Novartis'ten kanser tedavisinde çığır açabilecek çalışma

Doktorlar ve ilaç geliştiricileri, yeni bir hedefe yönelik radyoterapi türünün ilk sonuçlarını gördüklerinde şaşkınlığa uğradı. Klinik denemelerde bazı hastalarda, Novartis’in geliştirdiği radyoligand tedavisi yalnızca altı ayda vücuda yayılmış kanseri tamamen ortadan kaldırdı.

Financial Times'ta yer alan habere göre New York’taki Memorial Sloan Kettering Kanser Merkezi’nden onkolog Michael Morris, sonuçları “inanılmaz” ve “daha önce hiç görülmemiş” olarak tanımladı. Morris’in yer aldığı ilk denemede, katılımcıların yaklaşık yüzde 9’unda taramalar temiz çıkarken, ikinci denemede bu oran yüzde 21’e yükseldi.

CERN’den Novartis’e

Novartis, on yıllardır kanser ilaçları geliştiriyor ancak radyoligand terapisinde öncülüğe, teknolojiye yaptığı satın almalarla ulaştı. 2017’de Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi (CERN) bilim insanlarının kurduğu Advanced Accelerator Applications’ı satın aldı. 2018’de ise ABD’li biyoteknoloji şirketi Endocyte için 2,1 milyar dolarlık anlaşma yaptı.

Radyoterapi normalde dışarıdan verilen ışınlarla kanser hücrelerini öldürüyor ancak sağlıklı dokular da zarar görüyor. Radyoligand tedavisi ise damar yoluyla veriliyor; radyoaktif izotoplar, kanser hücrelerinin reseptörlerine bağlanan ligandlarla birleşiyor. Böylece ışınlar yalnızca hedef hücrelere yönlendirilebiliyor.

Onaylar peş peşe geldi

Novartis’in AAA anlaşmasıyla elde ettiği ilk ilaç Lutathera, 2017’de bazı gastrointestinal kanserler için onay aldı. 2022’de ise prostat kanseri tedavisinde kullanılan Pluvicto, ABD’de onay aldı. Şirket daha sonra bu ilacı erken evre hastalarda da uygulamaya başladı.

Novartis CEO’su Vas Narasimhan, 2021’de pazarın değerini 10 milyar dolar olarak öngörmüştü. Ancak bu yıl yaptığı açıklamada, tedavinin vaatlerini gerçekleştirmesi halinde pazarın 25-30 milyar dolar seviyesine çıkabileceğini söyledi.

Lojistik zorluklar ve küresel rekabet

Öte yandan umut verici tedavi ciddi lojistik sorunlar da barındırıyor. Radyoizotoplar nükleer reaktörlerde üretiliyor, ardından güvenle işlenip hastalara ulaştırılması gerekiyor.

Novartis yıllarını bu engelleri aşmaya ayırdı. Ancak Lilly (ABD), AstraZeneca (İngiltere) ve Sanofi (Fransa) gibi devler de 2023 ve 2024’te radyoligand girişimlerini satın alarak rekabete girdi.

Novartis’in yedi potansiyel radyoligand tedavisi şu anda 15 klinik çalışmada test ediliyor. Şirket akciğer, meme, pankreas ve kolon kanserleri için de araştırmalar yürütüyor.

Kurşunla güçlendirilmiş laboratuvarlar

Novartis’in Basel kampüsündeki ana radyoligand laboratuvarı, radyasyonun dışarı sızmaması için 40 ton kurşunla güçlendirildi. Burada çalışan bilim insanları, radyoaktif maruziyetlerini ölçmek için çift dozimetre kullanıyor. Araştırmalar, tümörlerde sık görülen genetik mutasyonları hedefleyen ilaçların geliştirilmesine odaklanıyor.

Narasimhan konuyla ilgili yaptığı açıklamada “Her kanser türü için benzersiz bir çözüm gerekiyor. İnsan vücudu tak-çalıştır bir sistem değil, her seferinde yeni bir sorun çözmelisiniz” dedi.

Üretim, tedarik ve yapay zeka

Novartis, radyoaktif izotop lutesyumun büyük bölümünü satın aldı. Alternatif olarak aktinyum üzerinde de çalışmalar yapılıyor. Ancak radyoaktif materyal üretildikten sonra, ilaç üç ila beş gün içinde hazırlanıp hastaya ulaştırılmak zorunda; aksi halde etkinliğini yitiriyor.

Her flakon, hastanın tedavi tarihine özel hazırlanıyor. Daha önce Pluvicto için arz sıkıntısı yaşansa da, artık enjeksiyonların yüzde 99,5’i planlanan günde yapılabiliyor. Şirket, GPS ile izlenen flakonların dağıtımında yapay zekadan faydalanmaya başladı.

Hastalar için yeni süreçler

Radyoligand tedavisi, klasik radyoterapiden farklı olarak radyoaktif materyali hastanın vücudunda bırakıyor. Bu nedenle Almanya ve Japonya gibi ülkelerde hastalar, radyasyondan korunmuş odalarda gece boyunca izole ediliyor.

Bazı ülkelerde ise hastaların idrarı, radyoaktivite tamamen yok olana kadar 70 gün boyunca saklanıyor.
Vontobel portföy yöneticisi Carla Baenziger, hedefe yönelik tedavilerin kanserin geleceği olduğunu belirtti. Ancak bu alanın ana akım haline gelmesi için 10-15 yıl gerektiğini vurguladı.