Bakan Koca: Hekimler artık kamuyu tercih ediyor, yurt dışına gidenler de geri dönmek istiyor

Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, "Emin olun artık hekimlerimiz kamuyu tercih ediyor. Hiç algı yapmaya gerek yok. Yurt dışına giden arkadaşlarımız da geri dönmek istiyor, özel sektörde olan veya muayenehanesi olan arkadaşlarımız da kamuya dönmek istiyor." dedi. Koca, Sağlık Bakanlığı'nda düzenlenen Ulusal Sağlık Değerlendirme ve Koordinasyon Toplantısı'nda gazetecilerin sorularını yanıtladı.

Bir gazetecinin "Acil bir endoskopi gereken durumda hastaya 1 yıl sonrasına randevu verildiğinde hasta gidip randevusunu özelden alıyor ve randevusunu iptal etmeyi unutuyor, özellikle görüntüleme, endoskopi, kolonoskopi ve ultrasonlarda ciddi uzayan süreler var, bu konuda bir adım atacak mısınız?" sorusu üzerine Koca, acil bir endoskopi için karar verildiğinde zaten endoskopinin yapılmak zorunda olduğunu ve yapıldığını söyledi.

Bazı hastane ve yerlerde insan kaynağı eksikliğinden randevu tarihlerinde birtakım sorunlar yaşadıklarını ifade eden Koca, bu sorunu aşmak için bir hekimin kolonoskopi, endoskopi ve gastroskopiyi ne zaman nasıl istemesi gerektiği algoritmasını ilgili derneklerle hazırladıklarını belirtti. "Kamuda profesörlere ulaşmak zor görünüyor, genellikle asistan doktorlar üzerinden yürütülen kamuda bir sistem var, bu noktada sizin değerlendirmeniz ne olur?" sorusu üzerine Koca, "Hastaya bakma ve eğitim, hocaların nezaretinde olan bir durum. Eğitim kurumlarımızdaki temel esas bu" dedi. Hocaların da akademisyenlerin de bu anlamda hasta baktıklarını, özellikle özellikli işlemleri yapma noktasında gayret ve çaba içerisinde olduklarını bildiklerini belirten Koca, "Bu talebe cevap vermek üzere de ilgili hastanelerimizle ilgili hekim arkadaşlarımızla ilgili bilim dallarımızla da yakın işbirliği halindeyiz, çalışıyoruz" diye konuştu.

"Aile hekimliğinin 'birinci basamak kurumu' olmasını arzuluyoruz"

Bakan Koca, bir gazetecinin, "Endoskopi isteme kriterleri, gerekçesi, sebebi belli değil midir?" sorusunu yanıtlarken, dünyanın her yerinde bu algoritmaların olduğunu söyledi. Bu durumun akademinin de parçası olduğunu anlatan Koca, hangi tetkikin hangi hastada ne zaman istenileceğiyle ilgili eğitim sürecinden geçildiğini vurgulayarak, bunun uygulamasını da görmek istediklerini, o yüzden bilim insanlarıyla çalıştıklarını ifade etti. Koca, endoskopinin istenmesiyle ilgili bilim insanlarının bir algoritma belirlediğini ve 1 Haziran'dan itibaren devreye gireceğini kaydetti. Aile hekimlerinin ödeneklerinin artırılması ile ilgili soru üzerine Koca, aile hekimlerini önemsediklerini, bu anlamda Hazine ve Maliye Bakanlığı'yla görüştüklerini bildirdi. Koca, "Biz aile hekimliğinin her geçen gün tercih edilen, vatandaşımızın da tercih ettiği 'birinci basamak kurumu' olmasını arzuluyoruz." diyerek, şu an için yeni bir düzenlemenin olmadığını ama teşvikle ilgili çalışmalarının bulunduğunu söyledi.

Bir gazetecinin, "Randevu alan vatandaşlara ne şekilde ulaşılacak? Hastaya ulaşamadığınız durumda veya gelip gelemeyeceğine ilişkin herhangi bir geri dönüşte bulunulmadığında randevusu direkt iptal mi olacak?" sorusu üzerine Koca, 65 yaş ve kanser hastaları dışında randevuların iptal olacağını, vatandaşlara randevularını hatırlatmak için ise randevularına 24 saat kala mobil uygulama, Alo 182, web ve SMS üzerinden ulaşacaklarını aktardı. Koca, bir gazetecinin, "Onaylı Randevu Sistemi'nden randevu aldım ama ertesi gün başıma bir şey geldi ve randevuya gidemedim. Bir sonraki gün randevu alabilecek miyim?" şeklindeki sorusuna, şu yanıtı verdi: "Talebiniz düştüğünde veya randevunuza gidemediğinizde saat 20.00'den sonra açıldığında randevunuzu yeniden almak için başvurabilirsiniz. Randevu alamadığınızda da talep bırakabilirsiniz. Talep bıraktığınızda da zaten 24 saatte dönüş sağlanmış olacak." Koca, var olan uygulamanın dışında yeni bir uygulama getirmediklerini, randevuya ikinci kez gelinmemesi durumunda herhangi bir kısıtlama getirilip getirilmeyeceğine ilişkin çok tartıştıklarını ancak şimdilik onu düşünmediklerini kaydetti.

"Pandemide devlet hastanesi kavramı giderek yıkılmaya başladı"

Bakan Koca, bir soru üzerine, sağlık hizmetlerine ilişkin rutin yaptıkları memnuniyet anketleri olduğunu belirterek, şöyle devam etti: "Bu anketlerle ilgili sağlık sisteminde bir düşüş memnuniyette söz konusu değil. Her geçen gün kamu, eski devlet hastanesi kavramından çıktı. Devlet hastanesi kavramıyla rutin hizmetler yapıldı. Şehir hastaneleriyle Cumhurbaşkanı'mızın 'hayalim' dediği hastanelerle birlikte her geçen gün nitelikli hastanelerin artışı ve akademik kadronun buralarda hizmet veriyor olması teknik altyapıyla birlikte vatandaşımızın buraya yönelmesini sağladı." En önemli unsurlardan birinin de salgın dönemi olduğunu ve bu dönemde ağırlıklı hizmetin başta şehir hastaneleri olmak üzere kamu hastanelerinde verildiğini hatırlatan Koca, şunları aktardı: "Sadece Ankara'da Bilkent Şehir Hastanesi, var olan Covid-19'lu yatan hastanın yüzde 62'sine hizmet verdi. Pandemi hastaneleri, başta şehir hastaneleri olmak üzere, eğitim-araştırma hastanelerimizden oluştu. Dün, devlet hastanesi diye gelmeyen vatandaşımız, pandemiyle birlikte özellikle bu hastanelerde nitelikli hizmetin verildiğini, özel ve üniversitelerde de bu hizmetin verilmediğine şahit oldu. Bu dönemde devlet hastanesi kavramı giderek yıkılmaya başladı."

"İlgili hastanelerde randevu koordinasyon merkezlerini oluşturduk"

O dönemde randevulu sistemi teşvik etmelerinden dolayı devamında vatandaşların, randevulu bir sistemle bu hizmeti almaya talip olduğunu bildiren Koca, sözlerini şöyle sürdürdü: "Bu dönemde randevusunu almayan bir o kadar hastaya da baktık. Randevulu baktığımız hasta kadar randevusuz hastaya da bakıyoruz. Acillerde geri çevrilen bir hastamız var mı? Söz konusu değil. Randevu almadan gelen hastayı geri çeviriyor muyuz, çevirmiyoruz ama randevusunu istediği yerden istediği yere, istediği hocaya alma talebi olduğunda birtakım sorunlar başlayabiliyor, bu doğal zaten. Bunu çözmek için koordinasyon kurulunu oluşturduk. İlgili hastanelerde de randevu koordinasyon merkezlerini oluşturduk. Bu anlamda randevusuna belli günlerde cevap verilemediğini ben koordinasyon merkezinde bizzat görmüş olacağım."

Hekimlerin nöbet saatleri

Fahrettin Koca, sosyal medyada gündeme gelen hekimlerin nöbet saatleri ve şekillerine ilişkin iddialara da şu yanıtı verdi: "Asistan hekim arkadaşlarımızın nöbet sayısını 8 ile sınırladık. Bu nöbetini acilde de tutabilir, serviste de tutabilir, yoğun bakımda da tutabilir. Biz acile gelen hastanın özellikle ilgili branşla ilgili bir sorunsa, 'yarın gelin' demektense, orada branş poliklinikleri oluşturup o hastaya hizmet etmek istiyoruz. Bunu nöbet kapsamında yapıyoruz ve bu zaten yaptığımız bir uygulama. '24 saat hekimlere nöbet tutturularak poliklinik yaptırılmak isteniyor' şeklinde, 2-3 gündür açıklama yapılmış olduğu halde algı sürekli devam ediyor. Bilgiyi lütfen kaynağından, Bakanlığımızdan almayı tercih edelim."

"Arkadaşlarımız bakanlıkta artık Togg kullanacak"

Randevusunu iptal eden ve onay veremeyen kişilere uygulanacak yaptırımlar ile Sağlık Bakanlığının kamuda tasarruf konusunda alacağı tedbirlere ilişkin soruyu Koca, şöyle yanıtladı: "Randevusunu aldığı halde gelmeyen kişinin o hastanede, o branşla ilgili 15 gün içinde tekrar randevu alamama yaptırımı var ama o hastamız randevusuz aynı branşa gelebilir, acil hizmetini alabilir veya başka branşa çok rahat gider, hizmetini alabilir. Randevusunu aldığı halde gelmeyen vatandaşımız randevusuz da şu an aynı yerden hizmet alabilir. Bunun dışında yeni bir yaptırım getirmedik, var olan sistem devam ediyor. 'Onay' istemiyle de yeni yaptırımlara ihtiyaç olmayacağını öngörüyoruz. Cari harcamalarla ilgili bir tasarruf çalışmamız başladı. Bunun dışında bizim Bakanlığa özel 3 hafta kadar önce yaptığımız kamudaki araçlarla ilgili normalde rutin, üç yılda bir kiralama yöntemi olur. Yeni dönem rakamlarının 3 kata yakın arttığını gördük, onu görünce iptal ettik. İptal ederek 17 Togg arabamızdan aldık ve arkadaşlarımız Bakanlıkta artık Togg kullanacak."

"30 büyükşehrimizde en az 1 şehir hastanesi olacak"

Muayene oranları ve doktor kadrosundaki yabancı uyruklulara ilişkin soruya Koca, "Yurt dışında, Almanya'da, İngiltere'de, ABD'de, ileri ülkelerde, yabancı hekim vatandaşına hizmet etmek üzere istihdam edilir. Bizde yabancı uyruklu olup vatandaşımıza kamu kurumlarında hizmet eden 1 kişi bile yok. Hizmet edebilmesi için Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olması gerekiyor. Bu çok istismar ediliyor, 'Yabancı hekimle açık kapatılmak isteniyor' deniyor, böyle bir durum söz konusu değil." karşılığını verdi. Hekim yetiştirme noktasında güçlü bir altyapıya sahip olduklarını vurgulayan Koca, "Fiziki şartlarıyla 30 büyükşehrimizde en az 1 şehir hastanesi olacak. Bu çalışmalar yapıldı, şu an bir kısmının da inşaatları devam ediyor. Her ilimizde vatandaşımızı olabildiğince bir başka ile sevk etmemek, özellikle de yoğun bakım hastasını hiç sevk etmemek için 'Her ilimizde en az bir üçüncü basamak devlet hastanesi olsun' hedefimiz var. Şu an Kars'ta 500 yatak, Iğdır'da 450 yatak, Muş'ta, Şırnak'ta, Bitlis'te, Bingöl'de, Batman'da 500'er yataklı hastanelerimizin inşaatı yapılıyor. 2028'e kadar bunlar tamamlanmış olacak." diye konuştu.

Beyaz Reform'dan önce uzmanlık sınavı tercihleri boş kalırken şimdi yüzde 100 doluluğa eriştiğini belirten Koca, "Yan dal uzmanlığında da sorunu aştık, 2 kat artırdığımız halde yüzde 100 oranına ulaştı. 2028 için söylüyorum, şu an bu asistan arkadaşlarımız eğitim görüyor, 4 yıl sonra mezun olacaklar. Daha önce yılda 4 bin uzman hekim mezun ederken, 4 yıl sonra 16 bin uzmanımız mezun olacak. 5'inci, 6'ncı, 7'nci yıl, 16'şar bin uzman hekim kadromuza dahil olacak. Bugüne kadar olan uzman sayımızın 2 katı kadar 4 yıl sonra uzmanımız yetişmiş olacak" açıklamasında bulundu. Koca, mevcutta 59 bin olan uzman ana dal ve yan dal uzman sayısının 2028'de 114 bin olacağını bildirdi. Yabancı uyruklu hastalara ilişkin göçmen sağlığı merkezleri bulunduğuna işaret eden Koca, Suriyelilerin tedavisinin, belli bir eğitimden geçmiş yabancılarca yapıldığını söyledi.

Sağlık turizmine ilişkin bir soruya karşılık Koca, "Yurt dışından her geçen gün önemli ölçüde hasta geldiğini görüyoruz. Yaklaşık 3 milyar dolara yakın olduğunu biliyoruz. Bu sayının 10 milyar dolara kadar kapasitesinin olduğunu öngörüyoruz" dedi. Koca, MR ve tomografi ve benzeri tetkiklerde tekrar eden uygulamalara ilişkin de çalışmalarının olduğunu belirtti. Randevusuna gelmeyenlerin hangi sebeple gelmediklerine dair birçok sebebinin olduğunu aktaran Koca, şu bilgileri verdi: "Bir kısmı bilmediğimiz bir sebeple erteliyor. Kaç, yüzde 61'i. Yüzde 13'ü o süreçte muayene olmuş. Diyelim siz 10 gün sonraya randevu aldınız, o arada randevu almadan da gidip muayene olmak istiyorsunuz veya acile de gidebiliyorsunuz. Yüzde 17'si başka bir hekime gitme sebebiyle yüzde 9'u da muayeneden vazgeçmiş."

Gerçek hasta sayısının Covid-19 salgınında olan sayı olduğunu ifade eden Koca, vatandaşın reçete, rapor, ilaç ve laboratuvar sonucu gösterme gibi taleplerini daha çok uzaktan sağlık hizmetiyle çözme adına çalışmalar yaptıklarını dile getirdi. Koca, hastaneye zorunlu gelişleri olabildiğince azaltmak istediklerine değinerek, dünyanın da her geçen gün uzaktan sağlık sistemini devreye aldığını kaydetti. Bu çalışmanın yönetmeliğinin çıkarıldığını, pilot çalışmalarının yapıldığını söyleyen Koca, bütün hekimlere her hasta için uzaktan sağlık hizmetini verebilir olmasını sağlamak istediklerini ve böylece sorunların önemli ölçüde azalacağını düşündüklerini ifade etti.

"Böyle bir dönüş tarihte yok"

Çalışmak için yurt dışına giden ve yeniden Türkiye'ye dönen sağlık çalışanlarının sayısına ilişkin soruyu yanıtlarken Koca, şunları aktardı: "Emin olun artık hekimlerimiz kamuyu tercih ediyor. Hiç algı yapmaya gerek yok. Yurt dışına giden arkadaşlarımız da geri dönmek istiyor, özel sektörde olan veya muayenehanesi olan arkadaşlarımız da kamuya dönmek istiyor. Bu süreçte bizim açtığımız açıktan atama, dışarıdan gelen hekim demek. Açıktan atamayla 11 bin hekim geldi ve bunun 8 bine yakını sadece uzman. Böyle bir dönüş tarihte yok." Koca, 2022'de 1359 kişinin Bakanlıktan "iyi hal belgesi" aldığını belirterek, şunları kaydetti: "İyi hal belgesi alanlarla ilgili o dönemde Emniyet kayıtlarıyla yurt dışında veya ülkede olup olmadıklarının bilgisini istedik. 450 kişinin yurt dışına gittiği bilgisi geldi bize. Bunu Meclis'te de söyledim. Her iyi hal belgesi alan, yurt dışına gitmiyor. Her yurt dışına giden de orada hekimlik değil, yeri geldiğinde bunun 3'te 1'i uzman, 3'te 2'si pratisyen. Ağırlıklı olarak eğitim amaçlı olduğunu da biliyoruz. Daha somut bir şey söyleyeyim, o dönem için yurt dışına giden 450 kişiydi. Bugün 378 kişiye düştü. Yani iyi hal belgesi alan 1359 sayısı artmadığı gibi 450'den aşağı düşüş oldu. Yani yurt dışına gidenler de geldi."

"Elbette bütçenin artırılmasından yana oluruz"

Sağlık Bakanlığı ve ilaca ayrılan payın genel bütçe içerisinde sabitlenmesine ilişkin öneri hatırlatılarak, bu öneriye ilişkin fikrinin sorulması üzerine Koca, şu değerlendirmelerde bulundu: "Biz elbette bütçenin artırılmasından yana oluruz. Geri ödeme kurumlarının bu kadar kapsadığı, bu kadar geniş hizmet veren bir başka ülke olmadığını bilelim. Buna rağmen, gayri safi yurt içi hasıladaki payımız artmıyor. Keşke artsa. Gayri safi milli hasılada Almanya'ya göre 3'te 1, Amerika'ya göre 4'te 1'iz. Amerika Birleşik Devletleri yüzde 17,5, Almanya yüzde 12,8, Fransa zannediyorum 13,2. OECD yüzde 8,8. Yani OECD'ye göre bile yarısından aşağı. Keşke daha fazla olsa."

Özellikle "Onam Sistemi" ile birlikte hastanelerden randevu alamayan hastaların hangi branşlardan randevu alamadıklarına dair çalışma başlatacaklarını söyleyen Koca, şöyle devam etti: "Hangi branşlarda bu talebin bırakıldığını ilgili hastane görsün istiyoruz. Onunla ilgili hastanenin aksiyon almasını bekliyoruz. Bu aksiyon nasıl bir aksiyon olabilir? Elbette mevzuatımızda olan mesai sonrası çalışmamız var. SUT'taki uygulama, hekimlerin lehine olan bir uygulama. Bugüne kadar zaten mesai sonrası uygulama vardı. Bu mesai sonrası uygulama, 'ikiyle çarpılarak ödeme yapılacak' uygulaması. Yani sistemin daha iyi işlemesi için hekimler lehine, hizmeti lehine oluşturulmuş bir adım. Bunun kararını ilgili hastane talebi göreceği için hangi branşlarla ilgili aksiyon alması gerektiğini ilgili hastane koordinasyon kurulları verecek. O talep durumuna göre ilgili hastane aksiyon alacak." Özellikle cildiye, plastik cerrahi, kulak-burun-boğaz, göz gibi 4-5 branşta yoğunlaşmanın daha fazla olduğunu gördüklerini bildiren Koca, diğer branşlarda bu sorunların daha minimal olduğunu ifade etti. Bakan Koca, sorunları çözene kadar hep birlikte çalışmaya devam edeceklerini vurguladı.