Putin’in tehlikeli üç taktiği Batı’yı köşeye sıkıştırıyor

Anne-MarIe Slaughter & Heather Ashby

1965 yılında, Soğuk Savaş’ın en hararetli günlerinde Amerikan televizyonlarında Get Smart (Akıllı Ol) adında bir komedi dizisi başladı. Dizide sakar ajan Maxwell Smart, Amerikan karşı-casusluk merkezi CONTROL’ü temsil ediyordu. CONTROL’ün baş düşmanı olan KAOS örgütü ise kadrosunda daima en az bir Rus ajanına yer verirdi.  Düşünce kuruluşu RAND’ın yeni araştırmasına göre, Rusya bugün “Hakim olma umudunun kalmadığı uluslararası düzeni altüst etme derdinde, kural tanımaz bir devlet.” Bir başka deyişle, kontrolü kaybettiği için kargaşa çıksın istiyor. ABD’de Joe Biden yönetimi Rus tehdidinin farkında. Ama son G7 ve NATO tebliğlerinde görüldüğü üzere, öncelikli olarak Amerikan ve Avrupalı hedeflere yönelik Rus siber saldırılarına odaklanılıyor. Halbuki Rusya’nın etkisini artırmaya ve liberal dünyanın altını oymaya dönük global stratejisi göz önüne alınınca, bu tedbirler yeterli değil. 

Batı karşıtlarına destek

Rusya’nın stratejisinin ilk ayağı, süregelen çatışmalarda Batı düşmanı hükümetleri ve askeri güçleri destekleyecek müdahalelerde bulunmak. Örneğin Rusya, Orta Afrika Cumhuriyeti’nde Başkan Faustin-Archange Touadéra’ya askeri ve siyasi destek sağlıyor. Bunun karşılığında Rus şirketlerinin ülkede altın ve elmas madenleri işletmesine izin veriliyor. Libya’da da benzer bir durum var. Rus hükümeti ve hükümetin Wagner Grubu gibi paralı askerleri isyancı General Halife Hafter’i destekliyor. Birleşmiş Milletler tarafından tanınan Ulusal Mutabakat Hükümeti’nin düşmanı olan Hafter, Libya Ulusal Ordusu’nun başkomutanı. Bu sayede Rusya Libya’nın petrol, ulaşım ve savunma sektörlerine erişim sahibi oluyor. Mali’de Fransız hükümeti kendi izlerini silmeye çalışırken, Rusya birçok Batı Afrika ülkesi gibi burada da aynı stratejiyi uyguluyor. 

Orta Doğu’ya silah satışı

Stratejinin ikinci ayağı silah satışı. Rusya Güneydoğu Asya’da Kamboçya, Endonezya, Laos, Malezya, Myanmar ve Vietnam’a silah satıyor. ABD Orta Doğu’dan çekilmeye başlarken, Rusya bölgede kendisine bir silah pazarı açtı. 2017 yılındaki Uluslararası Savunma Sergisi ve Konferansı sırasında Birleşik Arap Emirlikleri 700 milyon dolar değerinde Rus silahı satın aldı. Mısır da son on yıldır Rusya’dan silah alımını artırdı. Biden yönetiminin bu yıl başında silah satışını geçici olarak askıya aldığı Suudi Arabistan da Rusya’ya yöneldi. 

Eski Batı kolonilerine yolculuk

Rusya’nın küresel stratejisinin üçüncü ayağı ise eski kolonileri “emperyal efendilere” ve onların liberal dünya düzenine başkaldırması için desteklemek. Bu strateji Soğuk Savaş dönemindeki Sovyet taktiklerini hatırlatıyor. Örneğin Rus Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov Mayıs ayında Sierra Leoneli mevkidaşıyla yaptığı görüşmede, “Rusya ve Sovyetler Birliği’nin Sierra Leone’deki sömürgecilik karşıtı mücadeleye ciddi katkı verdiğini” hatırlattı. Lavrov ayrıca Rusya’nın “Afrika’nın sorunlarının Afrika’dan çözülebileceğine” inandığını ve gelişmekte olan ülkelerin BM Güvenlik Konseyi’nde daha fazla temsil edilme talebini desteklediğini belirtti.  Rusya’nın sömürgecilik karşıtı söylemleri Latin Amerika’da da sürüyor. AB yanlısı EUvsDisinfo projesini yürütenlere göre, Rus devleti tarafından finanse edilen RT ve Sputnik haber kaynaklarına ait İspanyolca sosyal medya hesaplarının 26 milyondan fazla takipçisi var. Kremlin’in yaydığı haberler arasında, Rusya’nın Sputnik V adlı Covid-19 aşısının Latin Amerika’ya temininin ABD tarafından engellendiği de yer alıyor. Geçtiğimiz günlerde Rus Haber Ajansı (TASS) ücretsiz bir İspanyolca haber akışı hizmeti açacağını duyurdu.  ABD’nin Rusya’yı geri püskürtmek için daha çok şey yapması gerekiyor. Rusya’nın eskisi gibi bir süper güç olmadığı doğru ama fırsatçı Devlet Başkanı Vladimir Putin, uluslararası alandaki bozuculuk rolünü çok iyi oynuyor. ABD’nin Rusya’nın yıkıcı taktiklerine yönelik kapsamlı bir stratejiyle buna cevap vermesi gerekiyor.  Burada yumuşak güç çok önemli ve Covid-19 pandemisini bitirme çabaları yumuşak güç oluşturmak için altın bir fırsat sunuyor. ABD dünyayı aşılamanın kritik öneminin farkında. Ama ABD’li liderler zengin ülkelerin aşıları tüm dünyaya dağıtması için çağrı yapmanın ötesinde, uzun vadeli bir yaklaşım benimseyerek gelişmekte olan ülkelerin sağlık sistemlerini güçlendirmek için gerekli kaynakları seferber etmeli.  ABD’nin ayrıca şu anda Rusya’dan silah alan ülkelerdeki halkın güvenini kazanmak için uğraşması gerekiyor. Biden yolsuzlukla mücadele politikasına start verdi. Vatandaşların devletten hesap sorabilmesini sağlayacak teknolojik araçları geliştirmek ve konuşlandırmak için hükümetler, şirketler ve sivil toplum unsurlarından oluşan global bir koalisyon kurulabilir. Örneğin sivil toplum kuruluşları virüse dair dezenformasyonla mücadele için teknolojiyi kullanıyor, ulusal koşullara dayalı doğru verileri paylaşıyor ve yurttaşlara devlet kurumlarına itiraz gücü veriyor. Bu seferberlik, hükümetlerden hesap sormaya yönelik çabalar için örnek oluşturabilir.  Son olarak, Rusya ve Çin’in giderek artan nüfuzu karşısında Batı’nın daha kapsayıcı bir uluslararası sistem oluşturma yönünde strateji geliştirmesi gerekiyor. Bu da her şeyden önce BM Güvenlik Konseyi’nin genişlemesini desteklemek ve uluslararası düzenin biçimlenmesine çok daha fazla global aktörün katılımını sağlamak anlamına geliyor. Ulus-devletler yerine çok paydaşlı ağlar etrafında dönen “etki merkezleri” gibi, farklı uluslararası iş birliği biçimlerinden de yararlanılabilir.  Rusya global bir oyun oynuyor ama ABD ve Avrupa kendilerini korumaya öyle dalmış ki kaleyi boş bırakıyorlar. Sahaya yeniden hakim olmalarının tek yolu, kapsayıcı bir uluslararası sistemi de içine alan bir karşı-strateji geliştirmek. Kısacası, akıllı olmaları gerekiyor.  Anne-Marie Slaughter: ABD Dışişleri Bakanlığı eski siyaset planlama direktörü, düşünce kuruluşu New America CEO’su. Heather Ashby: Amerikan ulusal güvenlik ve dış politika uzmanı.  © Project Syndicate, 2021.