektrikli araçlar

Geçen hafta açıklanan verilere göre, Çin'de karşılaştırılabilir kayıtların tutulmaya başlandığı 2005 yılından bu yana ilk kez, devlet tarafından kontrol edilen bankalar, gayrimenkul kredilerini azaltmaya başladı. Bunun yerine, özellikle elektrikli araçlar ve yarı iletkenler gibi hızla büyüyen sektörlerdeki üreticilere büyük meblağlar aktarılıyor.

Bu yaklaşımın riskleri de var. Çin'in kronik bir fabrika fazlalığı var ve bu fazlalık iç pazar için ihtiyaç duyduğundan çok daha fazla. İmalata daha fazla ağırlık verilmesi muhtemelen daha fazla ihracata yol açacak ve bu da Çin'in ticari ortaklarını kızdırabilecek bir artış olacak. Çin'in fazladan kredi vermesi, Biden yönetiminin Enflasyonu Düşürme Yasası gibi yasalarla aynı sektörlerin bazılarında fazladan yatırımı teşvik etmeye çalışan Batı için de bir zorluk teşkil ediyor.

Gayrimenkul sektöründe sert kayıplar

İmalat kredilerine geçiş, Pekin'in Çin'in borç yükü altındaki emlak piyasasını kurtarma konusundaki isteksizliğinin altını çiziyor. İnşaat ve konut, ekonominin yaklaşık dörtte birini oluşturuyor ve şu anda fiyatlarda, satışlarda ve yatırımlarda sert düşüşler yaşanıyor.

Çin'in Weifang kentinde bir güneş ve rüzgar çiftliği. Çin halihazırda tüm dünyanın ihtiyacını karşılayacak kadar güneş paneli fabrikasına sahip. (Fotoğraf: Gilles Sabrié/The New York Times)

Çin'in yatırım hamlesi, konut sektöründeki sıkıntıları kısmen telafi ederek önümüzdeki aylarda daha fazla büyüme sağlayabilir. Ancak yerel borçlanmanın yerine daha fazla merkezi hükümet borçlanması, biriken borcun büyüme üzerinde yarattığı uzun vadeli baskıyı hafifletmek için pek etkili bir çözüm olmayabilir.

Uzun vadeli kalkınma için endişe duymalıyız

Standard Chartered'ın Çin baş ekonomisti Ding Shuang, Guangzhou'da Çinli ekonomist ve finans uzmanlarının katıldığı bir forumda yaptığı konuşmada, "Kısa vadeli kalkınma için bir sorun olduğunu düşünmüyorum, ancak orta ve uzun vadeli kalkınma konusunda endişelenmeliyiz" dedi ve sözlerini şöyle sürdürdü: "Gayrimenkulün bir taban seviyesinde olmadığını söylemek doğru olur"

Çin'in konut krizinin kökleri, fiyatları normalde kiralar veya hane halkı gelirleriyle gerekçelendirilebilecek seviyelerin çok üzerine çıkaran kırk yıllık borç kaynaklı spekülasyona dayanıyor. Çin'in politika yapıcıları birkaç yıl önce kredileri dizginlemeye başlayarak sektörün son dönemdeki düşüşünü tetikledi ve şimdi yeni bir konut kredisi furyası başlatarak sektörü kurtarmak konusunda isteksiz görünüyor.

Çin ekonomisinde kırılganlık sürüyor

Hükümet, ülke liderlerinin geçen yıl ekonomiyi durduran "sıfır COVID" kısıtlamalarının çoğunu kaldırmasının ardından Çin ekonomisinin 2023'te toparlanacağına inanıyordu. Ancak ilk faaliyet patlamasının ardından büyüme ilkbahar ve yaz aylarında gecikti. Kırılganlıklar ise devam ediyor: İmalat faaliyetleri Ağustos ve Eylül aylarında büyüme gösterdikten sonra geçen ay tekrar tökezledi.

Geçtiğimiz hafta, Çin'in en üst düzey lideri Xi Jinping'in başkanlık ettiği bir konferansta, Komünist Parti ve hükümet yetkilileri finans politikasını görüşmek üzere özel olarak bir araya geldi. Daha sonra yapılan resmi açıklamaya göre, konferansta gelişmiş imalat sanayilerine daha fazla mali kaynak aktarılması ve yerel yönetimlere yardım edilmesi kararlaştırıldı.

Çin'in Weifang kentindeki bir toptancı, meyve ve sebze pazarında domates paketliyor. Ülkenin ekonomistleri, ekonominin Mao döneminden bu yana en zorlu sınavıyla karşı karşıya olduğunu söylüyor. (Fotoğraf: Gilles Sabrié/The New York Times)

Konut piyasası zorlanırken, devlet destekli finansmanla beslenen fabrika inşaatları hızla devam ediyor.

Güneş paneli fabrikasında dünya lideri

Çin halihazırda tüm dünyanın ihtiyacını karşılamaya yetecek kadar güneş paneli fabrikası inşa etmiş durumda. Çin, Avrupa ve Amerika Birleşik Devletleri'nde satılan her arabayı üretmeye yetecek kadar otomobil fabrikası kurdu. 2024'ün sonuna kadar Çin, sadece beş yıl içinde şu anda Avrupa, Japonya ve Güney Kore'de faaliyette olan tüm petrokimya fabrikaları kadar petrokimya fabrikası inşa etmiş olacak.

Yatırımlar yeni üretim teknolojilerine kaydı

Uluslararası Finans Forumu tarafından Guangzhou'da düzenlenen son toplantıya katılan ekonomistler, ülkenin 1976 yılında Mao Zedong'un ölümünden hemen sonraki yıllardan bu yana karşılaşmadığı türden zorluklarla karşı karşıya olduğunu kabul etti. Ancak yeni üretim teknolojilerine yapılan büyük yatırımların karşılığını alacağını öngördüler.

Birçok ekonomist, imalat sektörüne daha fazla para aktarmanın ekonominin genelini düzeltmeyebileceğine dair endişelerini dile getirdi. Gayrimenkul sektörü hala çürümeye devam ediyor ve sorun o kadar büyük ki, ekonomik çıktının yüzde 6 ila 7'sini oluşturan otomobil üretimi gibi sektörlerdeki büyümeyle bu sektördeki sıkıntıları telafi etmek oldukça güç olacak.

Çin'in Weifang kentindeki bir toptancı pazarında kamyona meyve yükleyen işçiler. (Fotoğraf: Gilles Sabrié/The New York Times)

Çin'deki fabrika inşaatı savurganlığının etkisi küresel boyutta hissediliyor: Birçok Çinli harcamalarını kıstığı için ek üretimin büyük bir kısmının ihraç edilmesi muhtemel. Ancak ABD ve Avrupa Birliği, Çin ile olan ticaret açıklarının daha da artmasını kabul etmeye pek istekli değil. Avrupa Birliği halihazırda Çin'in elektrikli araç endüstrisinin devlet sübvansiyonlarını kullanmasını soruşturuyor ve Brüksel ile Pekin arasında yeni bir ticari çatlağa yol açıyor.

Çin'in fabrikaları onlarca yıldır dünya genelinde hakimiyet kazanıyor. Birleşmiş Milletler Sınai Kalkınma Örgütü verilerine göre Çin'in küresel üretimdeki payı 2000 yılından bu yana yaklaşık beş kat artarak yüzde 31'e ulaştı. Amerika Birleşik Devletleri'nin payı yüzde 16'ya gerilerken, Çin'in dahil olmadığı gelişmekte olan ülkelerin payı yüzde 19'da kaldı.

Çin'in Weifang kentinde terk edilmiş bir inşaat alanı. Konut kredilerini dizginledikten sonra Çinli politika yapıcılar rotayı değiştirip inşaat sektörünü kurtarma konusunda isteksiz. (Fotoğraf: Gilles Sabrié/The New York Times)

Elbette Çin'in yaklaşımında değişmeyen bir şey var: Büyümeyi desteklemek için borçlanmaya olan bağımlılık. Yetkililer yıllardır defalarca ülkenin borç bağımlılığını dizginlemeye çalıştı. Başbakan Yardımcısı Liu He, 2018'de yaptığı bir konuşmada bunun üç yıl içinde gerçekleşeceği sözünü verdi.

Bunun yerine, yerel yönetim borçları 2020'den bu yana artarak geçen yıl yaklaşık 8 trilyon dolara ulaştı ve yerel yönetimlerin yarı bağımsız borçlanma birimleri trilyonlarca dolar daha fazla kredi biriktirdi. Çin'in toplam borcu, ülkenin ekonomik çıktısına oranla, ABD ve diğer birçok gelişmiş ülkedeki borçtan çok daha büyük bir hale geldi.

Pekin Üniversitesi Ulusal Kalkınma Okulu Direktörü Yao Yang, Eylül ayında yaptığı açıklamada borç kontrol çabalarının başarılı olamadığını söyledi. Yang bir konuşmasında "2014-2018 yılları arasında borç hızla arttı; 2020'den sonra durum daha da kötüleşti. Bu durum, önceki borç azaltıcı önlemlerin etkisiz ve bazı durumlarda ters etki yarattığını gösteriyor" ifadelerini kullandı.