Bir kez bile beyanname vermeyen küçük esnaf 20 kez vergi dairesine gidecek

Türkiye’de yaklaşık 3 milyon gelir vergisi mükellefi bulunuyor. Bunun yaklaşık 815 bini ise basit usul vergi mükellefleri. Bakkal, berber, terzi gibi küçük esnaf genellikle basit usul vergiye tabi. Eğer çalışanları yoksa vergi daireleri ile işleri olmuyordu. Çalışanı varsa da her ay muhtasar ve prim hizmet beyannamesi vermek durumundalardı. Bunun dışında bir vergi yükümlülükleri yoktu.

Fakat 1 Ocak’ta devreye girecek yeni düzenlemeye göre, büyük şehirlerde nüfusu 30 bini aşan ilçelerde faaliyet gösteren bazı meslek grupları yılda 28 kez vergi beyanında bulunmak zorunda kalacaklar. Çünkü basit usul vergiden gerçek usule geçiyorlar.

Eski sistem nasıldı?

Yeni düzenlemeyi anlayabilmek için Türkiye’deki gelir vergisi sistemini anlatmak gerekiyor. Gelir vergisine tabi kazançlar, basit usul ve gerçek usul olmak üzere iki şekilde vergilendiriliyor.

Basit usul mükellefleri genelde şirketleşmemiş küçük esnaflar olarak tanımlayabiliriz. İşletmenin basit usule tabi olması için teknik kriterler ise şöyle: İlk olarak kira şartı söz konusu. İş yeri kiraysa, yıllık kira bedelinin büyük şehirlerde 79 bin TL’yi, diğer şehirlerde 48 bin TL’yi geçmemesi gerekiyor. Mülkiyet işletme sahibindeyse ise, yıllık rayiç kira bedelinin sınırları için aynı tutarlar söz konusu.

Öte yandan, kira dışında maliyet ve cirolara da getirilen sınırlar var. Öyle ki, alım satım işinde, satın aldıkları malların 990 bin TL’yi, cirolarının da 1 milyon 580 bin TL’yi geçmemesi gerekiyor. Alım-satım dışında, hizmet sektörü gibi farklı işlerle uğraşanlar içinse, yıl içinde yaptıkları tüm hizmetlerin toplam tutarının 480 bin TL’yi geçmemesi lazım.

Ayrıca, işletmede, alım-satım ve hizmet bir aradaysa, tüm mal ve hizmetlerinden elde ettiği gelirin 990 bin TL’yi aşmaması şart.

Peki hangi vergilerden yükümlüler?

İşte, bu şartları sağlayan esnaflar basit usulden vergilendiriliyor. Gerçek usulden farklarını, yani muaf oldukları vergileri şöyle özetlemek mümkün: Basit usul mükelleflerinin defter tutma zorunluluğu yok. Fakat kayıtlar, “aracılık ve sorumluluk sözleşmesi” düzenlenen meslek odası veya meslek mensupları aracılığıyla defter beyan sistemi üzerinden tutuluyor.

Ticari kazançları gelir vergisinden istisna, yani gelir vergisi ödemiyorlar. Üçer aylık dönemlerde ödenen geçici vergi beyannamesinde bulunmuyorlar. Aylık KDV’den muaflar. Muhtasar beyannamesinde de bulunmuyorlar fakat, 5510 sayılı Kanuna göre sigortalı çalışanları bildirmekle yükümlü olanlar, muhtasar ve prim hizmet beyannamesi vermek zorundalar. Kısaca yanlarında işçi çalıştırmayanların vergi dairesiyle işi olmuyor.

Ek yükümlülükler geldi

Sitem böyle işlerken, 1 Ocak 2026 itibarıyla uygulanacak yeni bir düzenleme yapıldı. Resmî Gazete’de yayımlanan karara göre, büyük şehirlerde ilçe nüfusu 30 bini aşan yerlerde faaliyet gösteren bazı esnaf ve işletmeler artık basit usul yerine gerçek usulde vergi ödeyecek. Yani, yukarıda anlattığımız, muaf oldukları tüm yükümlülüklerin altına girecekler. Gerçek usule geçecek meslek ve sektörler ise şöyle:

• Her türlü emtia imalat işi yapanlar
• Her türlü emtia alım satımıyla uğraşanlar
• İnşaat işleriyle ilgilenenler
• Motorlu taşıtların bakım ve onarımını yapanlar
• Lokanta, kafe ve benzeri işletmeler
• Eğlence ve dinlenme yerleri işletenler
• Şehir içi yolcu taşımacılığı yapanlar (taksi, minibüs vb.)

Bu kapsamda, kuyumcular, ayakkabı tamircisi, taksi, terzi, yüz binlerce esnaf artık vergi dairelerine yılda 28 kez beyanname vermek zorunda kalacak. Nitekim, yanında çalışanı olmayan bir kişi her ay KDV, 3 ayda bir muhtasar, yılda 3 kez verilen geçici vergi ve yıl sonunda gelir vergisi vermek zorunda. Bu da yılda 20 yapıyor. Eğer yanında çalışan varsa muhtasar her ay veriliyor, o zaman sayı 28 oluyor.

Artık muhasebeci şart

İstanbul Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler Odası Başkanı Erol Demirel, söz konusu kararın vergi adaletinin sağlanmasını ve kayıt dışılığın azaltılmasını hedeflediğini belirtiyor ve ekliyor:

“Devlet artık bütün mükelleflerin gelirlerini takip etmek istiyor. Amaç kayıtlı ekonomi. Basit usulden gerçek usule geçen işletmeler, kendilerine artık bir muhasebeci tutmak durumunda kalacak. Muhasebecileri, tabi olunan aylık beyanları edecek, gereken ödemeleri yapacak.”