Kuzey Ege’nin en önemli tarihi ve turistik merkezi Assos’ta süren ‘kaya ıslah çalışması’, tüm itirazlara rağmen hız kesmeden devam ediyor. Ağır iş makineleri, 1’inci derece arkeolojik ve doğal sit alanı Assos’un 2 bin 600 yıllık topoğrafyasını her gün biraz daha bozuyor. Kaya ıslah projesini hazırlayan Dynamics Engineering şirketinin sahibi Dr. Mohammed Manzoor Nasery, Assos’un doğal yapısının zarar gördüğünü kabul ediyor ancak ‘İtiraz için ameliyatın bitmesini bekleyin’ diye ekliyor. Peki ya hasta masada kalırsa? Cevap yok
Yusuf Akcakaya
yusuf@gazeteoksijen.com Assos’u tartışmaların odağına koyan proje 2019’un Ocak ayında Nazlıhan Otel’in üstüne düşen bir kaya parçasıyla başladı. Çanakkale Valiliği, Assos’un tarihi liman bölgesinde bulunan tesislerin risk altında olduğuna kanaat getirince ‘kaya ıslahı’ için ihale açtı. İhaleyi Dynamics Engineering adlı şirket kazandı. Projenin uygulanması işi ise Mart 2021’de yapılan ihale ile Niday İnşaat’ta kaldı. Valilik Assos’u afet bölgesi ilan ederek 500 gün süreyle ziyarete ve turistik faaliyetlere kapattı. Nisan’da ilk kazma vuruldu. Dynamics Engineering, bölgede tehlike yaratan 139 kaya bloğu tespit etmişti. 7 farklı bölgede kayaların parçalanması, şevlendirme ve yamaç temizliği yapılması, çelik bariyer, istinat duvarı ve çelik tel ağ gerilmesi gerekiyordu. Assos’ta şu an herkesin tepkisini çeken görüntünün oluşmasına neden olan işlem ise ‘şevlendirme’… Şev bir madencilik terimi. Kabaca araziyi belli bir açı ile düzlemek anlamına geliyor. Projeye göre Assos sırtlarında 6 ayrı bölgede bu işlemin yapılması, arazinin 35-45 derece arasında ‘düzlenmesi’ gerekiyor. İhale şartnamesinde bu işlem için metreküp başına belirlenen maliyet ise 20.37 lira. Prof. Dr. Doğan Perinçek Assos’un ‘düzlenmesi’ son hız devam ederken bilim insanlarından itirazlar geliyor. Jeoloji Mühendisi Prof. Dr. Doğan Perinçek onlardan biri… “Şevlendirme işlemi hatalı yapılıyor” diyor: “35-45 derecelik şevlendirme diyorlar ama 70 dereceye varan eğimler gördük. Açının artması çok miktarda hafriyat yapılması, tahribatın büyümesi, bölgedeki düzlük alanın artması demek. Raporda bir de ‘doğal görüntü bozulmayacak’ yazıyor ama doğal görüntü tamamen değişmiş vaziyette. 1’inci dereceden doğal ve arkeolojik sit alanı olan bir yerde bu makinelerle çalışamazsınız. Yapılması gereken dağcıların küçük kaya parçalarını temizlemesi, kalan büyüklerin ise çelik kafes içine alınıp kaymasını engellemekti.’’ Peki projeyi hazırlayan ana sorumlu Dynamics Enginering, bu iddialara ne cevap veriyor? Şirketin sahibi Dr. Mohammed Manzoor Nasery, “Hazırladığımız projeye 8 farklı kurumdan onay aldık” diye konuşuyor. “En ince detaya kadar düşündük, oradaki arkeolojik mirasa hassasiyet gösterdik. Zaten gün boyu arkeologlar da çalışmaları takip ediyor. Mesela iki bölgede yaptığımız kazıda bir tapınak çıktı, orada çalışmaları sonlandırdık. Ama elbette doğal yapı zarar görmedi demiyorum. Orada yaklaşık 10 bin metreküplük riskli kaya var ve onların oradan alınmasından başka bir yol yok. Bir hastayı sağlığına kavuşturmak için ameliyat edersiniz, karnı kesilmiş hali ile hastaya bakarak eleştiri yapmazsınız. Sonucunu görmek gerek. Biz işlemi tamamlayalım, sonra herkes görecek.” 2 yıl önce çekilen fotoğrafta antik kentin doğal yapısı bu şikildeydi.
5 yıl hapisle yargılanmalılar
Kazdağı Doğal ve Kültürel Varlıkları Koruma Derneği ile Assos Dostları ve Kazdağları Ekoloji Platformu, Ayvacık Cumhuriyet Başsavcılığı’na suç duyurusunda bulundu. Avukat Burcu Özaydın “Arkeologların neredeyse iğneyle kazı yaptıkları alana ağır iş makineleri ile girdiler. Bu yüzden projeye izin veren, denetleyen, uygulayan herkesin yargılanmasını istiyoruz… 2 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası ile yargılanmaları gerek. Bunun kaya ıslah çalışmasını olduğunu söylüyorlar ama bu yıkım projesidir” diyor.
Doğa ve tarihi katlediliyorlar
Süheyla Doğan Kazdağı Doğal ve Kültürel Varlıkları Koruma Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Süheyla Doğan, “Biz ‘kaya ıslahı’ projesi beklerken, ne yazık ki doğa ve tarihin katledilmeye başlandığını gördük” diye konuşuyor. “2600 yıldan bu yana varlığını sürdüren Assos Antik Kenti’nde, antik limanın yamaçlarında, milyonlarca yıl önce oluşmuş ve eşsiz özelliğinden dolayı doğal sit ilan edilmiş bir doğa harikası, sahip olduğu tarihi varlıklarla birlikte yok ediliyor.”
İçim acıyor bakamıyorum
Şebnem Karagöl 1974’ten bu yana Assos’ta yaşıyor ve Asosyal Hotel’i işletiyor: “Assos’un en bakir, en eski halini bilirim, 47 yıldır burada yaşıyorum. Bildim bileli Assos’ta kaya düşer, aslında büyük taş parçası demek daha doğru. Yola düştüyse eğer ya bir kişi biraz büyükse iki kişi kaldırır kenara koyardı. Bu güne kadar bu olaya devlet müdahale etmemişti. Tamam kaya ıslahı yapılabilir ama bu olay ıslahın ötesine geçti. Çok kolay halledilecek bir olay abartıldı, anlaşılmaz bir yola girdi. Burada köyde temel kazılsa başında yetkili durur, kepçe, dozer sokamazsınız. Bu suçtur ama burada ağır iş makinaları çalışıyor. Fotoğraflara bakamıyorum, içim acıyor.”