Suriye'de eğitim müfredatı değişimi tepki çekti: Esad referansları dışında Roma döneminden bir kraliçe de silindi

Raja Abdulrahim / The New York Times

Suriye’de devrik Başkan Beşar Esad ve ondan önce ülkeyi yöneten babasına yapılan referanslar ile İslam öncesi tanrılara ait görseller eğitim müfredatından çıkarıldı. Müfredatta şehit tanımı da değiştirilerek “ülkesi için ölen” anlamı kaldırıldı. Ayrıca Roma dönemine ait bir kraliçenin de bazı ders kitaplarından çıkarıldığı belirtildi.
 
Suriye’de isyancı gruplardan oluşan bir koalisyonun Esad rejimini devirmesinden sadece birkaç hafta sonra, Şam’da kurulan geçici hükümet hızla ülkenin okul müfredatında bir dizi değişiklik yapılması talimatını verdi. Değişiklikler, İngilizce ve tarih gibi derslerden fen ve İslami bilimlere kadar geniş bir yelpazeyi kapsıyor. Bu hamle, yalnızca değişikliklerin niteliği değil, aynı zamanda bu kararların hızlı bir şekilde, öğretmenler ve halkın görüşleri alınmadan, şeffaflıktan uzak bir biçimde alınmış olması nedeniyle öğretmenler ve diğer Suriyeliler tarafından eleştiriliyor.
 
Kararı eleştirenler bu değişikliklerin tek taraflı bir şekilde yapılmasının, yeni Suriye hükümetinin farklı topluluklardan oluşan bir ülkeyi nasıl yöneteceğine dair endişe verici işaretler olduğunu savunuyor.

Eğitim Bakanlığı önünde protesto

Suriye Eğitim Bakanlığı tarafından  geçen hafta sosyal medyada paylaşılan ve dokuz sayfada detaylandırılan müfredat değişikliklerinin bazıları, özellikle Esad rejimini yücelten ifadelerin ders kitaplarından çıkarılması, geniş çapta olumlu karşılandı.
 
Bazı Suriyeliler ise ülkede hâlâ güvenlik sorunları, mezhepsel gerilimler ve ekonomik kriz gibi daha acil meseleler varken, diğer değişikliklerin neden öncelik olarak görüldüğünü sorguluyor.
 
Pazar günü Eğitim Bakanlığı önünde düzenlenen küçük bir protestoya katılan Fransızca öğretmeni Rose Maya “Değişiklikler sadece önceki rejimle ilgili unsurlarla sınırlı olmalı. Diğerlerine gerek yoktu” dedi. Maya'ya, öğretmenler, öğrenciler, doktorlar ve sanatçılar da dahil olmak üzere yaklaşık 20 kişilik bir grup eşlik etti. Grup, değişikliklere yönelik çeşitli itirazlarını dile getiren pankartlar taşıdı. Maya'nın yanında duran bir diğer öğretmen Muayid Muflih, üzerinde “Güç halkındır, halkın üzerinde değil” yazan bir pankart tutuyordu.
 
Öğretmen Muayid Muflih, yakın zamana kadar milliyetçilik üzerine dersler verdiğini, ancak bu konunun artık tamamen müfredattan çıkarıldığını belirtti. Milliyetçilik dersinin Esad rejiminin çıkarlarına hizmet ettiği düşünülüyordu.
 
Pazar günkü protestoya katılan lise öğretmeni Rose Maya ise, geçici eğitim bakanı Nazir Mohammad al-Qadri’yi eleştirerek, “Geçici bir bakan olarak değişiklik yapmamalı” dedi. Ayrıca, bakanlığın ders kitaplarını gözden geçirmek ve önerilerde bulunmak için kurduğunu belirttiği komiteler konusunda şeffaflık çağrısı yaptı ve ekledi: “Bu komitelerde öğretmenlerin de yer alması gerekiyor”.

Bakanlık değişiklikleri savundu

Eğitim Bakanlığı ise değişiklikleri savundu. Bakan Nazir Mohammad al-Qadri “Suriye’nin kurtuluşundan sonra bu değişiklikler gerekliydi. Bu değişiklikler müfredata yönelik bir revizyon değil, önceki rejimi yücelten bazı sloganlar ve sembollerin düzenlenmesiyd” dedi.
 
Eğitim Bakanı Nazir Mohammad al-Qadri, şu anda geçici hükümetin başında bulunan İslamcı isyancı grup Hayat Tahrir el-Şam’ın kontrol ettiği kuzeybatı Suriye’deki İdlib eyaletinde eğitim bakanlığında görev almıştı.

Al-Qadri, İdlib’de Hayat Tahrir el-Şam liderliğindeki hükümetin üyeleri ile Esad rejimi dönemindeki eğitim bakanlığı üyelerini içeren uzman komitelerin ders kitaplarını incelediğini ve değişiklik önerileri sunduğunu belirtti. Ancak bu süreç, bazı gözlemciler ve uzmanlar tarafından eleştiriliyor.
 
Day After adlı sivil toplum kuruluşunun yöneticisi Mutasem Syoufi, geçici hükümetin yalnızca Suriye’nin siyasi sistemi üzerinde değil, aynı zamanda kamusal yaşam üzerinde de kendi vizyonunu dayatmaya çalıştığını söyledi. 2012 yılında Suriye muhalefeti tarafından kurulan Day After, Esad rejiminin düşmesinden sonraki geçiş sürecini planlamak amacıyla faaliyet gösteriyor.
 
Syoufi, “Bu değişiklikler, İslam’ın çok dar bir yorumunun açık bir yansıması ve Suriye’yi şu anda yöneten grubun geçmişini bir kez daha bize hatırlatıyor. Kapsayıcı bir bakış açısı yok” diyor.  
 
Geçici hükümetin, eğitim reformları aracılığıyla kendi ideolojik anlayışını dayattığına yönelik eleştiriler, müfredat değişikliklerinin kapsamı ve içeriğiyle ilgili daha geniş bir tartışmayı da beraberinde getiriyor.
 
Suriye genelinde insanlar, baskıcı ve otokratik Esad rejiminin devrilmesini kutlarken, İslamcı isyancıların başında olduğu yeni hükümetin yönetiminde ülkenin geleceği konusunda endişeler taşıyor.
 
Suriye’nin fiili yeni lideri Ahmed el-Şaraa, yeni bir anayasa hazırlanmasının iki ila üç yıl, seçimlerin yapılmasının ise dört yıla kadar sürebileceğini söyledi. Bu açıklama, bir otoriter liderden kurtulduklarını düşünen birçok Suriyelinin, yeni bir otoriter rejimle karşı karşıya kalabilecekleri korkusunu artırdı.

Müfredattan çıkarılan kraliçe

Protestoya katılan bazı kişiler, yeni Suriye liderliğinin, devletin yeniden inşası ve ülke yönetimi gibi daha acil meselelerle uğraşırken, neden Roma dönemine ait bir kraliçeyi ders kitaplarından çıkarmayı öncelik olarak gördüğünü sorguladı.
 
Üçüncü sınıf İslam Bilimleri ders kitabının 19. sayfasında, bugünkü Suriye’nin ortasında yer alan Palmyra’daki Roma kolonisinin kraliçesi Zenobia’ya yapılan atıf kaldırıldı. Bakanlığın değişiklik listesinde yer alan belirsiz bir not, birçok kişi tarafından Zenobia’nın kurgusal bir karakter olarak görüldüğüne dair bir kanıt olarak yorumlandı.

Eğitim Bakanı Nazir Mohammad al-Qadri, Zenobia’nın tarih ders kitaplarından çıkarılmadığını belirtti. Al-Qadri, onun İslam öncesi dönemde yaşamış ve hüküm sürmüş olması nedeniyle İslam Bilimleri kitabından çıkarıldığını söyledi: “Tarihte Zenobia’nın varlığını inkâr etmiyoruz. Onun bu kitapta yer almasına karşı çıkıyoruz”

Buna rağmen, kadın liderin ders kitabından çıkarılması, Suriye’nin zengin tarihine yönelik bir saldırı olarak görüldüğü için bazı Suriyelileri endişelendirdi.

Öğretmen Rose Maya, “Eğer bu nesle onun bir hayali karakter olduğunu öğretirsek, geçmişimizle bağlantımızı kaybederiz. Bu, geçmişimiz olmadığı anlamına gelir. Ve geçmişi olmayanların bir geleceği de olmaz” dedi.
 
Endişe yaratan müfredat değişikliklerinden biri ise Kuran-ı Kerim’in bir ayetinin çevirisi oldu. Müslümanların kutsal kitabının ilk bölümündeki son ayet, "doğru yoldan sapmış olanlardan" bahseder. Önceki birinci sınıf İslam Bilimleri kitabında, bu ifade "doğru yoldan uzaklaşanlar" olarak tanımlanıyordu. Ancak yeni hükümetin yaptığı değişiklikle bu ifade, "Hristiyanlar ve Yahudiler" olarak tanımlandı.
 
Ressam ve başörtülü bir Müslüman olan 60 yaşındaki Manwella el-Hakim, bu yeni yorumu protesto eden bir pankart taşıdı. El-Hakim, “Bizi bölecek şeyler istemiyoruz. Suriye her zaman tüm dinlere ve inançlara sahip bir ülke olmuştur” dedi.
 
Onun yanında duran, 61 yaşındaki emekli gazeteci Ziyad el-Huri ise iki pankart taşıyordu. Pankartlardan birinde şu ifadeler yer alıyordu: “Ben bir Hristiyanım ve sapkın değilim.”
 
Bu tartışmalı değişiklik, Suriye’de farklı dini ve etnik gruplar arasında yıllardır var olan hassas dengeyi zedeleyebileceği endişelerini artırdı.

 © 2025 The New York Times Company