Anayasa Mahkemesi derneklere kayyım atanmasına ilişkin hükümleri iptal etti

Anayasa Mahkemesi (AYM), derneklerin genel kurul dışındaki organında görevli kişiler veya ilgili personel hakkında bazı suçlardan dolayı kovuşturma başlatılması durumunda bu kişilerin veya görev yaptıkları dernek organlarının İçişleri Bakanınca görevden uzaklaştırılabileceğini ve bunların yerine mahkeme kararıyla kayyım atanacağını düzenleyen kanun hükümlerini iptal etti.

Yüksek Mahkeme, CHP'nin, Kitle İmha Silahlarının Yayılmasının Finansmanının Önlenmesine İlişkin Kanun'un bazı kurallarını iptal istemini görüştü. Anayasa Mahkemesi, derneklere mahkeme kararıyla kayyım atanmasına ilişkin hükümleri Anayasa'ya aykırı buldu.

Kararda, derneklerle ilgili iptali istenen kuralın, derneklerin genel kurul dışındaki organlarında görevli kişiler hakkında "Terörizmin Finansmanının Önlenmesi Hakkında Kanun" kapsamında yer alan suçlar ile "uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti" veya "suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama" suçlarından kovuşturma başlatılması halinde bu kişilerin İçişleri Bakanınca görevden uzaklaştırılabileceğinin öngördüğü, görevden uzaklaştırma tedbirinin ne zamana kadar devam edeceği konusunda ise bir düzenleme bulunmadığı aktarıldı.

Dernek kurma özgürlüğüne sınırlama

Bu suçlardan dolayı hakkında ceza uygulaması yapılan kişilerin görevden uzaklaştırılması halinde, bunların yerine mahkeme kararıyla kayyım atanmasının düzenlendiği ifade edilen kararda, kuralla dernek kurma özgürlüğüne getirilen sınırlamanın zorunlu bir toplumsal ihtiyacı karşıladığının söylenemeyeceği belirtildi.

İzinsiz toplanan yardımlar bağışta bulunan kişilere iade edilmeli

Yüksek Mahkeme, aynı kanunda yer alan, "izinsiz toplanan yardım paralarına el konularak bunların mülkiyetinin kamuya geçirilmesini" düzenleyen hükmünü de iptal etti.

Kararda, iptali istenen kuralla, kişiler ve kuruluşların, yetkili makamdan izin almadan yardım toplayamayacağı, bunun tespiti halinde hem idari para cezası uygulanacağı hem de izinsiz toplanan mal ve paralara el konularak doğrudan mülkiyetinin kamuya geçirilmesine karar verilmesinin öngörüldüğü belirtildi. Bunun Anayasa'ya aykırı olduğu anlatılan kararda, şu ifadeler yer aldı:

"Yardım toplama faaliyetinin kanunda öngörülen usullere uyulmadan gerçekleştirilmesi halinde bu faaliyet kapsamındaki bağışlama işlemleri sonucu toplanan mal ve paraların öncelikle eski maliklerine iadesi seçeneği göz önünde bulundurulmalıdır. Bu bağlamda izinsiz yardım toplama faaliyeti kapsamında elde edildiği için el konulan mal ve paraların öncelikle iyi niyetli olarak bağışta bulunan kişilere iadesinin sağlanması gerekir ancak bu iade işleminin mümkün olmadığı hallerde son çare olarak söz konusu mal ve paraların mülkiyetinin kamuya geçirilmesi şeklindeki bir araca başvurulabilir. Bu değerlendirmeler ışığında kuralla mülkiyet hakkına yönelik getirilen sınırlamanın ölçülülük ilkesi bağlamında gerekli olmadığı kanaatine varılmıştır"