NYT'den TikTok analizi: Hangi ülkeler, nasıl kısıtlamalar uyguluyor?

Meaghan Tobin / The New York Times

Rusya, yasaklı içerikleri kaldırmadığı gerekçesiyle TikTok’a para cezası verdi. Romanya’da başkanlık seçimlerinin sonuçları, platformun yabancı etki yaymak için kullanıldığına dair endişeler nedeniyle iptal edildi. Arnavutluk, bir gencin internet üzerindeki tartışma sonrası birini bıçaklayarak öldürmesinin ardından TikTok’u bir yıl süreyle yasakladı. Arnavutluk Başbakanı Edi Rama, “Ya TikTok Arnavutluk’un çocuklarını korur ya da Arnavutluk, çocuklarını TikTok’tan korur” dedi.
 
Tüm bunlar sadece son bir ay içinde yaşandı.
 
Bu hafta, yaklaşık 150 milyon kişinin uygulamayı kullandığı ABD’de TikTok ve Çinli ana şirketi ByteDance, uygulamanın satılmasını veya yasaklanmasını zorunlu kılacak bir yasanın iptali için Yüksek Mahkeme’ye başvurdu.
 
TikTok, son yıllarda dünya genelinde yasal ve siyasi incelemelerle karşı karşıya. En az 20 ülkede tamamen veya kısmen yasaklanırken, hükümetler özellikle gençler arasında geniş etkisi ve Çin ile olan bağlantıları nedeniyle endişelerini artırdı.
 
Artan şüphelere rağmen, TikTok dünya genelinde inanılmaz derecede popülerliğini koruyor. Uygulamayı her ay 1 milyardan fazla kişi kullanıyor.
 
TikTok’un farkı, kullanıcıları sürekli kaydırmaya teşvik eden, çoğunlukla kısa videolardan oluşan içerik akışını öneren özel algoritmasından kaynaklanıyor. ByteDance, bu teknolojiyi 2016 yılında TikTok’un Çin’deki kardeş uygulaması Douyin ile geliştirdi. Douyin, Çin’in en popüler uygulamalarından biri haline gelerek şirketin gelirinin büyük kısmını sağlıyor. ByteDance, bu teknolojinin yurtdışında da büyük ilgi göreceğini öngörerek 2017’de TikTok’u piyasaya sürdü.
 
TikTok’un algoritması dünya genelinde dikkatleri üzerine çekerken, yasa yapıcıları da alarma geçirdi. TikTok onlara göre, hızla kedi videoları ve dans trendlerinin ötesine geçerek potansiyel olarak sosyal, siyasi ve ekonomik bir tehdit haline geldi.
 
Montana’dan Yeni Zelanda’ya kadar birçok yetkili, TikTok’un şiddeti teşvik etmek, yanlış bilgi yaymak ve ruh sağlığını kötüleştirmek için kullanılabileceği konusunda uyarıda bulundu. Yasa yapıcılar ayrıca TikTok’un kullanıcıların konum ve tarama geçmişi gibi verilerini Çin hükümetiyle paylaşabileceğinden endişe ediyor. Gençlerin “algoritmanın korkutucu tuzaklarından” korunması gerektiğini söyleyen Rama, bu konuda dikkatli olunması çağrısında bulundu.
 
TikTok, bu endişelerin abartılı olduğunu savunuyor. Şirket tarafından yapılan bir açıklamada, etki operasyonlarına karşı mücadele eden ekipleri olduğu ve bu çalışmalarını kamuoyuyla paylaştığı belirtildi. TikTok’un algoritmasının, “içerik tarafsızlığını koruma” amacı taşıdığı ve kullanıcıların ilgi gösterdiği içerikleri temel alarak sıralama yaptığı ifade edildi.
TikTok, ana şirketi ByteDance’in çoğunlukla küresel yatırımcıların sahipliğinde olduğunu belirtti. Ancak Çin hükümetinin de herhangi bir satışa karşı çıkma yetkisine sahip olduğu iddia edildi.
 
Singapur merkezli danışmanlık firması Momentum Works’un CEO’su Jianggan Li, Meta ve Google gibi küresel internet ürünlerine sahip diğer şirketlerin de dünya genelinde incelemelerle karşı karşıya olduğunu belirtti. Ancak Li, “ABD merkezli şirketler oldukları için, Batı’daki politikacıların ve düzenleyicilerin gözünde TikTok’un karşılaştığı güvensizlikle karşılaşmıyorlar” dedi.

İşte hükümetlerin TikTok’a yönelik attığı adımlar:

Hindistan ve Nepal'de tamamen yasak

ABD’de uygulanacak bir yasak, TikTok’u en önemli pazarlarından birinden mahrum bırakabilir. Ancak TikTok, daha önce o dönemdeki en büyük kullanıcı kitlesini kaybetme sürecini yaşamıştı. Hindistan hükümeti, 2020 yılında Çin ile süregelen jeopolitik gerilimin sınır boyunca yaşanan çatışmalara dönüşmesinin ardından uygulamayı yasakladı.
 
TikTok, Hindistan’da uygulama mağazalarından kaldırıldı ve web sitesi engellendi. Bu durum, uygulama üzerinden gelir elde eden içerik üreticilerini diğer platformlarda yeniden bir kitle oluşturmaya zorladı. Yerel bazı alternatifler ortaya çıksa da, en büyük kazananlar ABD merkezli teknoloji devleri oldu. Hem YouTube hem de Instagram, şu anda Hindistan’da ABD’deki kullanıcı sayılarının yaklaşık iki katına ulaştı.
 
Komşu Nepal’de ise yetkililer, hükümetin “toplumsal uyumu bozucu nefret söylemi” olarak tanımladığı içerikleri sınırlamayı reddetmesi nedeniyle TikTok’u neredeyse bir yıl süreyle çevrimdışına aldı. Bu yasak, mevcut başbakan K.P. Sharma Oli’nin dördüncü kez göreve gelmesinin ardından, Ağustos ayında kaldırıldı.

Para cezaları ve zorunlu hükümet işbirlikleri 

Rusya hükümeti, TikTok’un cinsellik, toplumsal cinsiyet ve feminizm gibi konuları içeren içeriklerin dolaşımına izin vererek ülkenin sansür kurallarına uymadığı gerekçesiyle uygulamaya defalarca para cezası verdi. Son altı ay içinde Rus mahkemeleri tarafından kesilen iki para cezasının toplamı yaklaşık 90 bin dolar oldu.

Endonezya’da ise TikTok, yeni bir gelir kaynağı olarak büyük umut bağladığı çevrimiçi alışveriş platformunu başlattı. Güneydoğu Asya’nın en büyük ülkesi olan Endonezya’daki TikTok kullanıcı sayısı, ABD’deki kullanıcı sayısına neredeyse eşit. Ancak 2023 yılında hükümet, TikTok’un çevrimiçi alışveriş faaliyetini birkaç gün içinde kapatmasını zorunlu kılan bir yasa çıkardı.
 
TikTok Shop, ancak Endonezya’nın en büyük e-ticaret şirketi Tokopedia ile operasyonlarını birleştirdikten sonra yeniden açılabildi. Birçok mağaza sahibi için kitlelerini yeniden oluşturma süreci yavaş ilerlese de, bu süreç TikTok’a bir avantaj sağladı: Endonezya’nın 17 bin adasına paket teslimatını gerçekleştirmek üzere kurulmuş geniş bir teslimat ağı ve lojistik hizmetlerine erişim.

Hükümet cihazlarında yasaklandığı ülkeler

Bazı hükümetler, TikTok’un güvenlik endişeleri ile ifade özgürlüğü arasındaki dengeyi sağlamaya çalışıyor.
Tayvan, uygulamayı 2019 yılında hükümet cihazlarında yasakladı. Ancak yetkililer, Tayvan’ın kamusal tartışma kültürünü sınırlamak istemedikleri için uygulamayı tamamen yasaklamayı düşünmediklerini söylüyor. İngiltere, Avustralya, Fransa, Avrupa Birliği’nin yürütme organı ve Yeni Zelanda Parlamentosu da benzer bir yaklaşım benimsedi.

Kanada’da TikTok, hükümet tarafından verilen mobil cihazlarda zaten yasaklanmıştı. Ancak Kasım ayında hükümet, ByteDance’in ulusal güvenlik riski oluşturduğunu gerekçe göstererek TikTok’un ülkedeki ofislerini kapatmasını istedi.

TikTok, bu karara itiraz etmek için geçen ay Kanada mahkemesine sunduğu belgelerde, Kanada hükümetinin, ABD’nin şirkete yönelik tutumunu netleştirmesine kadar gecikmiş evrak işlemlerini ertelemeleri talimatını verdiğini iddia etti.

© 2025 The New York Times Company