NYT Rusya'nın küresel ajan ağını yazdı: Putin Brezilya'yı nasıl Rusya'nın casus fabrikası yaptı?

New York Times, özellikle Rusya'nın Ukrayna'yı işgali sonrası Moskova yönetiminin Brezilyalı ajanlarla nasıl ABD, Orta Doğu ve Asya'da ajanlık faaliyetleri yürüttüğünü ortaya çıkardı

Michael Schwirtz / Jane Bradley New York Times

Artem Shmyrev, Rio’da başarılı bir girişimci, sevgilisiyle yaşayan sıradan bir Brezilyalı gibi görünüyordu. Şehrin merkezinde, ABD Konsolosluğu’na sadece bir blok uzaklıktaki ofisinde 3D baskı işleri yapıyor, müşterileriyle güven kazanıyordu. Ancak gerçekte, Shmyrev bir Rus istihbarat subayıydı. Sahte bir Brezilya kimliğiyle, altı yıl boyunca mükemmel bir kılıkla yaşamıştı.

Gerçek adı Artem Shmyrev olan ajan, Brezilya’da Gerhard Daniel Campos Wittich adıyla kayıtlıydı. Sahte bir kimliğe değil, tamamen yasal belgelerle oluşturulmuş bir Brezilyalı kimliğe sahipti: Doğum belgesi, pasaport, askerlik belgesi, seçmen kaydı hepsi gerçekti.

Shmyrev yalnız değildi. Yıllar süren bir soruşturmaya göre, Rusya, Brezilya’yı onlarca derin örtülü casusunu dünyaya göndermek için bir kuluçka merkezi olarak kullandı. Amaç Brezilya’yı gözetlemek değil, Brezilyalı olmak ve bu sahte kimliklerle ABD, Avrupa ve Orta Doğu’da görev yapmaktı.

Operasyon Doğu: Casuslar deşifre oldu

Shmyrev’in ve diğer Rus ajanlarının planları, 2022’de Ukrayna’ya yönelik işgalin ardından çöküşe geçti. İşgalle birlikte dünya genelinde istihbarat servisleri Kremlin’in faaliyetlerine karşı ortak hareket etmeye başladı.

Aynı yılın Nisan ayında CIA, Brezilya Federal Polisi’ne olağanüstü bir bilgi aktardı: Rus askeri istihbaratına bağlı bir ajan, Uluslararası Ceza Mahkemesi’nde staj yapmak üzere Hollanda’ya gelmişti. Bu kişi, “Victor Muller Ferreira” adıyla Brezilya pasaportu taşıyordu, hatta Johns Hopkins Üniversitesi’nden yüksek lisans derecesi bile almıştı. Gerçekteyse adı Sergey Cherkasov’du. Hollandalı yetkililer ülkeye girişini reddetti, o da Brezilya’ya geri gönderildi.

Brezilyalı yetkililer onu havalimanında gözaltına almak için yasal gerekçeye sahip değildi. Birkaç gün boyunca otelde gözetim altında tuttular. Ardından sahtecilik suçlamasıyla tutukladılar.
Cherkasov’un da tüm belgeleri gerçeği yansıtıyordu. Ancak doğum belgesi üzerinden yapılan incelemede, kimlikte yer alan annenin gerçekte çocuk sahibi olmadığı, babanın ise hiç var olmadığı anlaşıldı. Bu kırılma noktasıydı.

Federal polis, milyonlarca kimlik kaydını tek tek inceleyerek başka “hayaletleri” aramaya başladı: Gerçek belgelere sahip ama Brezilya’da hiçbir yaşam izi olmayan kişiler. Bu araştırma, “Operação Leste” (Doğu Operasyonu) olarak adlandırıldı ve Rusya’nın yıllar süren gizli operasyonunu ortaya çıkardı.

Kimliği açığa çıktı, en son Malezya'da görüldü

Şu ana kadar dokuzu tespit edilen Rus ajanların bazıları kamuoyuna ilk kez açıklandı. Brezilya’nın soruşturması sekizden fazla ülkeye uzandı. ABD, İsrail, Hollanda, Uruguay ve diğer Batılı istihbarat servisleriyle iş birliği sağlandı.

Shmyrev’in profili oldukça dikkat çekiciydi. Yalnız çalışmayı seviyordu, ofisini kameralarla donatmaktan kaçınıyor, bilgisayarını internete bağlamıyordu. Seyahatlerini sık yapıyor, Avrupa ve Asya’ya git-gellerde bulunuyordu. Çalışma arkadaşları onun “endüstriyel casusluk” yaptığını şaka yollu dile getirdiğini hatırlıyor. Ancak kimse onun gerçek kimliğinden şüphelenmemişti.

Oysa Shmyrev, ajanlık hayatından bıkkın ve umutsuzdu. 2021’de eşine attığı bir mesajda, “İki yıldır olmam gereken yerde değilim” diyordu. Eşi, Irina Shmyreva, kendisi de bir Rus ajan olarak, “Eğer normal bir aile hayatı isteseydin, yanlış bir seçim yaptın,” diye yanıtlıyordu.

2023 başında Shmyrev, Malezya’ya gideceğini söyleyerek ülkeyi terk etti. Geri dönmek üzere aldığı dönüş biletine rağmen Brezilya’ya bir daha ayak basmadı. Evinin kasasında 12 bin dolar ve elektronik cihazlar bıraktı. Polis, bu cihazlardan ele geçirdiği mesajlar ve belgeler sayesinde operasyonun derinliğini ortaya koydu.

Küresel ajan ağı dağıldı

Shmyrev gibi pek çok Rus ajanı, Brezilya kimliğiyle Avrupa’ya, Güney Amerika’ya ve Afrika’ya yayılmıştı. Uruguay’a geçen bazı casuslar, orada da kimlik belgeleri edinmişti. Brezilya, Uruguay ve diğer ülkeler, Interpol aracılığıyla bu kişileri ifşa etti.

Casusluk suçlamaları doğrudan dile getirilmese de, Interpol aracılığıyla sahte belgeler kullanmak suçlamasıyla mavi bülten çıkarıldı. Bu sayede casusların isimleri, parmak izleri ve fotoğrafları 196 ülkeye gönderildi. Bu hamle, Kremlin için büyük bir darbe anlamına geliyor.

Tek tutuklu kalan isim, Cherkasov. Sahtecilikten 15 yıl hapis cezasına çarptırıldı, cezası daha sonra beş yıla indirildi. Rusya, onu “uyuşturucu kaçakçısı” olduğu gerekçesiyle geri istemeye çalıştı. Ancak Brezilyalı yetkililer, bu talebi reddetti.

Casuslukla değil açığa çıktıkları için cezalandırıldılar

Brezilyalı yetkililer, bu operasyonla yalnızca casusları ortaya çıkarmadı. Aynı zamanda bir mesaj verdi. “Bir casusun başına gelebilecek en kötü şey nedir?” diye sorduklarını belirten üst düzey bir yetkili, yanıtı şöyle verdi:

Tutuklanmak değil. Kimliğinin ifşa edilmesi.

Bu casuslar artık istihbarat dünyasında bir daha görev alamayacaklar. Kremlin’in derin gizlilikle yürüttüğü illegal ajan programı, belki de tarihte ilk kez bu kadar sistematik biçimde çökertilmiş oldu.

© 2025 The New York Times Company

Tahran sakinleri bedel ödeyecek hem de çok yakında İzmir'de belediye işçilerinin grevi sona erdi İsrail İran'ın Şahrud bölgesindeki füze motoru üretim tesisini vurdu Nihat Genç entübe edildi Seferihisar'da 1 mahalle tahliye edildi Sabah kalkınca mı yoksa yatmadan önce mi duş alınmalı?