Trump'ın kontrolüne almak istediği Panama Kanalı neden Çin için çok önemli?

Vivian Wang / New York Times

Çin'in Panama'da inşa edeceği bir yüksek hızlı tren hattından bahsediliyordu. Panama City'de yeni bir metro hattı. Modern bir konteyner limanı.

Çin, Latin Amerika'daki ayak izini genişletme hedefinin bir parçası olarak yıllardır Panama'da bağlar kurmak ve nüfuz sahibi olmak için çalışıyor. Bu çabanın bazı başarıları olduğu gibi pek çok başarısızlığı da oldu.

2017 yılında Panama'nın Çin'in kendi toprağı olduğunu iddia ettiği Tayvan ile diplomatik bağlarını kesmesi ve bunun yerine Pekin'i tanımasıyla Çin büyük bir zafer kazandı. Panama, Tayvan'ı egemen bir devlet olarak tanıyan dünya çapındaki birkaç ülkeden biriydi.

Ertesi yıl Panama, Çin lideri Xi Jinping'in Çin'in jeopolitik ağırlığını arttırmayı ve ABD etkisine karşı koymayı amaçlayan küresel altyapı programı Kuşak ve Yol Girişimi'ne imza atan ilk Latin Amerika ülkesi oldu.

Vaatler

Bunu iddialı vaatlerin telaşı izledi. Çin, başkent Panama City'den Kosta Rika ile batı sınırına doğru 250 kilometrelik bir hızlı tren hattı inşa etmeyi önerdi. Panama City'de yeni bir metro hattı inşa edilmesine yardımcı olmayı teklif etti. Landbridge holdingi öncülüğünde Çinli şirketlerden oluşan bir konsorsiyum, Panama'nın en modern limanı olacağı vaat edilen bir konteyner limanı geliştirmeye başladı.

Çin devletine ait bir şirket de Panama Kanalı üzerinde dördüncü bir köprü inşa etmek için 1,4 milyar dolarlık bir sözleşme kazandı. Sonunda iki ülke bir serbest ticaret anlaşması için müzakere edeceklerini açıkladılar.

Pekin, Panama City'deki desteğini sağlamlaştırmak istediğini açıkça ortaya koydu. Panama hükümetinin bir haber bültenine göre, 2018 yılının başlarında ziyarette bulunan Çinli bir yetkili, dönemin Devlet Başkanı Juan Carlos Varela'ya “Panama ile diplomatik ilişkilerin kurulmasının 2017 yılında Çin için en önemli diplomatik başarı olduğunu” söyledi. Aynı yılın ilerleyen günlerinde Xi, Panama'yı ziyaret eden ilk Çinli lider oldu.

Çin ayrıca, Çin kültürünü ve dilini tanıtmak için bir Konfüçyüs Enstitüsü açarak ve Covid-19 salgını sırasında sağlık malzemeleri bağışlayarak yumuşak güç çabalarını hızlandırdı.

Aksilikler

Ancak Çin'in etkisi arttıkça, Panamalılar arasındaki rahatsızlık ve ABD'nin Panama'nın Pekin'le arasına mesafe koyması için yaptığı baskı da arttı. Varela'nın görevden ayrılmasının ardından halefi Laurentino Cortizo önerilen demiryolu projesini askıya aldı. Ticaret müzakereleri durdu.

Panama hükümeti 2021 yılında Landbridge'in konteyner limanı projesine ilişkin haklarını, şirketin sözleşme şartlarını ihlal ettiği, taahhüt edilenden daha az yatırım yaptığı ve daha az yerel işgücü istihdam ettiğinin bir denetimle tespit edilmesinin ardından iptal etti.

Yine de Çin'in bazı başarıları da oldu. Yeni Panama Devlet Başkanı José Raúl Mulino demiryolu fikrini yeniden canlandırdı ve Çinli diplomatlar ve şirketler bu projeye katılmak istediklerini açıkça belirttiler. Panama Kanalı üzerindeki dördüncü köprünün inşasına bir süre ara verildikten sonra yeniden başlandı.

Hong Konglu CK Hutchinson şirketi 2021 yılında kanalın girişlerindeki iki liman üzerindeki kontrolünü 25 yıllığına uzattı.

CK Hutchison, en büyük sahibi Hong Konglu milyarderlerden oluşan bir aile olan halka açık bir holding. Çin devletine ait bir şirket değil. Ancak Pekin son yıllarda Hong Kong üzerindeki kontrolünü sıkılaştırdı ve ulusal güvenlik adına özel şirketleri taleplerine uymaya zorlama gücüne sahip.

Panama, uzun yıllardır kanal ve Tayvan'la olan eski bağları nedeniyle Çin'in özel ilgi odağı oldu, ancak Çin aynı zamanda Latin Amerika'daki etkisini daha geniş bir alana yaymak için de çalışıyor. Kendisini küresel liderlikte ABD'ye alternatif olarak konumlandırırken, bu ülkelerin ihtiyaçlarına daha uygun bir gelişmekte olan ülke olarak kendini gösterdi.

Güney Amerika'nın en büyük ticaret ortakları: ABD ve Çin

Pekin ayrıca Kasım ayında Lima'nın 40 km kuzeyindeki bir şehirde Çin tarafından finanse edilen yeni bir liman açtığı Peru'ya da büyük yatırımlar yaptı. Çin, Güney Amerika'nın en büyük ticaret ortağı ve bir bütün olarak Latin Amerika için ABD'den sonra ikinci en büyük ticaret ortağı konumunda.

Seçilmiş Başkan Donald Trump'ın suçlamalarına yanıt olarak Çinli yetkililer, Panama'nın egemenliğini ihlal etmek ya da Washington'a karşı kendi çıkarları doğrultusunda kullanmak gibi bir niyetleri olduğunu reddettiler. Çin'in kanala daimi olarak tarafsız bir uluslararası su yolu olarak her zaman saygı göstereceğini söylediler.

Çinli akademisyenler, Beyaz Saray'ın bu iddiasını ABD'nin Pekin'in Latin Amerika'da artan varlığına ilişkin endişelerini karalama kampanyası olarak nitelendirdiler.

Çin Halk Kurtuluş Ordusu'ndan emekli bir albay olan ve şu anda Pekin'deki Tsinghua Üniversitesi Uluslararası Güvenlik ve Strateji Merkezi'nde kıdemli araştırmacı olarak görev yapan Zhou Bo, Trump'ın Panama'daki Çin askeri varlığıyla ilgili son sözlerinin Pekin'den “özel bir cevabı hak etmeyecek” kadar saçma olduğunu söyledi ve “Çin'in dünya çapında pek çok yatırımı var. Bunlar bölgeyle ya da sözde 'Amerika'nın arka bahçesi' olup olmamasıyla sınırlı değil” dedi.

Pekin'deki Renmin Üniversitesi Latin Amerika Çalışmaları Araştırma Merkezi Direktörü Cui Shoujun, ABD'nin engelleme çabalarına rağmen Çin'in Panama ile ilişkilerinin büyümeye devam edeceğinden emin olduğunu ifade etti.

Hatta Trump'ın Panama'yı Pekin'e yaklaştırabileceğini de sözlerine ekledi. “Elinizde son derece otoriter bir Amerikan başkanı ve pragmatik bir Çinli ortak var” diyen Shoujun "Bu seçimle karşı karşıya kalındığında, 'cevap apaçık ortada' sözlerini kaydetti.

© 2025 The New York Times Company