CHP’den 'nadir toprak elementleri' kanun teklifi: Ham madde olarak yurt dışına satışı yasaklansın

CHP Genel Başkanı Özgür Özel, partisinin grup toplantısında nadir toprak elementleri için hazırlanan kanun teklifini imzalayarak, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'a çağrı yaptı. Özel, "Nadir toprak elementlerinin sadece ve sadece devlet tarafından işleneceğinin, ham madde olarak satılamayacağının, Türkiye’de değerini bulması için çalışılacağının kanun teklifini komisyona sunuyoruz. Komisyonu olağanüstü toplantıya çağırıyoruz" ifadelerini kullandı.

Grup toplantısının ardından 'Nadir Toprak Elemetlerinin Ülke Yararına Kullanılmasına Dair Kanun Teklifi', CHP Genel Başkanı Özgür Özel ile CHP Grup Başkanvekilleri Murat Emir, Gökhan Günaydın ve Ali Mahir Başarır’ın imzalarıyla TBMM Başkanlığı’na sunuldu.

Kanun teklifinin gerekçesinde nadir toprak elementlerinin; modern sanayi, savunma, enerji ve yüksek teknoloji üretiminin temel girdileri arasında yer alan stratejik madenler olduğunu belirtildi. Gerekçede, kanun teklifiyle birlikte nadir toprak elementlerinin devlet eliyle işletilmesi, hammadde halinde yurt dışına satışının yasaklanması ve mevcut özel ruhsatların iptali öngörülerek, stratejik öneme sahip bu kaynakların ulusal çıkarlar doğrultusunda, yerli sanayiye ve teknoloji üretimine katkı sağlayacak şekilde değerlendirilmesinin amaçlandığı kaydedildi.

"Cari açık ve dışa bağımlılığın artması riski var"

Gerekçede, "Böylece Türkiye'nin maden politikası, dışa bağımlılığı azaltacak, katma değeri yüksek üretimi teşvik edecek ve milli güvenliği önceleyen bir yapıya kavuşturulacaktır. Mevcut iktidar bu stratejik madenleri işleyip yüksek katma değerli ürünler üretmek yerine, ham madde halinde ve düşük fiyatlarla yurt dışına satarak ülkenin kaynaklarını ucuza elden çıkarmayı tercih etmektedir" görüşüne yer verildi.

Nadir toprak elementlerinin uluslararası politikalar üzerinde var olan stratejik gücü ve günümüzde sürekli değişen dış politika dengeleri göz önüne alındığında, Türkiye’nin gelecekte dışa bağımlı olmadan kendi ihtiyacını karşılayabilmesi için Beylikova’da kurulu işletme müdürlüğü ve endüstriyel tesis faaliyetlerinin önemine dikkat çekilen gerekçede, şu tespitlere yer verildi:

“Nadir toprak elementlerinin küresel ölçekte yenilenebilir enerji alanı olmak üzere geniş kullanım alanlarının olması nedeniyle stratejik konumda bulunması, günümüz koşullarında yüksek teknoloji gerektiren ürünlere ham madde olarak kaynaklık etmesi sebebiyle ülkemize ekonomik olarak yüksek katma değer sağlama potansiyeli bulunmaktadır. Ancak nadir toprak elementlerinin ham madde olarak yurt dışına satışı halinde, yüksek teknoloji gerektiren son ürünlerin ithal edilmesiyle cari açığın artması ve dışa bağımlılığın artması riski vardır.

"Kamu yararını en çok gözeten ara ve nihai ürünler haline getirilmeli"

Bu sebeple madenin devlet eliyle işletilerek herhangi bir zenginleştirme işlemine tabi tutulduktan veya bir prosesten geçirildikten sonra kamu yararını en çok gözeten ara ve nihai ürünler haline getirilerek satışının yapılması; ülke ekonomisine yüksek katma değer sağlaması, ülkemizin hem enerji güvenliğinin sağlanması hem de ekonomik kalkınması açısından stratejik bir avantaj sağlayacaktır. Yine madenin ham madde olarak yurt dışına satışının yasaklanması ve devlet eliyle işletilmesiyle, nadir toprak elementlerine bağlı ürünlerde bağımsız bir yapı kazanılması ve uluslararası pazarda küresel tedarik zincirine çeşitlilik sunarak rekabete yönelik stratejik hamleler yapılabilecektir.

Bu kanun teklifiyle amaçlanan; nadir toprak elementlerinin devlet eliyle aranması, işletilmesi ve işlenmesi, yine nadir toprak elementlerinin ham madde olarak yurt dışına satışının yasaklanması suretiyle bu stratejik kaynakların millet yararına kullanılmasını güvence altına almaktır. Böylece Türkiye, kendi teknolojisini üreten, katma değeri kendi topraklarında yaratan, bağımsız ve güçlü bir sanayi yapısına kavuşacaktır."

CHP Genel Başkanı Özgür Özel, Beyaz Saray'daki Trump-Erdoğan zirvesiyle ilgili 26 Eylül'de yaptığı açıklamada, "Nadir toprak elementleriyle ilgili çalışmalar, Türkiye'den bu kıymetli ve Türkiye'nin geleceği için çok önemli elementlerin Trump'a peşkeş çekilmesi noktasında hazırlıklar tamam" iddiasında bulunmuştu.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ise Eskişehir Beylikova'daki nadir toprak elementleri sahasının başka bir ülkeye verilmesinin söz konusu olmadığını savunarak, "Her kim bunu iddia ediyorsa kendi ülkesine iftira atıyor demektir" demişti.

Nadir toprak elementleri

NTE kimyasal elementlerin sınıflandırılması için geliştirilen periyodik tabloda, atom numaraları 57'den 71'e kadar olan ve kimyasal olarak benzer özellikler gösteren 15 element (Lantanyum, Seryum, Praseodimiyum, Neodimiyum, Prometiyum, Europiyum, Samariyum, Gadoliniyum, Tulyum, Terbiyum, Disprosiyum, Holmiyum, Erbiyum, Yitriyum, Lutetiyum) ile İtriyum ve Skandiyum'dan oluşuyor. Kimyasal özelliklerinin benzerliği nedeniyle bir arada olma eğilimi gösteren bu elementler, doğada yüksek konsantrasyonlarda bulunmamaları nedeniyle NTE olarak adlandırılıyor.

Topraktan çıkarıldıktan sonra rafine edilen NTE'ler, yenilenebilir enerji teknolojilerinden akıllı füzelere, uydu haberleşmesinden yakıt hücrelerine, elektrikli otomobillerden enerji depolama sistemlerine kadar birçok stratejik alanda kullanılıyor. NTE alanında kaynak ve üretim açısından Çin ilk sırada geliyor. Onu ABD izliyor. Uzun süredir NTE'ler ile ilgili çalışmalar yürüten Türkiye, 2022 yılında Eskişehir Beylikova'da dünyanın en büyük ikinci NTE rezervini keşfetti. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan nisanda pilot tesisin açılışını gerçekleştirdi. Endüstriyel tesis için de çalışmalar devam ediyor.