New York Times yazdı: Trump'ın Suriye'ye yaklaşımı İsrail'in askeri stratejisini karıştırıyor

Michael D. Shear / New York Times

İsrail, Beşar Esad’ın devrilmesinden bu yana Suriye’ye 700’den fazla hava saldırısı düzenledi. Bu saldırılardan biri, başkent Şam’daki cumhurbaşkanlığı sarayının sadece birkaç metre yakınına isabet etti.

İsrailli yetkililere göre bu operasyonların temel hedefi, silahların düşman grupların eline geçmesini engellemek ve İsrail sınırına yakın güneybatı Suriye’de bu grupların konuşlanmasını önlemekti.

Eski Ulusal Güvenlik Danışmanı Uzi Arad’a göre bu yaklaşım, İsrail’in Lübnan’ın güneyinde Filistinli ve Hizbullah militanlarıyla yıllarca süren mücadelesinden çıkarılan bir ders. Arad, İsrail’in geçmişte Lübnan’dan gelen saldırılara karşı verdiği mücadeleyi hatırlattı.

İsrail, El Kaide ile bağlantılı geçmişi olan yeni Suriye hükümetini “aşırı” olarak tanımlıyor. Ancak 2 Mayıs’taki saray yakınındaki saldırıdan sadece birkaç gün sonra, dönemin ABD Başkanı Donald Trump, Suriye lideri Ahmed Şara ile görüşerek ülkeye uygulanan tüm yaptırımların kaldırılacağını açıkladı. Trump, Şara’nın “ülkesini toparlama şansı” olduğuna inandığını söyledi.

14 Mayıs’taki bu görüşmeden sonra İsrail’in Suriye’ye yönelik hava saldırıları neredeyse tamamen durdu.

ABD, İsrail’in en güçlü müttefiki. Ancak Trump’ın Şara’ya uzattığı zeytin dalı, hem yeni Suriye yönetimine beklenmedik bir destek sağladı hem de İsrail hükümetinin Suriye’deki istikrarsızlıktan faydalanma çabalarını sekteye uğrattı.

Tel Aviv merkezli Ulusal Güvenlik Araştırmaları Enstitüsü’nden Carmit Valensi’ye göre, İsrail Şara’nın yumuşak ve pragmatik görüntüsüne kuşkuyla yaklaşıyor. Valensi, İsrail’in saldırılarının büyük kısmının Esad rejiminden kalan stratejik silahları hedef aldığını belirtti. Ancak İsrail'in son dönemde doğrudan çatışmayı azaltma ve diyalog kanalları arama eğiliminde olduğunu da ekledi.

İsrailli yetkililer, saldırıların ardında farklı gerekçeler olduğunu dile getirdi. Bunlardan biri, Suriye’de yaşayan Dürzi azınlığa duyulan dini ve etnik yakınlık. İsrail’de yaklaşık 150 bin Dürzi yaşıyor; bu topluluk askerliğe katılıyor ve siyasette aktif rol alıyor. İsrail ordusu geçtiğimiz ay yaptığı açıklamada, “İsrail’deki Dürzi kardeşlerimize duyulan derin bağlılık” nedeniyle Suriye’deki Dürzi topluluklara destek verileceğini belirtti.

Ancak saldırıların nedeni yalnızca Dürzilere destekle sınırlı değil. İsrail, Esad’ın 8 Aralık’ta iktidardan düşmesinden sadece bir hafta sonra 450'den fazla saldırı gerçekleştirdi. Bu saldırılarda Suriye donanması, savaş uçakları, insansız hava araçları, tanklar, hava savunma sistemleri, silah fabrikaları ve çeşitli füze ve roket altyapısı hedef alındı.

Yeni Suriye yönetimi şu ana kadar İsrail’e saldırmadı. Şara, savaş yorgunu olduklarını ve tüm ülkelerle barış içinde yaşamak istediklerini belirtti.

Trump’ın uzlaşmacı tutumu, İsrail’in Suriye stratejisini zorlaştırdı. Eski Ulusal Güvenlik Danışmanı Yaakov Amidror, “Suriye’de başka bir Husi benzeri oluşum istemiyoruz” dedi. İran destekli Husiler, Yemen’in kuzeyini kontrol ediyor ve Gazze savaşı nedeniyle İsrail’e füze saldırıları düzenliyor.

Şara, El Kaide bağlantılarından uzaklaştığını ve Batı için güvenilir bir ortak olmak istediğini söylüyor. Ancak İsrailli yetkililer bu söylemlere şüpheyle yaklaşıyor. İsrail Dışişleri Bakanı Gidon Saar, mart ayında yaptığı açıklamada, Suriye’nin makul bir yönetime geçtiği düşüncesini “saçma” olarak nitelendirmişti. Saar’a göre, Şara ve çevresi “cübbe yerine takım elbise giymiş cihatçılar.”

Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un Şara ile yaptığı görüşmeden sonra İsrail’in saldırılarına yönelik eleştiriler de arttı. Macron, “Ülkenizin güvenliğini, komşularınızın toprak bütünlüğünü ihlal ederek sağlayamazsınız” dedi.

İsrail’de de bu stratejiye eleştiri yöneltenler var. İsrail askeri istihbaratının eski başkanı ve INSS Direktörü Tamir Hayman, saldırıların radikalizmi körükleyebileceğini savundu. Hayman, “Artık bu operasyonları alışkanlıkla yapıyoruz gibi hissediyorum, hepsi yeniden gözden geçirilmeli” dedi.

Türkiye'nin etkisini sınırlamak istiyor

Askeri uzmanlara göre, İsrail’in saldırılardaki bir diğer amacı da Golan Tepeleri’ne yakın güneybatı Suriye’yi kontrol altında tutmak. Ayrıca İsrail, Suriye’de artan Türk etkisini sınırlamak istiyor. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Suriye’de siyasi ve askeri nüfuz kurma çabalarını artırmış durumda.

Amidror’a göre, “Türkler Suriye’de askeri bir üs kurar ve mevcut rejimi İsrail’e karşı kullanılabilecek kapasitelere ulaştırırsa çatışma kaçınılmaz olabilir.”

Ancak uzun vadede İsrail’in Suriye’ye yönelik stratejisini zorlaştırabilecek olan unsur, ABD’nin Suriye ile yeniden ilişkiler kurma çabaları olabilir. Trump, bu ay Suudi Arabistan’da yaptığı konuşmada, yeni Suriye yönetiminin ülkeyi istikrara kavuşturmasını ve barışı sağlamasını umduğunu dile getirerek "Onlar acının, savaşın, ölümün her türlüsünü yaşadı. Bu yüzden yönetimim normal ilişkilerin yeniden tesisi için ilk adımları attı" dedi. 

© 2025 The New York Times Company