Yasaklı maddelerle şifa arayışı: Fransa'da 'psikedelik retreat'ler yükselişte

Fransa’da son yıllarda dikkat çekici bir eğilim ortaya çıktı: Daha iyi bir ruh hâline ulaşmak, eski travmalarla yüzleşmek ya da “kendini daha derin anlamak” isteyen birçok kişi, LSD, psilosibin, ayahuasca ya da MDMA gibi psikedelik maddelerin kullanıldığı kamplara ve özel törenlere katılıyor. Bu maddeler Fransa’da yasa dışı ve uyuşturucu sınıfında yer alıyor, ancak özellikle Hollanda, İspanya ve Güney Amerika’da düzenlenen “retreat” programları, varlıklı ve eğitimli kesimden yoğun ilgi görüyor.

• Psikedelik maddeler, algıyı, duyguları ve bilinç hâlini güçlü biçimde değiştiren; halüsinasyonlara, yoğun duygusal açılımlara veya “benlik sınırlarının çözülmesi” hissine yol açabilen psikoaktif bileşikler. LSD, psilosibin (sihirli mantar), DMT, ayahuasca ve kimi zaman MDMA gibi maddeler bu sınıfa giriyor. Fransa’da tümü yasa dışı ve uyuşturucu olarak sınıflandırılıyor; ancak başka ülkelerdeki törenler, yüksek ücretli kamplar ve özel seanslar aracılığıyla kolayca erişilebiliyor.

Bu ilginin yükselişi, son dönemde popülerleşen psikedelik kitaplar, Netflix belgeselleri ve “psikedelik rönesans” söylemiyle paralel ilerliyor. Michael Pollan’ın How to Change Your Mind kitabı ve yeni çıkan Fransızca eserler, psikedelik maddeleri “iyileştirici bir araç” olarak sunuyor.

Bilim dünyasında da psikedeliklere yönelik araştırmalar yeniden hız kazanmış durumda. Özellikle tedaviye dirençli depresyon, bağımlılık ve travma sonrası stres bozukluğu gibi alanlarda umut verici sonuçlar açıklanıyor. Ancak bu klinik çalışmalar sıkı denetime tabi; tıbbi olmayan psikedelik retreat’ler ise tamamen farklı, çok daha riskli bir alan.

Psikedelik turizmi artık büyük bir pazar

Hollanda, Portekiz, Peru ve Meksika gibi yerlerde düzenlenen psikedelik retreat’ler hızla büyüyen bir sektör. Bazı programlar beş gün için 3 bin ila 4 bin avro talep ediyor. Katılımcılar arasında finans sektöründen yöneticiler de var, ev kadınları da, savaştan dönen askerler de…

Ancak sektör oldukça gri bir alanda çalışıyor. Çoğu ülkede maddeler yasak; bazı ülkeler yalnızca belirli türevleri, bazıları ise yalnızca klinik araştırmaları kabul ediyor. Bu nedenle retreat’ler sigorta yaptıramıyor, olası komplikasyonlarda tam bir sorumluluk boşluğu oluşuyor. Geçmişte ayahuasca sağlayan bazı Avrupa merkezlerinin kapatılması da bu kırılgan yapıyı gösteriyor.

Psikiyatrlar: “Cazip ama riskli bir alan”

Klinik araştırmalar umut verici olsa da psikiyatrlar, ticari retreat’lerin güvenilir olmadığını özellikle vurguluyor. Kullanılan maddenin kalitesi, dozu, katılımcıların tıbbi geçmişi ve kötü deneyimlerde sunulan destek sistemi çoğu zaman belirsiz.

Paris’te bazı hastaneler, psikedelik madde sonrası psikolojik kriz yaşayanlar için özel birim kurmak zorunda kaldı. Çünkü psikedelikler her ne kadar klasik anlamda bağımlılık yaratmasa da, bazı kişilerde ağır kaygı, panik, paranoya hatta psikotik ataklara yol açabiliyor.

Performans toplumundan kaçış mı?

Bu akımın yalnızca bireysel değil, toplumsal bir yönü de var. 1979 doğumlu dijital girişimci Clément Apap, psikedeliklere yöneldiğinde kariyer olarak “her şeyi başarmış” olduğunu ama içten içe büyük bir boşluk hissettiğini söylüyor. Psikedelik deneyimlerle birlikte “hayatın rekabet üzerinden kurulmadığını” anladığını anlatıyor.

Bazı katılımcılar, bu maddelerin kendilerini ailelerinden miras aldıkları “katı erkeklik” anlayışından uzaklaştırdığını, baskıcı kalıpları daha net görmeye başladıklarını dile getiriyor.

Sosyolog ve gazeteci Vincent Cocquebert’e göre bu ilgi, günümüzün “başarılı olma zorunluluğu”nun yarattığı yorgunluğun bir yansıması. Ona göre psikedelikler, bireyin sürekli performans gösterme baskısından bir süreliğine uzaklaşmasını sağlıyor:

“Artık hedef kendini gerçekleştirmek değil; bazen kendinden uzaklaşmak.”

Psikedelik maddelere yönelik bu ilgi, ruh sağlığı alanında yeni ufuklar açarken aynı zamanda önemli riskleri de tetikliyor. Şu anda psikedelik terapilerle ilgili büyük sorular hâlâ yanıtsız: Bu deneyimler gerçekten kalıcı bir iyileşme sağlayabilir mi? Yoksa yalnızca kırılgan anlarda sunulan geçici bir rahatlama mı?