NYT, Gazze'de beklenen ateşkesi yazdı: Uzun süren savaşta değişen dengeler

Aaron Boxerman / The New York Times

Hamas, salı günü yaptığı açıklamada, Gazze’de ateşkes ve esir takası için İsrail ile "ciddi ve olumlu görüşmeler" yapıldığını duyurdu.
 
Görüşmelere katılan ülkelerin yetkilileri, her iki tarafın da çatışmaların durmasına yönelik bir ateşkese yakın olabileceğini belirtiyor. Savaş, 7 Ekim 2023’te Hamas’ın İsrail’e saldırılarıyla başlamıştı. Bu, Gazze’de Kasım 2023’te gerçekleşen bir haftalık ateşkesten bu yana ilk ciddi ateşkes anlamına gelebilir. Kasım 2023’teki ateşkes sırasında Gazze halkı kısa bir nefes almış ve 105 rehine serbest bırakılmıştı.
 
Ancak aylardır süren müzakerelerde defalarca umutlar yükselip ardından yeni bir çıkmazla
suya düşmüştü.

Masada neler var?

Önceki müzakerelerin aksine, bu kez her iki taraf da görüşmelerin detaylarını medyaya sızdırmaktan büyük ölçüde kaçınıyor. Bazı analistler, bu gizliliğin İsrail ve Hamas’ın bu kez bir anlaşmaya daha ciddi yaklaştığını gösterdiğini söylüyor.
 
Görüşmelere aşina yetkililere göre, arabulucular 60 günlük bir ateşkes önerdi. Bu süre zarfında Hamas, Gazze’de tuttuğu, bazılarının öldüğü bildirilen, yaklaşık 100 rehineden bir kısmını serbest bırakacak. Buna karşılık, İsrail’de tutuklu Filistinliler de serbest bırakılacak.
 
Katar ve Mısır’ın, ABD ile birlikte arabuluculuk yaptığı bu görüşmelerde, başlangıçtaki bu ateşkesin kalıcı bir barışa evrilmesi umut ediliyor.
 
İsrail, Gazze’nin kuzey ve güneyini ikiye bölen Netzarim koridoru ve Mısır sınırı boyunca uzanan Filadelfi koridorunda askeri varlığını sürdürmekte ısrarcı. Hamas ise daha önce İsrail’in tamamen ve hızlı bir şekilde Gazze’den çekilmesini talep etmişti. Ancak grup, İsrail’in bu bölgelerde bir süre kalmasına, uzun vadede çekilmesi koşuluyla, artık daha toleranslı yaklaşıyor.

Savaş neden uzadı?

İsrail ve Hamas arasında aylarca süren derin bir tıkanma yaşandı. İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, 7 Ekim 2023’te yaklaşık 1200 kişinin hayatını kaybettiği Hamas saldırılarından sonra Gazze’de Hamas’ı yok etme sözü verdi. Bu, İsrail tarihinin en kanlı günüydü.
 
Hamas ise rehinelerin serbest bırakılması için İsrail’in savaşı sona erdirmesini, güçlerini tamamen çekmesini ve İsrail hapishanelerindeki çok sayıda Filistinliyi salıvermesini şart koşuyordu.
 
ABD, Katar ve Mısır, tarafları üç aşamalı bir anlaşmaya ikna etmeye çalıştı. Ancak bu çabalar defalarca başarısızlıkla sonuçlandı.
İsrail’de hükümete tepki gösterenler Netanyahu’yu rehine krizine çözüm bulmaktansa, kendi siyasi çıkarlarını ve müttefiklerini ön planda tutmakla suçladı. Netanyahu’nun koalisyonu, Gazze’yi kontrol altına alıp orada Yahudi yerleşimleri kurmayı isteyen aşırı sağ partilere dayanıyor. Bu partiler, başbakanın onayladığı bir ateşkese karşı çıkarak hükümeti devirebilir. Netanyahu, rehinelerin serbest bırakılması için elinden geleni yaptığını, ancak Hamas’ın yok edilmesi konusunda ödün vermeyeceğini söylüyor.
 
Hamas ise Gazze halkı için ağır bedeller ödenmesine rağmen savaşmaya devam ediyor. Gazze sağlık yetkililerine göre, yaklaşık 45 bin kişi öldü, çok daha fazlası yaralandı ve 2 milyon insan evlerini terk etmek zorunda kaldı. Bazı Filistinliler, Hamas’ın artık daha büyük bir dava için değil, Gazze’deki savaş sonrası iktidarını kurtarmak için mücadele ettiğini düşünüyor.

Ateşkese giden süreçte ne değişti?

Orta Doğu’daki dengeler son aylarda dramatik bir şekilde değişti ve bu durum, bazı yetkililer ve diplomatlar tarafından bir anlaşma için "elverişli koşullar" olarak değerlendiriliyor.
Aralık başında, ABD’nin seçilmiş Başkanı Donald Trump, sosyal medyada rehineler serbest bırakılmazsa "CEHENNEMİ YAŞATIRIZ" şeklinde bir mesaj paylaştı ve "Sorumlular, tarihte görülmemiş şekilde vurulacak" dedi.
 
İsrail’de birçok kişi, bu mesajı hem Netanyahu’ya hem de Hamas’a yönelik bir uyarı olarak yorumladı. Trump, İsrail’in savaşı “bitirmesi” çağrısında bulunurken, Gazze’de savaş sonrası düzen için vizyonu hala belirsiz.
 
Kasım ayında, Trump’ın Orta Doğu elçisi olarak atadığı Steven Witkoff’un Netanyahu ve Katar Başbakanı ile bir araya gelmesinin ardından müzakereler hız kazandı. ABD yetkilileri, İsrail’in Gazze’de askeri gücüyle elde edebileceği hemen her şeyi başardığını öne sürdü. Aynı zamanda, İsrail’de rehinelerin kaderine dair endişeler de artıyor. Aileleri, rehinelerin bir kışı daha esaret altında geçiremeyeceğinden korkuyor.
 
Hamas’ın liderleri ve savaşçıları büyük ölçüde öldürüldü ve grup, her zamankinden daha izole bir durumda. İsrail yetkilileri, bu durumun Hamas’ı bir uzlaşmaya itebileceğini umuyor.
 
Hamas’ın müttefiki Hizbullah, Gazze’deki savaş sona erene kadar İsrail’e roket ve insansız hava araçları fırlatmaya devam edeceğini söylemişti. Ancak İsrail, Hizbullah’ın birçok liderini ve militanını öldürdükten sonra, Lübnanlı grup geri adım attı ve geçen ay ayrı bir
ateşkes anlaşmasını kabul etti.
 
Kısa bir süre sonra, Suriye’nin başkenti Şam’a isyancı güçlerin girmesiyle Beşar Esad’ın yıllardır süren iktidarı sona erdi. Esad, Hamas ve Hizbullah’ın destekçisi İran’ın önemli bir müttefikiydi. Her iki grup da artık bölgedeki destekçilerinin geri çekildiğini görüyor.
Hamas liderleri, bir zamanlar İran destekli milislerle İsrail’e karşı bölgesel bir savaş hayali kuruyordu. ABD Dışişleri Bakanı Anthony Blinken  aralık ayının başında konuyla ilgili açıklamasında “artık yardım gelmeyeceğini fark etmiş durumdalar” dedi.

© 2024 The New York Times Company